Jos Kwanten investeert in watergerelateerde maatregelen: “Je moet op lange termijn durven denken”

Jos Kwanten baat samen met zijn twee zonen Roel en Wim de Heikanthoeve uit in Pelt. Het is een melkveebedrijf met 330 melkkoeien en jongvee, waarvoor in 2014 een moderne stal werd opgericht. Innovatie en denken aan de toekomst zit hen dus in het bloed. Ook als het gaat over het veranderende klimaat, blijven ze niet bij de pakken zitten. “We zitten tegen de Nederlandse grens aan met vrij laag gelegen percelen op pure zandgrond. Vandaar dat we ervoor kozen om enkele percelen te draineren”, vertelt landbouwer Jos. “Vanwege het veranderende klimaat is het noodzakelijk om bezig te zijn met waterbesparing. Je moet duurzaam omgaan met elke druppel water die valt. In de toekomst zou ik als het financieel mogelijk is en de vergunningen het toelaten ook willen bezig zijn met waterrecuperatie.”

I n 1999 besloot hij om zijn percelen te laten draineren, en later besliste hij ook om waterstuwen te plaatsen. “Er zijn wel meerdere waterstuwen gezet in de streek. En tot nu is het ons – en de andere landbouwers – goed bevallen. In Bocholt kennen we dan weer landbouwers met peilgestuurde drainage en die zijn ook tevreden”, aldus Jos.

In kader van project kiezen voor peilgestuurd

Enkele jaren geleden raakte de bal aan het rollen. “Ik hoorde mensen meer en meer over peilgestuurde drainage praten. We zijn toen op meerdere momenten gaan kijken hoe zo’n systeem werkt en op welke manier het aangelegd moet worden. We raakten geïnteresseerd omdat er iets meer mogelijkheden waren dan bij de traditionele drainage”, geeft Jos mee. “Bij gewone drainage loopt het water weg in de sloot en met peilgestuurde drainage kan je de 'stop in het bad steken', bij wijze van spreken.”

In totaal besloten ze om 3,5 ha peilgestuurde drainage aan te leggen. Drie jaar geleden werden de drains al geplaatst, en vorig jaar breidde het systeem uit met peilgestuurde drainage. “We konden dit in het kader van het voorlaatste project rond peilgestuurde drainage ‘Drainage plus’ verwezenlijken”, vertelt hij nog. “Normaal kost peilgestuurde drainage zo’n 3.000 euro per ha, maar via het project ontvingen we steun en betaalden we slechts een deel hiervan.”

Op dit moment ligt er op het peilgestuurd gedraineerde perceel grasland, maar in de rotatie kiest hij ook voor aardappel en maïs. “We verwachten een goede opbrengst, maar kunnen er momenteel nog weinig over zeggen, omdat we nog niet kunnen vergelijken doorheen de jaren”, vertelt zoon Wim.

Regelput maakt het verschil

In het perceel liggen, zowel bij traditionele als bij peilgestuurde drainage, drainagebuizen. “Dat zijn buizen met een kokosomhulling om zand tegen te houden, maar water door te laten”, legt Wim uit. Die drainagebuizen monden bij een traditionele drainage uit in de sloot. Bij peilgestuurde drainage zijn alle drains aangesloten op een verzamelbuis, de zogenaamde moerdrain, die op haar beurt uitkomt in een regelput. Het is daar dat de landbouwer met behulp van een overloopsysteem de watertafel kan regelen. “We trekken de buis uit de regelput wanneer we de watertafel willen doen zakken, en zetten die er terug in om het weer te doen stijgen”, klinkt het.

Op 1 dag aangelegd

Het was drainagebedrijf Rutten die de buizen voor peilgestuurde drainage binnen het project ‘Drainage plus’ aanlegde. Dat bedrijf heeft al 40 jaar ervaring in de materie. De aanleg zelf ging best snel. “Op een stuk van 3,5 ha kon het bedrijf op 1 dag tijd alle drains leggen”, vertelt Wim. Met een rupsvoertuig kon het bedrijf de slangen in het perceel inbrengen.

Voor het aanleggen kwam de firma eerst kijken hoever de drains van elkaar moesten worden gelegd. Hoe verder van elkaar, hoe minder meter drains er per ha moeten worden voorzien en dus hoe lager de kostprijs. “Op een lager gedeelte van het perceel liggen ze op een afstand van 8 meter en op het hoger gelegen deel van het perceel liggen ze op 10 meter afstand, op een diepte van ongeveer 80 cm. Het wordt aangelegd met een laser, dus alles ligt tot op de cm nauwkeurig.”

Omdat het perceel relatief hellend is, werd gekozen om 2 regelputten te plaatsen. “De ene helft van het per ceel ligt een halve meter tot 1 meter lager dan het hogere deel van het perceel. Met de 2 regelputten kunnen we beide kanten van het perceel apart sturen. Zo moeten we bijvoorbeeld in nattere periodes op de lagere helft het water sneller aflaten of als we de temperatuur van de grond willen doen stijgen.”

Gemakkelijk in gebruik

Jos en Wim geven aan dat de peilgestuurde drainage erg gemakkelijk is in gebruik. “Het werkt niet automatisch, dus je moet er wel een beetje mee bezig zijn”, geeft Wim aan. Als er veldwerkzaamheden nodig zijn, zoals gras inzaaien of maaien, laten ze de watertafel 25 à 30 cm zakken, zodat het perceel berijdbaar wordt. Dit gebeurt door de regelbuis 3 à 4 dagen voor de veldwerkzaamheden uit de regelput te halen. Na de werkzaamheden wordt de buis op zijn plaats teruggezet om de watertafel weer te doen stijgen. Ook het weer blijkt een belangrijke factor. “Als het een echt natte periode is, laten we de watertafel ook zakken om voldoende buffer op het perceel te vrijwaren.”

Over het onderhoud zijn ze kort. “Er is praktisch geen onderhoud aan. Om de 5 à 10 jaar zouden de drains eens gereinigd moeten worden. Als die droog komen te staan, komt er roestvorming en verslechtert de waterflow.”

5 waterstuwen

Jos geeft aan dat de helft van zijn percelen aan een gracht gelegen is. Om het water beter te kunnen vasthouden hebben ze in totaal 5 waterstuwen laten plaatsen. Op een perceel van 12 ha dat beschikt over een traditionele drainage kan op die manier toch ook aan waterconservering worden gedaan. “Als we de stuw dicht laten, dan komt het water in de sloot omhoog en loopt het perceel niet langer leeg”, vertelt Jos. Wim vult aan: “Als het water hoger blijft, dan werkt de drainage ook andersom en gaat het water van de sloot terug het veld op. In een droge periode kan je dan echt goed zien waar de drains in het veld liggen.”

Regelen met kennis

Om de watertafel van het perceel naast de gracht te regelen, is het enkel nodig om één of meerdere schotbalkjes uit het stuwkader te verwijderen of om ze er terug in te plaatsen tot op het gewenste waterniveau. “Hoeveel we er verwijderen hangt af van het zicht van het perceel. De kennis van je perceel is daarom belangrijk. We weten dat de watertafel zo’n 30 à 40 cm diep moet zitten om goed te kunnen rijden.”

Ze geven aan de stuwen niet zelf gekozen te hebben. Het plaatsen van de stuwen gebeurde destijds in overleg met de watering. “De locatie en het type van de stuwen werd gekozen op basis van de eigenschappen van de gracht”, klinkt het. “We communiceren met hen over mogelijk onderhoud en eventuele schade. De stuwen zijn eigendom van de provincie en de watering volgt het stuwbeheer op. Het beheer zelf gebeurt door ons. Bij kleine schade die eenvoudig te herstellen is, doen we ook dat zelf.”

Marlies Vleugels