Dat opschroeven van de bioveiligheid is niet alleen een zaak van varkenshouders zelf, maar ook van iedereen die bij varkenshouders op het erf komt. Instanties wijzen op de maatregelen die je als varkenshouder kan nemen om het virus buiten te houden. Over één ding is iedereen het gelukkig eens: Afrikaanse varkenspest is volledig onschadelijk voor de mens: niet in contact met dieren, en niet in contact met vlees.
Everzwijnen buiten houden
Op donderdag 13 september zijn in Etalle (provincie Luxemburg) twee everzwijnen gevonden die drager zijn van het Afrikaanse varkenspestvirus. Maandag werd bekend dat er al bij vijf kadavers Afrikaanse varkenspest werd vastgesteld. Maar Waals minister van Landbouw René Collin (cdH) kondigde maandag aan dat experts verwachten dat er “tientallen, misschien 300 of 400 everzwijnen zullen sterven aan het virus.” 18 maanden nadat dieren gedood zijn, zouden ze nog altijd het virus kunnen overdragen.
Als die voorspelling waarheid zou worden, betekent dat een grote druk rond de Belgische varkensbedrijven. Er is een zone afgebakend van 63 vierkante kilometer (links van het Groothertogdom Luxemburg, zie figuur 1), waar de boswegen en paden niet meer toegankelijk zijn voor bezoekers. In die zone is het transport van varkens sterk beperkt. Varkens of sperma mogen het besmette gebied ook niet verlaten. In het gebied moeten landbouwers ook de banden van hun tractoren desinfecteren wanneer ze gewerkt hebben op maïsvelden in de buurt van het bos. De regio kent relatief weinig boerderijen.
Vooral Antwerpen en Limburg onder druk
Everzwijnen worden beschouwd als het reservoir van het virus. Door hun oncontroleerbare verplaatsingen kunnen zij de ziekte verder verspreiden, ook buiten de zones die reeds besmet zijn. Veel everzwijnen in de regio, betekent dus een hogere druk.
Everzwijnen zijn niet gelijk verdeeld in het land, blijkt uit figuur 2. De statistieken tonen een vrij spectaculaire stijging over de laatste 7 jaar. Wat opvalt is de verspreiding in (het oosten van) Limburg en Antwerpen en ook in Voeren. In Oost-Vlaanderen en de varkensprovincie bij uitstek West-Vlaanderen is de populatie voorlopig nog beperkt.
Wel of niet bejagen?
Een logische piste om de besmettingsdruk voor varkensbedrijven naar beneden te krijgen is het verlagen van de everzwijnenpopulatie. Het Algemeen Boerensyndicaat ABS vroeg in eerste instantie om zonder uitstel over te gaan tot een algemeen afschot van everzwijnen op Belgisch grondgebied. Het ABS zag dit als de enige manier om de uitbraak te beperken tot de zone waar de vaststelling van het virus gebeurde.
Experts wezen evenwel op de tegengestelde effecten die dit zou kunnen hebben. Jacht veroorzaakt volgens experts een hogere mobiliteit van everzwijnen die op de loop gaan voor het geweer. Het is ook de reden waarom een totaal jachtverbod in het betrokken gebied opgelegd wordt in de Europese strategie tegen de Afrikaanse varkenspest. België moet deze strategie volgen.
Het terugdringen van de everzwijnpopulatie kan wel een preventieve maatregel zijn. Het Agrofront (Boerenbond, ABS en de Waalse landbouwersbond FWA) vragen daarom om een georganiseerd afschot van kleine beperkte populaties die ruimtelijk geïsoleerd zitten in Oost- en West-Vlaanderen. Ze worden in die vraag gesteund door de mengvoedersector (BFA) en de sector van de slachthuizen/uitsnijderijen (Febev).
Europese aanpak
Ook minister Collin erkent dat de everzwijnen in de beschermingszone van 63 vierkante kilometer uitgeroeid zullen moeten worden. Hoe dit te rijmen valt met het verbod op het bejagen is nog niet duidelijk. Vanuit Agrofront, BFA en Febev vraagt men ook een Europese aanpak inzake handhaving en afbakening van de besmette zone. “Het is immers niet uitgesloten dat de everzwijnen migreren over de landsgrenzen heen en dat de besmetting zich ook verlegt naar Frankrijk en het Groothertogdom Luxemburg.”
De oproep tot een Europese aanpak is logisch. De plek waar Afrikaanse varkenspest is vastgesteld, is circa 20 km van de Franse grens, 20 km van het Groothertogdom Luxemburg en 65 km van Duitsland. Nederland is met 145 km ook niet heel ver.
Er is een Europese strategie tegen de Afrikaanse varkenspest. België is verplicht zich strikt te houden aan de maatregelen die zijn vastgelegd in de die strategie. Er is nauw overleg met de eurocommissaris voor Gezondheid en Voedselveiligheid Vytenis Andriukaitis. Europese experts begeleiden de Belgische autoriteiten. "Het onder controle houden van de ziekte zal sterk afhankelijk zijn van de correcte toepassing van de Europese wetgeving door de Belgische autoriteiten", klinkt het. Eerder begeleidde de Europese Unie Tsjechië in de strijd tegen Afrikaanse varkenspest.
Buurlanden schroeven de waakzaamheid op. In Frankrijk is in de regio’s nabij de Belgische grens een actieplan opgesteld. De officiële besmette zone volgt evenwel op papier de landsgrenzen.
De mens en zijn transport
Naast het everzwijn is er een minstens even grote bedreiging in het verspreiden van Afrikaanse varkenspest: de mens. Het FAVV noemt de menselijke factor het grootste risico om de ziekte te verspreiden naar nieuwe regio’s of landen die niet territoriaal verbonden zijn met reeds besmette gebieden. Indien personen terugkomen van een besmette zone en deze “besmette” vleesproducten meebrengen, dan kunnen deze producten, door ze bijvoorbeeld als afval achter te laten in de natuur, tamme varkens of everzwijnen besmetten. Dat is bijna zeker wat er nu ook gebeurd is. “Negen kansen op tien ligt de oorsprong van de uitbraak van de Afrikaanse varkenspest in bij transport”, aldus Waals minsiter van Landbouw René Collin. Het virus blijft meerdere maanden aanwezig in voedsel zoals worsten en zelfs tot twee jaar in diepgevroren vlees. Ook via mest en speekselresten kan het virus meeliften.
Maatregelen voor iedereen
Het FAVV heeft een aantal maatregelen uitgevaardigd voor varkenshouders in heel België. Zo is er een verbod op het verzamelen van varkens van verschillende herkomst op eenzelfde voertuig. Varkens mogen dus enkel een leeg voertuig op. Nieuwe varkens die worden binnengebracht in een varkensbeslag moeten in quarantaine geplaatst worden. Alle vervoermiddelen die dienen voor het vervoer van varkens, moeten na elk transport worden ontsmet. Er mag ook geen diergeneeskundige behandeling van dieren worden ingesteld indien er niet tegelijk kadavers of monsters voor een onderzoek van Afrikaanse varkenspest worden overgemaakt aan DGZ. Het is verboden keukenafval aan varkens te voederen en op alle plaatsen waar varkens worden gehouden moeten strikte bioveiligheidsmaatregelen worden toegepast.
DGZ en ook Biocheck.Ugent (faculteit diergeneeskunde), specificeren verder wat deze strikte bioveligheidsmaatregelen kunnen zijn. Het gaat om het gebruik maken van een hygiënesluis, het beperken van bezoekers en het voorzien van deze laatste van bedrijfskledij. Registreer elk bezoek. Ook voertuigen worden best geweerd op het bedrijf; vrachtwagens blijven het liefst zo ver mogelijk van de stallen. Geef vrachtwagenchauffeurs geen toegang tot dieren. Zorg ook voor een goede ongediertebestrijding en laat geen huisideren in de stal. Zorg voor een goede omheining en tracht zo weinig mogelijk dieren aan te kopen. Vermijd elk contact met personen of materiaal die in aanraking met everzwijnen zijn geweest. En bovenal: zie je iets verdacht bij de dieren, contacteer zonder aarzelen de dierenarts. Het belang van de sector staat op het spel.
IDC
