Nu in de moestuin: wortelen

De teelt van wortelen, direct ter plekke te zaaien, is op zich niet zo moeilijk, maar aangezien het hier gaat over een ondergronds groeiende groente is een goede bodem én een goede grondvoorbereiding van groot belang.

Historisch

Wortels, althans de soorten waarvan we zeker weten dat ze verwant zijn aan onze huidige cultuurtypen, worden voor het eerst vermeld in geschriften uit Klein-Azië rond de 10e eeuw. Er was toen sprake van twee types: een paars type en een grotendeels bovengronds geteeld geel type wortel. Van daaruit verspreidde de wortelteelt zich langzaam via Spanje over de rest van Europa. Begin 16e eeuw waren ook in Noord-Europa enkel de paarse en de gele types bekend. Men vermoedt dat de oranje wortels ontstaan zijn uit het gele type.

Vast staat dat de eerste oranje wortels omstreeks de 16e eeuw voor het eerst werden geteeld in Nederland, de bakermat van de moderne wortel en dat alle daarna gewonnen rassen direct of indirect afstammen van deze eerste oranje Nederlandse wortel. De oranje kleur wordt veroorzaakt door de aanwezigheid van caroteen en is voornamelijk erfelijk bepaald en dus rasgebonden maar ook externe factoren beïnvloeden de kleur. Zo is in droge zomers de kleur beter dan in koude en natte groeiseizoenen.

Zomer- of winterwortelen?

Afhankelijk van het zaaimoment spreekt men van zomer of winterwortelen. Commercieel spreekt men ook van busselwortelen: ze worden verkocht als bussels met het loof er nog aan, die reeds vroeg in het jaar (januari – maart) uitgezaaid worden onder glas of plastiek en vanaf nu, als jong geoogst gewas, te koop worden aangeboden. Zomerwortelen, met zaaiperiode vanaf april tot half augustus, worden gewoon buiten gezaaid. Door regelmatig een kleine hoeveelheid te zaaien kan men deze oogsten van juli tot november.

Winterwortelen, hiervoor gebruikt men de meest robuuste rassen, kunnen nu (half april tot eind mei) gezaaid worden om te oogsten vanaf oktober tot diep in de winter. De wortelen kunnen gewoon in de grond blijven mits men eind november het loof verwijdert en de wortelen bedekt met een mulchlaag (stro, afgevallen bladeren,...) aangevuld met een plastiekfolie tijdens strenge vorstperiodes. Als je winterwortels later zaait (tot eind juni) zal de opbrengst wat minder zijn maar dit heeft geen invloed op de smaak of de bewaarbaarheid.

Wortelrassen

Het aanbod aan wortelrassen is al naargelang de zaadleverancier zeer uiteenlopend. Let bij de aankoop van het zaad vooral op het zaaitijdstip dat vermeld staat op de verpakking. Grofweg kan men de rassen indelen in een vijftal types (vaak naar het oorspronkelijk ras waaruit ze geselecteerd werden).

Amsterdamse Bak types: deze types zijn kleine (lengte: 8 tot 20 cm) en fijne ( diam.: 12 tot 30 mm) worteltjes. Het zijn vroege voorjaarswortels die kunnen uitgezaaid worden vanaf half maart tot begin mei. De lange fijne wortels zijn mooi cilindrisch en iets afgestompt, hebben een goede smaak en geen hart. Deze types doen het niet goed op zwaardere gronden. Oogstbaar na vier maand

Nantes types: deze cilindrische, afgestompte wortel zit qua grootte (15 tot 22 cm) en diameter (18 tot 40 mm) tussen de andere types in. Met uitzondering van de allervroegste teelten kan dit type wortel voor alle doeleinden (verse oogst of winterwortel) worden gebruikt. De Nantes hebben een mooie, intens oranje-rode kleur, vertonen weinig of geen uitwendige groenverkleuring op de kop en zijn weinig gevoelig voor scheuren of breken. Oogstbaar na vier tot vijf maand.

Flakkee types: dit zijn grove winterwortelen (lengte : 20 tot 35 cm, diam: 25 tot 50 mm) met een fors gewas en een zeer goede houdbaarheid. Deze grove wortel met zijn mooie oranje kleur is ideaal om te verwerken tot schijfjes of wortelfrietjes. Oogstbaar na vijf tot zes maand.

Berlikumer types: dit zijn iets fijnere winterwortels (lengte: 20 tot 35 cm, diam.: 25 tot 45 mm) met een cilindrische tot conische vorm, en vaak bovenaan wat verdikt. Dit is de meest geteelde winterwortel met een wat fijnere smaak maar een wat mindere houdbaarheid in vergelijking met de Flakkee types. Oogstbaar na vijf tot zes maand.

Parijse markt: een minder gekend ras met kleine, ronde worteltjes die ideaal zijn om te telen in potten of bakken of in zwaardere, grovere grondsoorten.

GB