Een oplossing voor een toekomstig probleem: overweeg een zorgvolmacht
Wij zijn een echtpaar van 70 en 73 jaar oud. Wij hebben één zoon, waarmee wij al meer dan 20 jaar geen enkel contact meer hebben. Onze kleinkinderen hebben we zelfs nooit ontmoet. Nu wij stilaan ouder worden, maken wij ons zorgen over de toekomst. Momenteel zijn we beiden nog gezond en helder van geest, maar ooit zal het misschien anders zijn. Wij willen in geen geval dat onze zoon later onze zaken zou regelen of wij bij hem zouden moeten gaan inwonen. Kunnen wij dit vermijden?
Uit uw brief leiden wij af dat u vooral schrik heeft dat u op een dag niet meer in staat zult zijn uw eigen zaken te regelen en dat uw zoon dan over alles zeggenschap zou krijgen. Dit is evenwel niet automatisch het geval. Wel kan in dergelijke situatie een persoon onder bewind worden geplaatst. Het bewind, vroeger de voorlopige bewindvoering genoemd, is een rechterlijke beschermingsmaatregel voor een meerderjarige onbekwame persoon die wegens zijn gezondheidstoestand - al dan niet tijdelijk - niet in staat is om geheel of gedeeltelijk zijn belangen van persoonlijke en/of vermogensrechterlijke aard zelf waar te nemen. Dit kan zowel om fysieke als om psychische redenen zijn, bv coma, ongeval, dementie, kwistig omgaan met geld, wankelende geestestoestand, vermindering van het geheugen en concentratie, ...
Indien u zelf helemaal niets onderneemt, bestaat de kans dat er ooit door een vrederechter over u een bewind wordt ingesteld en dat uw zoon dan wordt aangeduid als uw bewindvoerder. Zo ver hoeft het evenwel niet te komen, omdat u nu bepaalde stappen kunt ondernemen om dat scenario te vermijden.
Zorgvolmacht
Het eerste wat u kunt doen is een zogenaamde zorgvolmacht opstellen. Een zorgvolmacht is, zoals de naam het al zegt, een document waarbij u een volmacht verleent aan een andere persoon om, met het oog op een latere periode van handelingsonbekwaamheid, die persoon toe te laten welbepaalde handelingen te stellen met betrekking tot uw vermogen. Dergelijke zorgvolmacht kunt u opmaken zolang u zelf handelingsbekwaam bent. Juridisch spreekt men dan van een lastgever die een opdracht geeft aan een lasthebber. De zorgvolmacht is dus een lastgeving.
In tegenstelling tot het bewind dat een gerechtelijke beschermingsmaatregel is, vormt de zorgvolmacht een buitengerechtelijke bescherming. Het opmaken van de zorgvolmacht gebeurt op eigen initiatief en buiten een gerechtelijke procedure om. Het toepassingsgebied van dergelijke zorgvolmacht werd begin 2019 verruimd: tot dan kon die lastgeving enkel betrekking hebben op de goederen van de persoon in kwestie, sinds 1 maart 2019 kan de volmacht ook gaan over persoonlijke zaken.
Als koppel kunt u creatief met deze mogelijkheid omgaan. Echtgenoten kunnen er bijvoorbeeld voor kiezen om elkaar wederzijds in een zorgvolmacht aan te duiden als lasthebber en deze volmacht onmiddellijk in werking te laten treden. Aan de andere kant kan men er ook voor opteren om de zorgvolmacht pas in werking te laten treden wanneer men effectief onbekwaam wordt. Daarbij kan men zelfs vastleggen hoe en wie moet vaststellen dat er sprake is van onbekwaamheid.
Ook een combinatie van beide voormelde opties is mogelijk, zodat jullie ten aanzien van elkaar direct over een volmacht beschikken en tegelijkertijd voorzien dat een derde persoon, later als jullie beiden niet meer bekwaam zijn, deze taken moet overnemen.
Keuze van bewindvoerder
Als iemand niet meer kan beslissen over zijn vermogen of over zichzelf, kan de vrederechter zoals hoger uitgelegd een bewindvoerder aanstellen om de onbekwaam geworden persoon te helpen met deze beslissingen of om ze in zijn plaats te nemen. U kunt hier nu al op anticiperen. Artikel 496 B.W. voorziet immers in de mogelijkheid om ten overstaan van de vrederechter van uw verblijfplaats of ten overstaan van een notaris een verklaring af te leggen waarin u uw voorkeur te kennen geeft omtrent de aan te wijzen bewindvoerder of vertrouwenspersoon indien de vrederechter later een rechterlijke beschermingsmaatregel zou bevelen.
Ook hier zou u elkaar wederzijds kunnen aanduiden in een eerste orde met een andere persoon die jullie in tweede orde aanduiden voor het geval jullie beiden niet meer in staat zouden zijn om elkaars persoonlijke en/of vermogensrechtelijke zaken te regelen. Op deze manier zal jullie zoon zeker niet aangesteld worden als bewindvoerder.
Keuze van verblijf
In uw zorgvolmacht kunt u ook regelingen uitwerken voor het moment dat u niet meer zelfstandig in uw eigen woning kunt wonen, zelfs niet met alle mogelijke ambulante hulp. U zou bijvoorbeeld kunnen voorzien dat u dan in de eerste plaats een verblijf in een serviceflat wil laten regelen en enkel wanneer dit niet mogelijk is in een rust- en verzorgingstehuis. U kunt zelfs laten opnemen welk woon- en zorgcentrum uw voorkeur geniet.
Registratie
Een belangrijke voorwaarde om de zorgvolmacht uitwerking te geven op het ogenblik dat de persoon wilsonbekwaam is geworden, is dat de lastgeving geregistreerd werd in het Centraal Register voor Lastgevingen. Zonder registratie zal de zorgvolmacht van rechtswege beëindigen vanaf het moment dat u wilsonbekwaam wordt. Indien u uw verklaring aflegt voor een notaris, zal deze zelf instaan voor de registratie in het Centraal Register. Wanneer u later een andere persoon zou willen aanduiden, mag u wel niet vergeten aan de notaris mee te delen dat u de bestaande lastgeving wil herroepen, zodat hij voor de schrapping kan zorgen in het Centraal Register.
