Een melkrobot installeren heeft gevolgen voor de werking van het melkveebedrijf
Kiezen voor een melkrobot maakt het werk van een veehouder comfortabeler en gemakkelijker. Een melkrobot installeren brengt echter niet alleen kosten met zich mee, het zorgt ook voor veel veranderingen in het management van de veestapel. Het kan ook grote gevolgen hebben voor de werking van het bedrijf. Daar moet men zeker aan denken wanneer men zijn project uitwerkt.
In België worden er steeds meer melkrobots geplaatst in melkveebedrijven. Dat blijkt uit cijfers die Fedagrim, de Belgische Federatie van de Toeleveranciers van machines, gebouwen en uitrustingen en aanverwante diensten voor de Landbouw en voor de Groenvoorzieningen, publiceerde in zijn meest recente economische rapport. In 2018 werden er nog maar 88 robots van dit type verkocht, in 2019 waren dat er al 138.
Het aantal bedrijven dat meerdere robots installeert, stijgt ook. Dat komt omdat de veestapels uitgebreid worden en er minder arbeidskrachten in de landbouw beschikbaar zijn. Overal vragen veehouders zich af of ze een dergelijke installatie kunnen plaatsen op hun bedrijf en of het voor hen interessant is. De experts van het Franse Institut de l’élevage (Idele) en van de Chambres d’agriculture françaises hebben hierover al veel gepubliceerd. Volgens hen hebben veehouders hier verschillende redenen voor. Sommigen willen gewoon niet verbonden zijn aan de verplichting om te melken. Voor anderen is het plaatsen van een melkrobot de oplossing voor een gezondheidsprobleem, zoals bijvoorbeeld spier- en skeletaandoeningen of men wenst een moderne en aantrekkelijke installatie over te dragen aan een mogelijk koper/overnemer.
Veranderingen in de dagelijkse werkzaamheden
Kiezen voor een robot heeft veel voordelen. Buiten het gemakkelijker maken van de werkzaamheden en het verminderen van gezondheidsproblemen gelinkt aan het melken die hierboven vernoemd werden, is de veehouder minder belast met de inspanning van het melken. Het werk wordt comfortabeler omdat hij zijn veestapel beter kan overwaken. Hij kan elke koe rechtstreeks vanaf zijn bureau volgen dankzij de informatie die verzameld werd tijdens het melken. Zo kan snel bepaald worden of de koe mastitis heeft, of er een probleem is in het rantsoen of bij de melkproductie.
Bovenop deze voordelen brengt de installatie van een melkrobot veel veranderingen met zich mee voor de melkveehouder. Bij een ‘klassieke melkstal’ gebeurt het toezicht op de kudde hoofdzakelijk tijdens het melken ‘s morgens en ‘s avonds. Indien men met een robot melkt, dan geven de experts het advies om 2 keer per dag genoeg tijd uit te trekken om de dieren te observeren, maar ook om de verzamelde computergegevens te analyseren. “Het lastige is vaak om de koeien die niet goed melk geven naar de robot te leiden”, voegen ze eraan toe. Daarom moet men tijd voorzien om deze dieren in de stapel te localiseren.
Om een melkrobot te gebruiken moet men nieuwe vaardigheden verwerven wat betreft elektronica, informatica en het analyseren van gegevens. Daarom moet men hiermee enigszins vertrouwd zijn.
Daar komt nog bij dat de melkveehouder dag en nacht beschikbaar moet zijn om de alarmmeldingen te raadplegen en om snel tussenbeide te kunnen komen bij ernstige problemen. “Dit kan de melkveehouder veel stress bezorgen vermits deze problemen soms zo snel mogelijk opgelost moeten worden. Deze stress kan dan ook gevolgen hebben voor zijn privéleven”, benadrukken de Franse experts. Het is een grote troef indien er iemand vanop een redelijke afstand beschikbaar is voor bijstand bij technische problemen en voor het onderhoud. “Na de plaatsing van de melkrobot breekt een moeilijke en zware periode aan”, waarschuwen ze.
Het gebouw verstandig inrichten
Indien men een melkrobot wil plaatsen, moet men zeker rekening houden met de kosten die dit project met zich meebrengt. Een melkrobot is over het algemeen redelijk duur, maar het is niet alleen de aankoop die een investering is. De kosten van de inrichting van de gebouwen (muren, leidingen, hekwerk, sorteerpoorten...) moet men hier nog bijtellen. En in bepaalde gevallen moet men een budget voorzien voor de inrichting die gerelateerd is aan het voederen (ruimtes voor de opslag van voeder, automatische verdelers van krachtvoer...).
De dagelijkse kosten evolueren ook. Volgens de experts van het Idele en van de Chambres d’agriculture zal de elektriciteitsfactuur 2 keer hoger zijn dan bij een 2x5 melkstal, terwijl de waterfactuur niet verandert. De voederkosten stijgen ook. Men moet bovendien ook nog de onderhoudskost tellen die kan oplopen tot verscheidene duizenden euro’s per melkrobot.
Over de inrichting van het gebouw moet serieus nagedacht worden. De melkrobot moet verstandig geplaatst worden en het gebouw moet zo worden ingericht dat de dieren goed kunnen rondlopen. Daarbij moet men rekening houden met de toegang tot weidepercelen van de huiskavel als het bedrijf dit toepast.
Indien de veestapel gedurende lange tijd in de stal verblijft, is het misschien nodig om bepaalde aanpassingen te doen om de hygiëne en het comfort van de koeien te garanderen. De Franse experten stellen voor om in dat kader meer stro te voorzien, om ventilatoren of mestschuiven te plaatsen, om te investeren in een voederschuiver, of borstels en vernevelaars te voorzien.
Veranderingen in de kudde
Het vervangen van een melkstal door een robot brengt enkele veranderingen met zich mee in het management van de veestapel. Het is aan te raden om de geboortes te spreiden om zo het gebruik van de robot te optimaliseren. "Dit is een element waar de veehouder naar moeten kijken, zonder te vergeten dat het de verdeling van de melkleveringen en dus de prijs die de zuivelfabriek betaalt, kan wijzigen", merken de Franse experts op. Het heeft ook invloed op alle taken met betrekking tot de voortplanting zoals bronstdetectie, inseminatie, geboorten, de opfok van jonge dieren. Die taken verliezen hun seizoensgebonden aspect. Bovendien is een sanitaire leegstand moeilijker te realiseren. Ook de homogeniteit van de vaarzen zal verminderen.
De experts stellen vast dat het aantal reforme koeien
“Wat betreft het voederen: het krachtvoerverbruik neemt over het algemeen toe met robotvoederen”, voegen ze eraan toe. Dit vertaalt zich in hogere kosten voor de aankoop van krachtvoer, die nog meer geaccentueerd worden als het krachtvoer van de boer wordt vervangen door een in de handel verkrijgbaar voer. Een toename van het krachtvoerverbruik leidt, naast het frequenter melken, vaak tot een afname van het melkvetgehalte.
Behoud of vermindering weidegang?
De melkrobot moet op de juiste manier in de stal worden geplaatst, zodat de dieren gemakkelijk kunnen rondlopen in de stal. Maar hoe zit het met de toegang tot de weilanden? Volgens de experts gaat de installatie van een robot vaak gepaard met een vermindering van de begrazing, ondanks de motivatie van de boeren om een dergelijk systeem te behouden. Sommigen slagen er echter in om het aandeel begrazing gelijk te houden.
“Het behoud van weidegang is een eigen keuze van de veehouder, omdat het beheer van de veestapel ingewikkelder kan zijn en met verschillende voorwaarden gepaard gaat." De robot moet in feite dicht bij de uitgang van het gebouw worden geplaatst en er moeten sorteerhekken worden geïnstalleerd. Het is sterk aanbevolen om paden aan te leggen naar de weiden, die ideaal gelegen zijn in de buurt van de stal.
Bijzondere aandacht moet worden besteed aan de kwaliteit van de weiden. "Homogeniteit moet zoveel mogelijk worden nagestreefd. Dit impliceert paddockbeheer (kleinere percelen met mobiele hekken) en een snelle rotatie van het grasland, zodat er altijd kwaliteitsgras beschikbaar is en de koeien gemotiveerd worden om te vreten." In sommige gevallen zal echter extra ruwvoer in de late namiddag nodig zijn.
In een dergelijk systeem zijn interventies door de veehouder onvermijdelijk, zoals de koeien die te weinig naar de robot gaan daar terug naartoe brengen of de kudde verplaatsen naar verdere percelen. “Al met al, hoe minder verzadigd de robot is, hoe minder beperkend het weidebeheer zal zijn. Daarentegen zal de veehouder vaker moeten tussenkomen en aanpassingen doorvoeren als hij meer dieren heeft.”
Als er minder begraasd wordt, moet men even waakzaam zijn. Op deze manier te werk gaan, betekent in de eerste plaats meer ruwvoer opslaan. “Een goed teeltplan voor de ruwvoedervoorziening is daarom essentieel om ervoor te zorgen dat er voldoende geoogst kan worden. Men zal uiteindelijk moeten overwegen om het rantsoen aan te passen”, waarschuwen de experts.
Dan komt de vraag van het gebruik van weiden die voorheen door de melkkoeien werden begraasd. Wat moet daarmee gedaan worden? Er zijn verschillende mogelijkheden: maaien en het gras opslaan, ploegen en herinzaaien (met een andere teelt) of het gebruik ervan voor andere dieren zoals droogstaande koeien, vaarzen of zoogkoeien.
Indien het grasland door andere dieren wordt bezet of in akkerbouwgewassen wordt omgezet, moet ervoor worden gezorgd dat er geen voedertekort op het bedrijf ontstaat. In dat geval moet het voeder buiten het bedrijf worden aangekocht. Dat kan gevolgen hebben voor de financiële balans van het bedrijf... ”Ook een toename van het geoogste areaal (maaiweide) ten koste van het begraasde areaal zal leiden tot een toename van de mechanisatiekosten: brandstof, onderhoud van het materieel, werkzaamheden door derden...”
Uiteindelijk zullen er wellicht nieuwe investeringen moeten worden gedaan als gevolg van de vermindering van de begrazing en de toename van het maaien. Het gaat hierbij om de aanschaf van een nieuwe trekker en/of nieuwe oogstmachines, de bouw en/of uitbreiding van silo's of voeropslagplaatsen en de uitbreiding van mestopslagplaatsen.
