Liquidambar: een mooie (herfst)boom

En er is meer… De naam Liquidambar betekent letterlijk: vloeibare (liquidus) amber (ambar) wat verwijst naar de overvloedig vrijkomende bruinrode hars als de bast van de boom beschadigd geraakt. Deze hars, styrax of storax, geurt naar vanille en doet wat denken aan de specifieke geur van amber, een zeldzaam en waardevolle substantie afkomstig uit de darmen van de potvis. In Midden-Amerika wordt de boom aangeplant om de hars, die gebruikt wordt in parfums en medicijnen, te kunnen oogsten. Een andere belangrijke toepassing werd ontdekt door de Indianen die al eeuwenlang kauwden op de kleverige hars en zo de basis legden voor het gebruik van deze hars bij de productie van… kauwgom.

Botanisch

De botanie van deze boom is vrij simpel: de amberboom is de enige plant in het geslacht Liquidambar , dat op zijn beurt het enige geslacht is van de familie Altingiaceae. De amberboom is nauw verwant aan de toverhazelaars, de pioenrozen, de steenbreekfamilie en de vetplantfamilie. Er zijn een 15-tal verschillende soorten amberboom bekend waarvan er bij ons slechts een drietal in de handel worden aangetroffen. Het zijn allen grote, bladverliezende bomen die 25 tot 40 m hoog kunnen worden.

De bladeren hebben drie tot zeven lobben en staan in een spiraal ingeplant op de takken. De grootte van het blad varieert van 1,5 tot 20 cm en geeft een aangename geur als het wordt fijngewreven. Hier volgen beknopt de drie voornaamste soorten en hun mooiste varianten.

Liquidambar formosana

Deze Liquidambar soort groeit van nature in de vochtige en warme streken van China, Taiwan (vroeger Formosa genoemd), Noord-Vietnam, Zuid-Korea en Laos en is bij ons slechts twijfelachtig winterhard. Meteen de verklaring waarom deze boom best op een beschutte plaats aangeplant wordt.

Liquidambar formosana ‘Monticola’ is een natuurlijke variëteit die in ons klimaat beter bestand is tegen vorst. De boom is sterk vertakt en groeit met een stevige recht opgaande stam die grijs en glad is en in tegenstelling tot de andere soorten, geen kurklijsten heeft. De boom bereikt een uiteindelijke hoogte van 20 tot 25 m, in zijn oorsprongsgebied tot 40 m, en ontwikkelt een brede waaiervormige kroon. De jonge twijgen zijn eerst olijfgroen en verkleuren later naar bruingrijs.

Het drielobbige, onbehaarde blad is 8 tot 15 cm lang, 10 tot 17 cm breed en is matglanzend met een donkergroene kleur. In de herfst verkleurt het loof bijzonder mooi naar scharlakenrood. De bloei (Liquidambar is een windbestuiver) is eerder onopvallend (eind april) en wordt gevolgd door 2,5 cm lange, stekelige doosvruchten aan opvallend lange stelen die tot diep in de winter aan de boom blijven hangen.

Liquidambar orientalis

De Oosterse amberboom is afkomstig uit de zuidwestelijke regio van Turkije en wordt daar tot 30 m hoog. Bij ons groeit hij uit tot een bossige struik of een kleine boom van 7 tot 10 m hoog met een bijzonder dicht vertakte, eivormige kroon met overhangende takken. De stam krijgt op latere leeftijd een grijze kleur, de jonge twijgen zijn geelgroen en verkleuren later naar roodbruin. De oudere takken krijgen de voor Liquidambar typerende kurklijsten.

Het vijflobbige blad is breder (7 tot 10 cm) dan het lang is (4,5 tot 7,5 cm) en is diep gelobd tot gespleten. In de herfst verkleurt het donkergroene blad oranjerood. Ook deze boom, die in warmere klimaten een bijzonder mooie parkboom is, vraagt bij ons een beschutte standplaats omdat hij niet bestand is tegen strenge vorst. Net als de vorige soort geeft hij de voorkeur aan voedzame, vochthoudende bodems.

Liquidambar styraciflua

Deze prachtige sierboom is afkomstig uit oostelijk Noord-Amerika, waar hij tot 40 m hoog wordt. Ook bij ons is de sierboom een topper voor parken, lanen en grote tuinen. De kroon groeit aanvankelijk smal, piramidaal met schuin opgaande takken en een stam die tot in de top kaarsrecht blijft. Op latere leeftijd gaan de takken afstaan en krijgt de boom een meer eivormige kroon die een uiteindelijke hoogte bereikt van 25 tot 30 m. De jonge twijgen zijn in het eerste jaar glanzend glad en geelgroen. In het tweede seizoen kleuren ze roodbruin en ontwikkelen ze kurklijsten. De stam is grijs van kleur en diep gegroefd.

Het handvormig gelobde blad (vijf lobben, heel soms zeven) lijkt wel wat op dat van de esdoorn maar is afwisselend geplaatst en niet tegenoverstaand zoals bij de esdoorn. In de zomer is het blad glanzend groen, de intense herfstkleur varieert in allerlei kleurschakeringen van wijnrood, geeloranje en violet. De herfsttint verschilt van boom tot boom, tenzij het gaat om vegetatief vermeerderde selecties.

Na de onopvallende bloei in april-mei, verschijnen de houtige, gehoornde, bolronde vruchten die op de vruchten van platanen lijken en die tot ver in de winter aan de boom blijven hangen. Deze soort is ook bij ons goed winterhard en geeft de voorkeur aan vruchtbare leembodems die voldoende vochthoudend zijn. Van deze soort zijn heel wat mooie en bijzondere selecties te verkrijgen.

Liquidambar styraciflua ‘Aurea’ heeft een wat tragere groei (uiteindelijke hoogte 12 tot 17 m) en een bont blad dat bij het uitlopen rozeachtig geel gevlekt is, in de zomer groen is met onregelmatige, roomgele vlekken en in de herfst roze tot rood verkleurt.

Liquidambar styraciflua ‘Burgundy’ heeft bladeren die in de herfst spectaculair purper- tot wijnrood verkleuren en die opvallend lang aan de boom blijven zitten.

Liquidambar styraciflua ‘Festival’ onderscheidt zich door zijn aanvankelijk piramidale, later smal blijvende meer ovalen kroonvorm. Deze snelle groeier bereikt een uiteindelijke hoogte van 20 tot 25 m en heeft eveneens een fraaie herfstverkleuring.

Liquidambar styraciflua ‘Gum Ball’ is een zeer langzaam groeiende vorm met een enigszins afgeplatte, zeer dichte bolvormige kroon die na vele jaren uiteindelijk 2,5 m breed wordt. Deze soort wordt meestal aangeboden op een hoge (2 tot 2.20m) onderstam als bolboom. Om hem mooi in vorm te houden kan men hem best ieder jaar in het voorjaar bolvormig bijsnoeien. Ten slotte kent de boom een mooie herfstverkleuring.

Liquidambar styraciflua ‘Moraine’ is door zijn langzame groei, waardoor hij kleiner (tot 12 m) en smaller (tot 6 m) blijft, een ideale laanboom. Het grote blad is glanzend groen en verkleurt in de herfst geel tot violetrood.

Liquidambar styraciflua ‘Worplesdon’ i s een bijzonder mooie, Engelse selectie die zeer goed bestand is tegen onze wispelturige winters. De kroon groeit aanvankelijk smal piramidaal met een doorgaande rechte stam, op latere leeftijd wordt de kroon wat breder kegelvormig. De uiteindelijke hoogte bedraagt 12 tot 15 m. Het glanzend groene blad is diep ingesneden en langer dan dat van de soort en verkleurt in de herfst abrikooskleurig tot oranjerood.

G.B.