Startpagina Klimaat

Project Glitch: op naar een klimaatneutrale glastuinbouw

Een beredeneerd gebruik van fossiele energie is een absolute noodzaak om tot een duurzame samenleving te komen. Daarom zet het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en voedingsonderzoek (ILVO) met het project Glitch in op de ontwikkeling van innovatieve energie-efficiënte en klimaatneutrale teelttechnieken en -systemen in de glastuinbouw.

Leestijd : 5 min

Het project Glitch zal inzetten op het innovatieproces zelf: hoe kunnen bedrijven door cocreatie met relevante stakeholders tot een succesvolle, koolstofarme innovatie komen? Ondernemers in de glastuinbouwsector ervaren namelijk dat steeds meer innovaties alleen mogelijk zijn door samenwerking met stakeholders in de keten. Daarom zal Glitch meerdere workshops en overlegmomenten voorzien waarbij verschillende partijen rond de tafel gaan zitten om tot een praktijkklare technologie te komen.

Groot energieverbruik

Veerle Van linden, van het ILVO, geeft wat meer uitleg bij Glitch: “Het onderzoek is gericht op groenten onder glas, die maar 0,2% van Vlaamse landbouwgrond in beslag nemen. Daarnaast zorgen ze voor 7% van de totale waarde van landbouwproductie. Het energieverbruik is wel een pak groter. Binnen de landbouwsector neemt de glastuinbouw namelijk de helft van het energieverbruik voor haar rekening.

Als we in de toekomst nog aan glastuinbouw willen doen in België, zullen we naar klimaatneutrale teelten moeten evolueren. Dat wil zeggen dat we geen netto broeikasgassen meer mogen uitstoten.

Als we de directe en indirecte broeikasgasemissies bij de glastuinbouw optellen, staat energie in voor bijna 85% van de totale klimaatimpact van het bedrijf. Energie is dus hét werkpunt op de klimaatimpact van de serreteelt. Inzetten op broeikasgasemissiereductie betekent dus inzetten op energiereductie.”

Energiereductie

“Om optimaal in te zetten op energiereductie bestaat een gouden regel: Trias energetica”, gaat Van linden verder. “Die regel stelt dat slim energiebeheer vertrekt van maximale energiebesparing. Vervolgens zorg je ervoor dat de energie die je gebruikt zoveel mogelijk hernieuwbare energie is en dat de fossiele energie zo efficiënt mogelijk wordt opgewekt en aangewend.

De glastuinbouw heeft het laatste decennia heel sterk ingezet op dat derde punt: efficiënt energiegebruik van fossiele bronnen. Dan denken we bijvoorbeeld aan de WKK’s, eenzelfde energiebron waaruit we tegelijkertijd warmte, elektriciteit en CO2-bemesting voor de planten opwekken.

Glitch heeft verder ingezet op die energie-efficiëntie met ledverlichting en de ontwikkeling van de dampwarmtepomp, waardoor de kas heel efficiënt ontvochtigd kan worden. Energiebesparing (eerste punt trias energetica) kreeg in Glitch ook meer aandacht, in de vorm van energieschermen die de warmte in de kas houden. Daarover zal ik wat meer info geven”, aldus Van linden.

“De mooie resultaten uit het onderzoek zijn een gevolg van 2 kritische succesfactoren: De cocreatie tussen de onderzoeksinstellingen (UGent, ILVO), praktijkcentra (PCH en PSKW) en de bedrijven. En daarnaast ook door een sterke expertiseopbouw. Filip Bronchart had de projectleiding en werkt al vele jaren op het ILVO en UGent rond dit thema.”

Verschillende eisen

“Energieschermen moeten zoveel mogelijk warmte in de kas houden, zowel overdag als ’s nachts. Overdag komt daarbij dat ze maximaal zonlicht moeten doorlaten voor een optimale groei van het gewas. Vocht en condensatie vormen een aparte uitdaging: een waterlaagje op de schermen absorbeert warmte in plaats van te reflecteren. Overdag is dat een extra troef: de warmte blijft beter in de kas en bovendien verhoogt het de lichtdoorlaatbaarheid van de folies. ’s Nachts zijn warmtereflecterende eigenschappen nodig en is dat waterlaagje (condensatie) net niet gewenst.

“De technische eigenschappen van energetische schermen zijn belangrijk, maar de schermen moeten ook zoveel mogelijk inzetbaar zijn zonder dat ze het binnenklimaat verstoren. De vochtbalans moet juist zitten, het klimaat moet optimaal zijn, enzoverder. Daarnaast zijn ook praktische zaken belangrijk, zoals de levensduur van de schermen, de kostprijs ervan, het niet verkleven van de folies onder zonlicht….

Om de juiste set van eigenschappen te vinden, werd binnen Glitch gekozen voor cocreatie: het samen ontwikkelen van de schermen met verschillende partijen die elk hun kennis en deskundigheid bijdragen. Zowel onderzoekscentra, als praktijkcentra, als de bedrijven, staan zo aan de wieg van de tweede generatie energieschermen.”

Testen in proefcentra

De schermen werden ondertussen uitvoerig getest in de praktijkcentra. In Sint-Katelijne-Waver werden nieuwe nachtschermen uitgetest in de tomatenteelt. In het proefcentrum van Hoogstraten werden dag- én nachtschermen getest in de paprikateelt.

Van linden: “In Sint-Katelijne-Waver werden 2 nachtschermen getrokken uit polypropyleen (PP) met een dun laagje aluminiumfolie erop. Die schermen kwamen van het bedrijf Walki. Daarboven werd een dagscherm getrokken, een Luxous 1147 FR. De referentie waartegen we de eigenschappen van die schermen afmeten, zijn die van een klassiek dagscherm van Phormium Bright.

In Hoogstraten plaatsten we 3 nieuw ontwikkelde dagschermen met poly-ethyleenvinylacetaat folies (PE-VA) van het bedrijf Oerlemans, en een geoptimaliseerd nachtscherm bestaande uit commercieel beschikbare nachtschermen (onder andere Eclips 98 van Phormium).

De buitenwanden van de serre in Hoogstraten hebben ook een PE-VA- folie gekregen om de warmte maximaal binnen te houden. De klimaatsturing werd daar ook aangepast. In de referentieserre voor Hoogstraten zijn 2 klassieke dagschermen SLS 10 Ultraplus geïnstalleerd.”

Wat waren de resultaten?

“De resultaten van de tomatenteelt in Sint-Katelijne-Waver met nieuwe nachtschermen zijn veelbelovend. Er werd een sterke daling van 68% energieverbruik tijdens de nacht vastgesteld. Als we dat over een volledige dag bekijken, spreken we van 41% energiebesparing.

Teelttechnisch is er nog wel wat werk aan de winkel, want de opbrengst was iets lager. De onderzoekers kijken nu in 2 richtingen voor een oplossing: enerzijds de teelttechniek bijstellen, en anderzijds verdere optimalisatie van de nachtschermen.

In Hoogstraten werden met de nieuwe dag- en nachtschermen zowel ’s nachts als overdag sterke dalingen in energieverbruik gemeten. De grootste winst vond ’s nachts plaats met 76% minder energieverbruik. Overdag werd bijkomend 40% energie bespaard. Op een volledige dag spreken we dan van 65% energiebesparing, wat meteen voor een record zorgde in de paprikateelt. Minder dan 10 m3 aardgas was nodig per m2 gedurende een gans jaar. Klassiek wordt op een jaar 35-40 m3 aardgas verbruikt.

De opbrengst leed in Hoogstraten niet onder de nieuwe schermen, maar er werd dan ook heel sterk ingezet op de aangepaste sturing. De onderzoekers spreken van een gelijkaardige opbrengst zonder kwaliteitsverlies. Dat zijn naar mijn mening heel mooie resultaten, waarmee we kunnen evolueren naar een klimaatneutrale kas”, besluit Van linden.

Sanne Nuyts

 

Voor meer info over het Glitch-project, kun je terecht op de website http://www.glitch-innovatie.eu/.

Lees ook in Klimaat

Meer artikelen bekijken