Het woord aquaponics is een samenvoeging van aquacultuur en hydroponics. Aquacultuur is de teelt van vissen en schaal- en schelpdieren, dit kan aan land of in de zee. Bij hydroponics worden planten geteeld op water.
Hydroteelt is, zeker voor bijvoorbeeld vruchtgroenten, de meest voorkomende teeltwijze in de gangbare groenteteelt onder beschutting. Voor hydroteelt is veel water en toevoeging van nutriënten nodig. Hiervoor wordt normaal regenwater gebruikt waar nutriënten volgens een bepaald recept aan toegevoegd worden. De aquacultuur heeft veel water nodig en er wordt nutriëntrijk restwater geproduceerd dat op één of andere manier verwerkt moet worden, bijvoorbeeld via een percolatierietveld. Het nutriëntenrijke water uit de zoetwateraquacultuur zou ook gevalideerd kunnen worden in de hydroteelt als basis voor de voedingsoplossing. Deze potentiële wisselwerking tussen aquacultuur en hydroponics ligt aan de basis van aquaponics.
Commerciële aquaponicssystemen
Bij commerciële aquaponicssystemen wordt gestreefd naar een optimalisatie van beide teelten. Zowel de visteelt als de groenteteelt moeten rendabel zijn. Beide teelten kunnen perfect op twee afzonderlijke bedrijven doorgaan, die op verschillende vlakken kunnen samenwerken. Het is duidelijk dat er uitwisseling kan zijn van water: regenwater opgevangen door het serrebedrijf kan naar de visteelt gaan, waarna het, aangereikt met nutriënten, terugkeert naar het serrebedrijf. Ook op vlak van warmte en energie kan er samenwerking zijn tussen de bedrijven. De aquacultuur heeft een grote warmte- en energiebehoefte. Energie en warmte geproduceerd door de WKK van het serrebedrijf kunnen verkocht worden aan het aquacultuurbedrijf.
Een optimalisatie van de groenteteelt binnen een aquaponicssysteem kan enkel wanneer het restwater van de aquacultuur aangepast wordt een de noden van groenten. In de eerste plaats betekent dat een aanpassing van de pH waarde. Het water van de vissen heeft een vrij hoge pH tussen 7 en 7,5. Voor planten ligt deze pH best rond 5,6 à 6, dit om een optimale opname van alle nutriënten mogelijk te maken. Naast een pH aanpassing moeten ook nog nutriënten toegevoegd worden aan het water zodat zowel de concentratie van de nutriënten als de verhouding tussen nutriënten onderling voldoet aan de noden van de plant. Bij commerciële aquaponics keert er nooit water terug van de planten naar de vissen.
Aquaponics in onderzoek
Op het PCG wordt reeds sinds 8 jaar onderzoek gedaan naar de mogelijkheden van aquaponics op commerciële schaal. Bij een eerste opstelling bevonden de vissen zich onder de goten in de serre waar vruchtgroenten geteeld werden. Het idee hierachter was dat deze ruimte anders verloren gaat. Vissen zijn vaak gevoelig aan licht en voelen zich prima in deze donkerdere zone van de serre. De warmte die nodig is voor het verwarmen van de serre komt dubbel van pas, want ook de vissen verkiezen een hogere temperatuur. Op het eerste zicht dus niets dan voordelen, maar al snel kwamen ook de nadelen van dit systeem naar boven. De vissen bevinden zich in moeilijker bereikbare ruimtes en zijn dus niet eenvoudig op te volgen. Het kasklimaat was erg moeilijk te regelen door de grote massa verdampend water in de serre. Dit vormde vooral een probleem op vlak van infectiedruk door de constant hoge luchtvochtigheid.
Het systeem werd herzien en in 2015 werd op het PCG een nieuwe visstal gebouwd, waarbij de vistanks zich in een aparte ruimte bevinden. De negen vistanks van de nieuwe visstal zijn elk afzonderlijk verbonden met een plantenrij in de serre. Zo worden negen afzonderlijke aquaponicssystemen gevormd, ideaal om onderzoek te doen.
