Startpagina Actueel

Wat met fruit- en groente-export ten tijde van internationale onzekerheid?

“Vorig jaar hadden we al hetzelfde onderwerp in gedachten, maar toen hadden we nog gehoopt dat het Ruslandembargo misschien op korte termijn ging aflopen,” startte Rita Demaré, voorzitter van het Verbond van Belgische Tuinbouwcoöperaties (VBT), de avond. De vraag is nu: hoe ziet de toekomst eruit voor ons fruit en groente?

Leestijd : 8 min

Het Kenniscentrum voor Duurzame Tuinbouw (KDT), de Logistieke en Administratieve Veilingassociatie (LAVA) en het VBT sloegen de handen in mekaar om een event hieromtrent op te zetten. Het is echter duidelijk dat de wereld inzake handelspolitiek enkel complexer is geworden. De verkiezing van Trump, de Brexit… veranderden het klimaat in handel duchtig.

“Door de verlenging van het Ruslandembargo weten we nu dat het actief bewerken van de bestaande markten en het aanboren van nieuwe exportmarkten, ook buiten Europa, een must is voor de Belgische groente- en fruitsector. Die is namelijk sterk exportgericht. Zonder export zou de tuinbouwsector maar een fractie bedragen van de huidige omvang. Gemiddeld kan je stellen dat 50% geëxporteerd wordt. Voor peer is dat zelfs 90%. Al onze fruit- en groentesoorten zorgen voor een positief saldo op onze handelsbalans, en dus voor welvaart in ons land. Er moet blijvend gezocht worden naar nieuwe afzetmarkten. Voor de conferencepeer is Brazilië erbij gekomen,” vertelt Rita Demaré in haar inleiding.

Rita Demaré benadrukt dat nieuwe afzetmarkten zoeken een must is.
Rita Demaré benadrukt dat nieuwe afzetmarkten zoeken een must is.

Interne Europese markt belangrijkst

Philippe Binard, general delegate van Freshfel, werd ook uitgenodigd om de evolutie van de export fruit en groenten vanuit België en de EU te schetsen. “We zien dat in Europa de groente- en fruitproductie voor de versmarkt rond de 75 miljoen ton bedraagt, waarvan 1,5% van België is. De Europese export gaat over 6 miljoen ton, met een waarde van 5 miljard euro, terwijl de import 14 miljoen ton bedraagt, met een waarde van 15 miljard euro.”

De cijfers voor import zijn duidelijk gestegen. De oorzaak volgens Philippe Binard is de verhoogde consumptie van exoten zoals bananen, ananassen en avocado's. Als het gaat om export is er veel veranderd na het Russisch embargo. Hoewel de Europese export naar Rusland in 2014 nog goed was voor 1,6 miljoen ton, is dat gezakt naar ongeveer 70.000 ton in 2016. Europa exporteert nu het meeste naar Wit-Rusland, Zwitserland en Noorwegen.

De interne Europese markt blijft wel duidelijk een veilige en stabiele afzetmarkt, zowel op vlak van volume als op waarde. Tijdens de afgelopen 10 jaar is binnen de EU de handel gestegen met 23%, tot een totaal van 31 miljoen ton, terwijl de waarde gestegen is met 56% tot een totaal van 32,5 miljard euro.

Vooral Belgische export naar Frankrijk

“Voor Belgische groente- en fruitexport zijn ook data beschikbaar. Voor fruit is Frankrijk de belangrijkste bestemming, maar ook Nederland, Duitsland, Verenigd Koninkrijk en Spanje zijn voorname afzetmarkten. De export van fruit naar Rusland daalde van 15% in 2014 naar amper 0,2% in 2016. Wat betreft Belgische groente-export zijn er drie bestemmingen die domineren en samen 80% van de export vertegenwoordigen: Frankrijk (33%), Duitsland (25%) en Nederland (32%)”, besluit Philippe Binard.

Philippe Binard, general delegate van Freshfel werd ook uitgenodigd om de evolutie van het export fruit en groenten vanuit België en de EU te schetsen
Philippe Binard, general delegate van Freshfel werd ook uitgenodigd om de evolutie van het export fruit en groenten vanuit België en de EU te schetsen

Internationale onzekerheid blijft

Volgens Jonathan Holslag, professor Internationale Politiek en speciaal adviseur van Europees Commissaris Timmermans, is niet alleen het Russisch embargo de reden voor de grote internationale onzekerheid. “Trump heeft als een van zijn eerste beleidsdaden een flink stuk van de Amerikaanse vrije handelspolitiek teruggeschroefd, wat ook gevolgen heeft voor ons. Daarnaast is er een stijging van het aantal gewapende conflicten, zoals in Oekraïne en in het Midden-Oosten. Op dit moment staat de wereld op een kruispunt. We hebben een crisis sinds 2008 kunnen afwenden, gedeeltelijk door economische dialoog, maar de onderliggende problemen zijn niet opgelost.”

Westen verliest macht

Jonathan Holslag wendt alvast vier verklaringen aan voor deze onzekerheid wereldwijd. Eén van die verklaringen, en wel een heel belangrijke, is dat het Westen snel macht verliest aan groeiende landen zoals China en India, met als gevolg dat de koopkracht sinds 2008 amper gestegen is. Een ander gevolg is dat Europa minder politiek kan wegen op de rest van de wereld. Dit heeft slechte gevolgen voor onze rol in handelsonderhandelingen, het aanpakken van valse concurrentie, enz. Door de economische verzwakking boeten we ook in op militaire invloed. Dit alles zal de markt ook gaan bepalen.

Een tweede evolutie is een verandering in de aard van de groei. Er wordt beweerd dat er economische groei is, maar mensen voelen dit niet in welvaart en in consumptie. Een derde evolutie is het steeds schaarser worden van grondstoffen, zoals energie en water, wat ook conflicten veroorzaakt in verschillende landen.

Een laatste evolutie is de mens en de crisissen die hij moet doormaken. Die beginnen door te wegen op de wereld. In landen met een hoge BBP en industriële groei zijn er meer en meer jongeren met depressies en burn-outs. Het welbevinden is lager, waardoor die jongeren sneller radicaliseren. Dat zal het politieke landschap kleuren en dus ook de markt.

“Als we die vier trends niet keren, voorspel ik dat de wereld turbulent, protectionistisch en vijandig zal blijven en nog meer dan vandaag. We zien al enkele voortekenen. Een voorbeeld is de Verenigde Staten, waar het vertrouwen in de politiek op een absoluut dieptepunt zit en de steun voor het protectionisme heel erg hoog is: 65% van de Amerikanen steunt op dit moment het protectionisme”, aldus Jonathan Holsag.

Europa: landbouw als een markt

Volgens Jonathan Holslag zijn we dus niet aan het evolueren naar een wereld waar de grenzen vervagen, maar naar een gefragmenteerde wereld. Europa ging ervan uit dat een wereld met veel spelers goed is, maar dat is duidelijk niet het geval. Er is een terugkeer van de economische machtspolitiek, die zich in de landbouw duidelijk laat voelen. “In Europa kijken we naar de landbouw als een markt waarin de meest efficiënte speler moet winnen en waarbij je met kwaliteit, goede marketing en logistiek en duurzame productie het pleit kan beslechten.

Opkomende landen denken als een staat

Andere landen kijken echter anders naar de landbouw: voor de nu opkomende landen zoals China is economische veiligheid belangrijk. Er is meer en meer een offensief naar economisch nationalisme in de wereld: de overheid wordt gebruikt om buitenlandse markten open te breken. Zo krijgen bijvoorbeeld de eigen retailers een duwtje in de rug om in het buitenland te gaan spelen. Een voorbeeld: de Chinese staatsraad keert ieder jaar 42 miljard dollar uit aan zijn nationale kampioenen om een merkversterkend beleid uit te voeren. En hierin ligt het verschil met Europa: wij denken als een markt, Chinezen denken als een staat.

Een ander heel belangrijk aspect is het steunen van de tewerkstelling in de landbouw. In Europa wordt de landbouwsector niet beschouwd als prioriteit. Dat is anders in landen als China, India en de Verenigde Staten, waar er strategischer wordt gedacht over de land- en tuinbouwsector.

Een derde component is het creëren van landbouwkampioenen. Een landbouwkampioen is een door de staat gesteunde en gefinancierde speler die voor een groot stuk op de binnenlandse markt marktaandeel moet behouden en vergroten en buitenlandse spelers verdringen. Deze landbouwkampioenen worden gesteund om hogerop te klimmen op vlak van kwaliteit en veiligheid. Chinezen willen niet afhangen van buitenlandse leveranciers en willen zelf hun winsten vastzetten.

Een vierde aspect handelt over de middenklasse, die in de groeilanden wordt bekeken als opportuniteit voor binnenlandse bedrijven. Die moet de groei van Chinese bedrijven begunstigen. Er is dus een clash tussen de verschillende beschavingen: in tegenstelling tot China, India en Verenigde staten, handelen we in onze landbouwpolitiek veel minder uit nationale belangen en dat kan een bedreiging zijn.”

Volgens Jonathan Holslag zijn we dus niet aan het evolueren naar een wereld waar de grenzen vervagen, maar naar een gefragmenteerde wereld.
Volgens Jonathan Holslag zijn we dus niet aan het evolueren naar een wereld waar de grenzen vervagen, maar naar een gefragmenteerde wereld.

Terug naar een ‘normale wereld’

Verder zijn er ook andere problemen. Zo vermeldt Jonathan Holslag de onevenwichten in de Eurozone, de spanningen met de regionale grootmachten zoals Rusland, de regime-instabiliteit in Afrika en Zuid-Azië en mogelijke machtsoorlog tussen China en de VS. 25 jaar is er vrede, voorspoed en voorspelbaarheid geweest, en dat is abnormaal, vindt Jonathan. Dat komt omdat de Verenigde Staten veruit de sterkste militaire macht was en niemand ons kon raken. Die periode was ook mogelijk omdat wij met onze economie een productiviteit hadden waarvan niemand in de buurt kwam.

“We zitten nu in een normale wereldorde van machtspolitiek, nationale belangen, volatiliteit en onzekerheid. Degene die het meest wendbaar is, wint in deze wereld. Daarom is het belangrijk om na te denken over hoe we de land- en tuinbouwsector meer wendbaar kunnen maken.”

Hoe maken we de land- en tuinbouwsector sterk in de wereld?

De binnenlandse markt moet op hoog niveau blijven.

Meer consumptie zou daarom niet slecht zijn. Het is daarom belangrijk om hierin te blijven investeren. Professor Holslag vermeldt ook dat zeker geïnvesteerd moet worden in kinderen, door bijvoorbeeld groente en fruit te promoten in scholen. Jongeren zijn de markt van morgen. Ten slotte moet de fruit- en groentesector meer investeren in experience. De consument moet zich weer meer betrokken voelen. Het verhaal achter een bepaald stuk fruit of groente moet zichtbaarder worden.

Behoud veiligheid, kwaliteit, authenticiteit

In de export zijn drie dingen essentieel. ‘Veiligheid’ is een eerste belangrijk punt en een uniek selling point. Zo is ‘made in Europe’ een veiligheidskeurmerk voor heel veel groeilanden, omdat het een zekerheid geeft op afwezigheid van kankerverwekkende stoffen. Een tweede aspect is kwaliteit en smaak. Veel Aziatische landen hebben een cultuur van smaak en uitgebreid eten. Dit moet ook het geval zijn en blijven voor groente en fruit. Authenticiteit is een laatste bemerking. Aziaten en Amerikanen zijn dol op sprookjes, verhalen rond koningen en prinsen (Aziaten houden in het algemeen van ons koningshuis), kastelen, kloosters... Achter fruit en groente kan men ook zo’n verhaal maken. Wat zou kunnen werken is een foto van de koningin met een Conférencepeer om de peer te promoten. In Aziatische bars gaan biermenu’s gepaard met een foto van een klooster waar het geproduceerd werd. De Aziatische middenklasse kan men connecteren met Belgische landbouwers. Een land kan dienen als selling point, en daar kan de overheid zijn rol in spelen. Het imago van kwaliteit en veiligheid moet daar zeker bij behouden worden.

Realisme in export

Realistisch blijven is ten slotte broodnodig in de export. Er moet vanuit de overheid geïnvesteerd worden in risk assessment. De markt wordt volatiel en we moeten kunnen anticiperen op wat er op ons afkomt. Verder moet men concurrenten in een vroeg stadium kunnen ontdekken. Op termijn kan China bijvoorbeeld de Conférencepeer telen, omdat bepaalde provincies een gelijkaardig klimaat hebben als in België. Het is dan minstens nodig om die optie te onderzoeken. Exportmarkten vandaag kunnen dus morgen de concurrent worden. Flexibiliteit en veerkracht zijn ook essentieel voor ons land, want we kunnen het niet hebben van schaalvergroting. We moeten ons snel kunnen aanpassen aan bijvoorbeeld een evoluerende vraag. De logistieke keten moet snel kunnen reageren. Ten slotte is diplomatieke steun nodig en moet daarin geïnvesteerd worden.

M.V.

Lees ook in Actueel

Milde melkaanvoer in Europa

Economie Raf Beyers, adviseur bedrijfsontwikkeling en risk management bij United Experts, overliep op 20 maart met ons de financiële wereldsituatie en de internationale zuivelmarkten. De melkpoederprijzen gaan nog steeds in dalende lijn. Op de GDT-veiling werd 27% minder product verkocht dan vorig jaar.
Meer artikelen bekijken