Startpagina Schapen

Ooien voorbereiden op het geboorteseizoen

Op sommige bedrijven zijn de eerste lammeren al geboren, voor de meeste bedrijven vinden de geboorten evenwel plaats tussen half februari en eind april. In de schapenhouderij is de aflamperiode de oogsttijd. Het komt erop aan dat de ooien gezond en wel de werpdatum bereiken en dat de lammeren die geboren worden de eerste weken levend doorkomen. In dit artikel hebben we het over de voorbereiding van de aflamperiode.

Leestijd : 6 min

Om de ooien in goede doen tot aan het einde van de dracht te laten komen zijn 3 aspecten belangrijk: het opvolgen van de conditie, aanpassen van de voeding, tijdig vaccineren en de achterhand, uien en buik bijscheren. Wij bespreken ze hieronder meer in detail.

Conditie en voeding

De voederbehoefte (= energie- en eiwitbehoefte) van de drachtige ooi hangt af van haar gewicht, van het drachtstadium en van de te verwachten worpgrootte. Anderzijds is de kwaliteit van het beschikbare ruwvoeder hier belangrijk: gaat het om wintergras, goede of minder goede voordroog of om hooi?

Men kan door de ooien te laten scannen vooraf met tamelijke zekerheid het aantal te verwachten lammeren kennen en zo (voor de grotere bedrijven) de ooien in voedergroepen indelen. Ooien die een drie- of vierling verwachten, kunnen dan dagelijks wat meer krachtvoeder toegediend krijgen in de laatste 6 weken van de dracht om niet te snel te vermageren.

Wordt er niet gescand, dan kan men vanaf 6 à 4 weken vóór het werpen de conditie van de ooi opvolgen. Dit doet men door met de vingers de rug van de ooi te betasten. Ooien met een ‘ronde’ rug, waar we de uitsteeksels van de ruggenwervels nauwelijks voelen, hoeven geen bijvoedering met krachtvoeder. Ooien die vermageren (hier voelt men bij het betasten de benige uitsteeksels van de ruggenwervels goed) geeft men in de laatste weken van de dracht per dag 200 à 400 g krachtvoeder bij. Bij het begin van bijvoederen met krachtvoeder moet je echter altijd geleidelijk aan werken, want plots teveel krachtvoeder toedienen aan een dier dat dit niet gewoon is, kan fataal zijn! We gaan er daarbij vanuit dat de ooien ad libitum (= voldoende) ruwvoeder van goede kwaliteit beschikbaar hebben.

Ooien die in de loop van de dracht royaal gevoederd zijn en (te) vet zijn, kunnen bij te beperkte voeding in de laatste fase van de dracht acetonaemie (drachtigheidsvergiftiging) ontwikkelen. Door snelle vetafbraak ontstaat er een soort zelfvergiftiging. De ooien worden traag, eten minder en men kan het ‘aceton’ ruiken in de adem van deze ooien. In een vroeg stadium kan men door wat krachtiger te voederen (= door bijkomend wat krachtvoeder te geven) proberen om dit recht te trekken. Zo niet, dan dient de dierenarts erbij gehaald te worden, die onder andere extra energie kan toedienen. In een te ver gevorderd stadium zijn ooi en lammeren meestal verloren. Is de geboorte nakend, dan kan de ooi herstellen na het werpen .

Vaccinatie?

Of de ooien al of niet 3 à 4 weken vóór het werpen gevaccineerd dienen te worden tegen het ‘bloed’ of enterotoxaemie bij de lammeren is en blijft een discussiepunt tussen schapenhouders.

Enterotoxaemie komt voor bij jonge snel groeiende lammeren, die goed gevoederd worden. Door overvloedige bacteriële ontwikkeling in het spijsverteringsstelsel ontstaat ook hier een soort zelfvergiftiging. De lammeren vertonen zenuwsymptomen en sterven snel. Er bestaat geen contramedicatie, alleen het vaccineren van de moeders beschermt de jonge lammeren via de antistoffen in de biest, gedurende de eerste levensweken. Nadien kunnen de lammeren zelf vanaf een leeftijd van 2 à 3 maanden gevaccineerd worden door uw dierenarts.

Al of niet vaccineren tegen het bloed is een afweging van kosten en risico’s. Op basis van eerdere ongunstige ervaringen kiezen we persoonlijk al vele jaren voor vaccineren.

Nieuw is dat momenteel ook een vaccin beschikbaar is tegen uierontsteking veroorzaakt door Staphylococcus aureus. Er zijn 2 vaccinaties nodig 5 en 2 weken vòòr het werpen. Raadpleeg hiervoor uw dierenarts.

Scheren of wat bijscheren?

Bij bedrijven die bij het opstallen aan ‘winterscheer’ doen, zijn de ooien proper aan de achterhand en zijn de uiers goed bereikbaar.

Winterscheren heeft als bijkomend voordeel dat de ooien minder voederbakbreedte nodig hebben en dat de voederopname toeneemt, zodat er zwaardere lammeren geboren worden. Na het scheren in de winter moeten de dieren uiteraard binnen blijven.

Omdat hygiëne bij de geboorte zeer belangrijk is om geen baarmoederinfecties te krijgen na geboortehulp, is het wenselijk bij de niet geschoren ooien de wol en het vuil rondom de vulva vooraf te verwijderen. Tegelijk kan men ook beter het opzwellen van de schaamlippen kort voor het aflammeren opvolgen en zo kan men mits ervaring het geboortetijdstip vrij nauwkeurig inschatten, zeker als men tegelijk de uierontwikkeling meegaand kan volgen.

Omdat op de buik en rond de uier dikwijls nogal wat tot veel wol ontwikkeld is (rasafhankelijk, maar zeker bij jonge ooien) bestaat de kans dat de pasgeboren lammeren de tepels niet vinden, of dat omwille van vuile wol het lam niet op een hygiënische manier de eerste melk binnen krijgt. Daarom is het vrijmaken van de buik van de ooi en het wegscheren van de wol rond de uier wenselijk. Je moet wel oppassen bij het scheren voor kwetsuren aan uier en/of tepels!

De kraamstal

Ooien die moeten werpen, blijven tot bij de geboorte in groep om stress te vermijden.

Eenmaal ze geworpen hebben, worden ze samen met hun lam(meren) in een klein hokje (1,5 m x 2 m) geplaatst, zodat de ooi-lambinding kan ontstaan. Hier blijven de ooien minstens één dag (voor eenlingen), voor meerlingen liefst 2 à 3 dagen.

Sommige bedrijven werken met vaste geboortehokjes, anderen gebruiken mobiele systemen, die vlot plaatsbaar en wegneembaar zijn. Belangrijk is dat, eenmaal het geboorteseizoen eraan komt, de hokjes klaar staan, en dat ze, voor elke geboorte, proper en opnieuw goed ingestrooid worden. Belangrijk is ook dat de ooi er zonder veel morsen ruwvoeder en krachtvoeder kan krijgen en opnemen. Ook vers proper water is belangrijk, maar in de eerste levensuren moet er aandacht voor zijn dat de jonge lammeren niet kunnen verdrinken in de wateremmer. Bij koud weer, zoals de jongste dagen, is het beschikbaar hebben van verwarmingslampen om kleine lammeren tijdens de eerste levensuren op temperatuur te houden zeer wenselijk. Daarbij moet je goed nakijken of deze degelijk bevestigd zijn om brand te vermijden.

Geboortehulpaccessoires

Bij elke geboorte moeten er 2 zaken klaarstaan: vooreerst een proper gewassen emmer met lauw water en niet bijtend ontsmettingsmiddel zoals bijvoorbeeld Dettol Medical, Vetac of Hibitane. Zo kan men de vulva en de handen en armen tijdens de geboortehulp ontsmetten. Het best wordt deze verlosemmer uitsluitend bestemd voor verloskundige hulp en niet gebruikt voor andere onhygiënische karweien.

Daarnaast heeft men in een proper bakje of emmer steeds glijmiddel, jodiumtinctuur, een ademhalingsstimulerende spray en propere verloskoordjes bij de hand. Bij een geboorte wordt nooit zeep als glijmiddel gebruikt omdat dit de geboortewegen ontvet in plaats van ze meer glijdend te maken.

Biest in voorraad

Een lam zal op termijn niet overleven als het de eerste dag na de geboorte te weinig of geen biest opgenomen heeft. Elk lam zou binnen de eerste 24 uur na de geboorte zo’n 400 cc biest moeten binnenkrijgen. Vóór het aflamseizoen begint, is het dan ook aangewezen om een biestreserve in de diepvries aan te leggen om zwakke lammeren in de eerste levensuren hun eerste biest te kunnen toedienen. Ook voor ooien met grote worpen of met uiergebreken is het geven van ‘andere’ biest soms noodzakelijk.

Zorg ervoor dat de ooien gezond en wel de werpdatum bereiken en dat de lammeren die geboren worden de eerste weken levend doorkomen.
Zorg ervoor dat de ooien gezond en wel de werpdatum bereiken en dat de lammeren die geboren worden de eerste weken levend doorkomen. - Foto: A.C

Welk vorm kan zo’n andere biest aannemen? Er kan biest ingevroren worden van andere ooien , die ‘te veel’ biest hebben voor hun eigen lam(meren), of van ooien met een doodgeboren lam of men kan afspraken maken met een melkveebedrijf om biest van pas gekalfde koeien in te vriezen. Er bestaat ook kunstbiest, die onder poedervorm bewaard kan worden en vóór gebruik in oplossing gebracht moet worden. Een voorraad biest is bij de start van een aflamseizoen een must!

Slot

Om zo weinig mogelijk moeilijkheden te hebben in de laatste weken vóór het aflammeren is geregelde observatie van en conditiebeoordeling bij de hoogdrachtige ooien zeer wenselijk om drachtigheidsvergiftiging te voorkomen.

Vóór het geboorteseizoen moeten zowel de aflamstal als de hulpmiddelen voor elke geboorte klaargezet worden, zodat vanaf de eerste geboorte op een rustige en verzorgde manier kan gewerkt worden. Stress heeft op zo’n moment, zowel bij dier als mens, alleen maar een negatieve impact en is dus te mijden.

André Calus

Lees ook in Schapen

Mooie Belgische finale van de Ovinpiades 2023

Agribex Wat in 2019 begon met een voorzichtige toenadering vanuit de Waalse schapensector naar Vlaanderen, groeide uit tot een volwaardige wedstrijd voor jonge schapenherders met een Belgische finale op Agribex in Brussel.
Meer artikelen bekijken