Financiële strop dreigt voor contracttelers, Belgapom wijst op eigen verantwoordelijkheid
Het Algemeen Boerensyndicaat (ABS) vreest dat de aanhoudende droogte contracttelers van aardappelen ernstig in de problemen brengen. In contracten is vastgelegd dat extreme klimatologische omstandigheden niet tellen als overmacht. Ook mogen de telers niet zelf de volumes die ze niet kunnen leveren aankopen, en moeten ze dus een mogelijk hoge factuur van de fabriek afwachten. De handel en verwerking kaatsen de bal: het is aan de teler tijdig te beregenen en voldoende hectares te reserveren.
De gehele landbouwsector kreunt onder de hitte en zowat alle gewassen lijken te gaan bezwijken. Er zijn nog regionale verschillen, maar ook in de regio’s die nog enige hoop koesterden, kwijnt volgens ABS de hoop op een normale oogst weg. Op sommige plaatsen is een captatieverbod of een verbod om overdag te berekenen van kracht. Boeren staan voor harde keuzes, en kunnen niet meer alle dorstige gewassen berekenen.
Wat betreft de vroege aardappelen ziet ABS een duidelijk gedaalde opbrengst en kwaliteit. Wat betreft de late aardappelen is beleidsmedewerker Mark Wulfrancke van ABS ook somber. De schade kan ook hier onomkeerbaar blijken. De situatie lijkt vooralsnog niet te verbeteren. Sterker, men rekent voor de komende dagen op een hittegolf.
Ramp is geen overmacht
Zelfs wanneer landbouwminister Joke Schauvliege de droogte tot landbouwramp uitroept, geldt dit in een standaardcontract voor aardappelen niet als overmacht. De situatie is dus heel anders dan in de groenten, waar klimatologische omstandigheden zelfs zonder rampverklaring als overmacht kunnen gelden. Groentetelers worden dus niet gedwongen om het niet geleverde volume te vergoeden aan de afnemer.
Afnemers van de aardappelen, vaak frietfabrieken, zullen op de vrije markt op zoek gaan naar een volume dat compenseert voor niet geleverde aardappelen. De vraag is of die aardappelen zich gemakkelijk laten vinden, want de droogte beperkt zicht niet tot België maar raakt ook Noord-Frankrijk, Nederland, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Als ze worden gevonden, zal de prijs hoog zijn. De vraag is of de afnemers hun vaak langjarige relatie met telers op het spel zetten door de spelregels rigide toe te passen.
De contracten stipuleren immers dat een teler zelf geen aardappelen mag bijkopen in het geval van een tekort, aldus Wulfrancke. Deze werkwijze is volgens ABS in de huidige omstandigheden niet verantwoord en vraagt om bijsturing. De organisatie vraagt de handel en verwerking om welwillendheid te tonen en naar de toekomst toe het standaardcontract voor aardappelen uit te breiden zodat uitzonderlijke weersomstandigheden ook gelden als overmacht.
Handel en verwerking
Algemeen secretaris Romain Cools van Belgapom, de vertegenwoordiger van de handel en verwerking, vindt de droogte voor de hele keten vervelend. Op sommige plaatsen komt maar 20 ton van een hectare. Maar het is voor hem toch vooral een risico voor de telers zelf. “Het is aan de teler zelf om zijn areaal zo in te delen dat kan worden voldaan aan de verplichtingen. Het is geen vodje, maar een contract. Het tonnencontract is ook niets nieuws, maar iets dat al sinds jaar en dag wordt toegepast en waarvoor boeren zelf vragende partij zijn.”
Het irriteert Cools dat ABS verwijst naar het beregeningsverbod dat op sommige plaatsen is ingesteld. “Ik vind dat flauw van ABS. De verboden zijn pas van zeer recent en als je nu nog moet gaan beregenen, doe je de knollen meer kwaad dan goed.”
Volgens Cools hebben handelaren en fabrieken de telers tegemoet willen komen door de afleverdatum verder naar achteren te zetten, in de hoop op regen. “Helaas is die regen niet gekomen.” Desondanks kunnen veel boeren wel degelijk de afgesproken volumes leveren. Ze zetten immers niet volledig in op contractteelt, maar houden ook een marge aan voor vrije aardappelen. “De boeren die wel kunnen leveren, hebben vaak de juiste keuzes gemaakt en wel tijdig beregend. Anderen hebben misschien gedacht: de contractprijzen zijn niet zo goed, misschien gaat het nog regenen. Als dat verkeerd uitpakt, is dat vervelend maar wel onderdeel van het beroepsrisico.”
Indien boeren hard kunnen maken er alles aan gedaan te hebben, zullen de afnemers wellicht mededogen tonen, denkt Cools. Maar in de meeste gevallen hebben de landbouwers volgens hem gewoon een verkeerde keuze gemaakt en zullen de door de afnemers elders ingekochte aardappelen gefactureerd worden. Hij wijst erop dat wanneer landbouwminister Joke Schauvliege de droogte als landbouwramp aanmerkt, boeren schade vergoed kunnen krijgen. “Voor hen kan het rampenfonds misschien helpen, maar voor andere schakels in de keten alvast niet.”
