75 jaar Bodemkundige Dienst van België: decennialange ervaring, moderne aanpak
We beginnen bij de grond van de zaak, de staalnemer die de gronden bemonstert. In zijn huis midden tussen de Oost-Vlaamse velden ontmoeten we Frans Lambert, een heel ervaren vaste staalnemer bij de BDB. Hij wijst er ons op dat hij zo dadelijk nog een meststaal bij een naburige boer moet nemen. “Deze afspraak is er vrij plots tussengekomen. Dat gebeurt wel meer en zeker voor mesttransport, want dan is het belangrijk om op het juiste moment het staal te nemen.”
Omdat Frans Lambert stalen neemt in een regio met veel intensieve veeteelt moet hij veel meststalen nemen. “Maar daarnaast doe ik zeker ook mijn deel bodemstalen. Op jaarbasis kom ik uit op zowat 2.500 tot 3.000 stalen per jaar. Het is voor een staalnemer fijn om actief te zijn in een grote regio. Dat biedt de beste garantie op aangenaam werk en variatie. Op dat vlak mag ik zeker niet klagen”, voegt hij er nog aan toe.
Veel stalen worden niet alleen voor landbouwkundig advies aangevraagd, maar zijn ook verplicht binnen de wetgeving. “Ik heb zelf geboerd en weet hoe de strakke reglementering een impact kan hebben op je bedrijf. Het is natuurlijk belangrijk dat er stalen worden genomen, maar het zijn er toch veel”, legt Frans uit. Omdat die stalen soms leiden tot sancties voor de landbouwer, wekken ze negatieve gevoelens op. “Als staalnemer ben je in de eerste plaats een werknemer van de BDB die stalen komt nemen. Maar tegelijk ben je soms ook adviseur, luisterend oor of verpersoonlijking van slecht nieuws. En dat vereist ook wel wat menselijk inzicht.”
Digitalisering
Frans laat zien hoe vandaag bij BDB de registratie, opvolging en verwerking van de staalname volledig gedigitaliseerd is. “Sinds vorig jaar hebben we een integrale app-toepassing met tablet en smartphone.” De staalnemer geeft alle noodzakelijke informatie over het perceel en de teelt in met zijn smartphone, registreert zijn route tijdens de staalname en scant de unieke barcode van het staal. Met één klik zit alle informatie in de cloud. Frans Lambert is tevreden met het nieuwe systeem: “Het helpt absoluut bij planning en oriëntering. En het laat toe om het aantal verplaatsingskilometers – ik doe toch zo’n 40.000km per jaar – te verminderen.”
Het contrast met vroeger kan niet groter zijn, toen de bodemanalyse nog per gele briefkaart werd aangevraagd. Ook de logistiek verliep moelijker, getuigt ook Antoine Van Daele die op 31 augustus 2021 reeds 60 jaar staalnemer zal zijn bij de BDB. “We sprongen op de fiets om een bodemstaal te gaan nemen en de gutsboor bonden we onder het kader van onze fiets.” Een aanzienlijk deel van de stalen werd toen nog met de trein naar de BDB in Heverlee verzonden.
Van grondstaal tot advies, een vlotte doorstroming
Stijn Martens, bezieler van de app, is fier dat door de digitale aanpak jaarlijks niet alleen meer dan honderdduizenden papieren worden uitgespaard, maar is vooral tevreden over de vlottere doorstroming van informatie van het veld naar het laboratorium. Hierdoor kennen we alle veld- en teeltinformatie zelfs voordat het staal fysiek toekomt in het labo. Zo wint de staalvoorbereider tijd bij de ontvangst van stalen in het labo. Hij moet niet meer zoeken naar het papieren inlichtingsformulier dat bij het staal hoort. Het volstaat om de barcode van een willekeurig staal te scannen en onmiddellijk wordt weergegeven welk type staal het is en welke analyses de laborant moet uitvoeren.
“Nog een voordeel is dat de app stap voor stap alle vragen overloopt die nodig zijn om de noodzakelijke inlichtingen van het perceel te bekomen”, legt Jan Bries uit, die dagelijks de stikstofbemestingsadviezen op basis van de N-Index geeft. Die informatie is cruciaal om een goed bemestingsadvies op te stellen: “Bietenbladeren die zijn ingewerkt, organische bemesting die reeds werd toegediend of een groenbedekker die werd geklepeld, geven allemaal nog stikstof vrij. Zonder die informatie zouden we de mineralisatie onderschatten en het N- advies overschatten. We willen nauwkeurige bemestingsadviezen afleveren op maat van het perceel.”
Bemestingsadviezen blijven maatwerk. Er komen nieuwe teelten – zoals recent de gevraagde adviezen voor zoete aardappel – er komen nieuwe variëteiten, of teelten krijgen een nieuwe bestemming. Dat vraagt opzoekingswerk, proefveldwerk en expertise om dit juist te interpreteren. Stan Deckers, expert akkerbouw en tuinbouw, beaamt dat: “In Frankrijk wordt tegenwoordig groene rogge ingekuild voor de biomassavergisting. Dat is nog heel nieuw. En onlangs had een tuinbouwer basilicumplantjes op substraat die plots kanariegeel kleurden. Dan moeten we snel kunnen schakelen en alle mogelijkheden overschouwen”, vertelt Stan. “Uiteindelijk bleek het probleem bij zijn voedingsoplossing te liggen. Het doet deugd wanneer je die teler daadwerkelijk kunt helpen.”
