Startpagina Bedrijfsnieuws

Chemiegigant Bayer zoekt nieuwe wegen

Bayer CropScience zit duidelijk in een omschakelingsfase. De benadering is holistisch. Er wordt niet alleen naar chemische oplossingen gekeken, maar naar het volledige spectrum van preventie (robuuste gewassen), diagnose (digitale tools) en biologische of chemische oplossingen of naar een combinatie daarvan.

Leestijd : 8 min

De fabriek van Bayer Crop-Science in Antwerpen is gebouwd in 1966. Sinds 1980 wordt er glyfosaat (Roundup) gemaakt. Op het bedrijventerrein worden ook nog andere producten gemaakt, onder meer voor de (auto)bandenindustrie. De grond van de site is in handen van Bayer en de glyfosaatfabriek en waterzuivering ook. Vrijwel al het personeel heeft een Bayer-contract, maar de installaties van de andere productieactiviteiten zijn eigendom van Eastman en Henkel. De glyfosaatfabriek in Antwerpen krijgt grondstoffen vanuit fabrieken in Brazilië en de Verenigde Staten (New Orleans). Deze fabrieken halen hun grondstoffen weer uit mijnen in de Amerikaanse staten Idaho en Wyoming. De fabriek in Antwerpen belevert heel Europa, het Midden-Oosten, Afrika en Azië.

Nieuwe waterrecyclage

De splinternieuwe waterrecyclage-unit van Bayer CropScience werd gepresenteerd tijdens Wereldwaterdag (22 maart), maar werd vorig jaar in september in gebruik genomen. Ook in Vlaanderen staat namelijk, bij extreme droogte, de watervoorziening onder druk. Vandaar dat Bayer de waterrecyclage in de haven van Antwerpen naar een hoger niveau tilt. Speciaal daarvoor bouwde de multinational een waterrecyclage-unit, waarbij door ultrafiltratie (UF) en omgekeerde osmose (RO) het biologisch gezuiverde afvalwater verder gezuiverd wordt door middel van unieke membraantechnologie. In een eerste stap verwijderen zogeheten UF-membranen de resterende zwevende stoffen uit het afvalwater. In een tweede stap wordt het water ontzilt door 60% van het water door RO-membranen te pompen. Deze membranen verwijderen ook de resterende organische verbindingen die niet werden verwijderd tijdens de voorafgaande biologische zuivering door het actief slib. Zo wordt dus 15% van het afvalwater extra gezuiverd, zodat het hergebruikt kan worden in het nutsbedrijf van Bayer (bijvoorbeeld voor stoomproductie). “We zijn trots om als grote watergebruiker de waterkringloop verder te kunnen opwaarderen”, aldus Frank Lingier, die de fabriek in Antwerpen leidt.

De nieuwe installatie produceert wekelijks 6.000 m³ water van hoge kwaliteit en vermindert het gebruik van vers water op de site met circa 10% , legt Jan Jansen, manager van de gewasbeschermingsfabriek, uit.
De nieuwe installatie produceert wekelijks 6.000 m³ water van hoge kwaliteit en vermindert het gebruik van vers water op de site met circa 10% , legt Jan Jansen, manager van de gewasbeschermingsfabriek, uit. - Foto: Dick van Doorn

Chemie verduurzaamt

De nieuwe installatie produceert wekelijks 6.000 m³ water van hoge kwaliteit en vermindert het gebruik van vers water op de site met circa 10%. Op de site in Antwerpen produceert Bayer industrieel afvalwater afkomstig van 7 fabrieken waar diverse chemicaliën worden geproduceerd voor de landbouw, maar bijvoorbeeld ook voor de automobielindustrie. Technisch expert bij Bayer CropScience, Bart Peeters: “Sinds het jaar 2000 heeft de fabriek het waterverbruik al reeds gehalveerd en we kijken nu naar de volgende stappen.” Het teruggewonnen water wordt vervolgens hergebruikt in het centrale ‘nutsbedrijf’ van de fabriek, als proceswater en voor de productie van stoom voor de noodzakelijke opwarming van ketels en leidingen. “Dit is een innovatief proces dat we de komende jaren nauwgezet gaan opvolgen”, aldus Lingier. “In de toekomst kunnen in een volgende fase eventueel extra waterrecyclage-units worden bijgeplaatst om nog meer van het afvalwater van onze site terug te winnen.”

Volgens gedelegeerd bestuurder Yves Verschueren van de chemiefederatie Essenscia staat het waterproject van Bayer niet op zichzelf. Zuinig omspringen met water is voor de chemiesector dan ook een topprioriteit, want water is cruciaal in het productieproces: als koelmiddel en als grondstof. De voorbije 10 jaar is het waterverbruik in de sector al fors teruggedrongen, met een efficiëntieverhoging van 35%, dankzij innovatie, maar vooral dankzij bedrijven die blijven investeren in de optimalisatie van hun productieprocessen, zoals ook Bayer met dit unieke duurzaamheidsproject opnieuw laat zien.

Herregistratie glyfosaat

Werkzame stoffen moeten binnen de Europese Unie (EU) elke 10 jaar opnieuw geregistreerd worden. Glyfosaat is sinds 1974 bij die 10-jaarlijkse herregistratie altijd nog veilig bevonden door bevoegde autoriteiten. Jan-Cees Bron, communicatiemedewerker bij Bayer: “Niet alleen in de EU, maar ook in de VS, Japan en Canada wordt glyfosaat als een veilige werkzame stof gezien. Bij de laatste herregistratieronde koos de Europese politiek vanwege de maatschappelijke druk wat glyfosaat betreft echter voor een verlenging met 5 jaar.” De huidige registratie in de EU loopt af op 15 december 2022, dus al op korte termijn. Vier landen zijn aangewezen als zogeheten rapporteurs: Nederland, Frankrijk, Zweden en Hongarije. Bron: “Normaal zijn het 2 landen, maar vanwege de omvang van het dossier – je praat over duizenden wetenschappelijke studies – is dit verdubbeld. De landen laten hun bevoegde instituten een eindrapportage opstellen.” Inmiddels is er een eerste oordeel van de 4 rapporterende landen, de zogeheten AGG (Assessment Group on Glyphosate). Volgens de AGG is een classificatie van glyfosaat als kankerverwekkend niet gerechtvaardigd. Nu volgt een consultatieronde en als de AGG definitief aanbeveelt om de registratie van glyfosaat te verlengen, dan gaat het dossier naar de Europese voedsel- en warenautoriteit (EFSA). Als die het middel ook goedkeurt, komt het bij de politiek terecht.

Wat betreft Bayer, maar ook wat diens concurrenten betreft die werkzame stoffen produceren, hoort op een veiligheidsstempel van experts ook semi-automatisch een goedkeuringsstempel van de Europese politiek te volgen. Bron: “Dit is van groot belang, anders vrezen wij enigszins dat de toelating van gewasbeschermingsmiddelen een politiek spel wordt, waarbij de wetenschap op de tweede plaats wordt gezet. Daarom zeggen wij: er staat meer op het spel dan de vraag of één product op de Europese markt kan blijven. Het gaat erom dat het toelatingsproces wetenschappelijk en politiek onafhankelijk blijft.”

Weinig realistische alternatieven

Roundup is het grootste merk in gewasbescherming wereldwijd en wordt in veel landen gewaardeerd wat betreft de effectiviteit in onkruidbestrijding. De weerslag op het milieu is positief volgens Bayer zelf. De werkzame stof wordt snel afgebroken door microben in de bodem tot een zuur dat normaal gesproken niet in het grondwater terechtkomt. Als je glyfosaat uit het landbouwprogramma haalt, dan zullen agrariërs ofwel mechanisch of met alternatieve (biologische) middelen aan de slag moeten volgens Bayer. Dit betekent dan echter wel teruggrijpen naar de inzet van verschillende onkruidverdelgers. Die hebben echter vaak een slechter milieu-effect en de boer moet vaker het land op met meer CO2- uitstoot tot gevolg.

Dit soort grote ketels zijn onderdeel van het productieproces van het middel Roundup.
Dit soort grote ketels zijn onderdeel van het productieproces van het middel Roundup. - Foto: DvD

Wereldwijd worden gewasbeschermingsmiddelen toegelaten op basis van een gebalanceerde analyse van gevaar. Zit er bijvoorbeeld een stof in met toxische eigenschappen en wat is de mate van risico van middelen? Bron: “In de EU wordt het voorzorgsbeginsel in het toelatingsbeleid van gewasbeschermingsmiddel zo rigide toegepast dat de nadruk vrijwel alleen maar op gevaar ligt. Dat is zoiets als een keukenmes verbieden omdat iemand zichzelf ermee kan verwonden. Of het verbieden van rode wijn omdat dit in principe kankerverwekkend kan zijn als je het lange tijd zeer veel drinkt.” Het gevolg van dit beleid is dat het aantal toegelaten werkzame stoffen netto afneemt. Dit betekent ook dat het aantal producten dat de herregistratie niet overleeft groter is dan het aantal nieuw toegelaten werkzame stoffen. Voor landbouwers betekent dit minder gereedschap – soms zelfs geen gereedschap – om een goede oogst te kunnen garanderen.

Sleutelbegrippen komende jaren

De man binnen Bayer CropScience die de omwenteling binnen het bedrijf moet stroomlijnen, is duurzaamheidsmanager Marc Sneyders. “De sleutelelementen en -begrippen voor ons de komende jaren zijn stewardship, wat staat voor een veilig gebruik van onze producten, verder nieuwe technologieën innovatie, oftewel meer doen met minder middelen. En een hele belangrijke ook: maatschappelijk engagement, dus het creëren van dialoog en samenwerking met verschillende belanghebbenden, zoals onder andere landbouwers, voedselketen, politiek en belangenorganisaties.” De holistische aanpak houdt onder meer het verbeteren van de bodemgezondheid en van teelttechnieken, dus ook een andere manier van grondbewerking en teeltrotatie c.q. vruchtwisseling. Het houdt dus het toepassen in van middelen op basis van gegevens van de bodemgesteldheid, bijvoorbeeld van het klei-humuscomplex (CEC) en het organischestofgehalte (OS). Sneyders: “En op basis van deze gegevens kijken wij of het voor- of nadelen oplevert voor de agrarische sector.”

Een ander onderdeel van de holistische aanpak is diagnose, die Bayer onderverdeelt in observeren, analyse en adviseren. Dat bestaat dus uit scans van het gewas en de bodem en uit werken met algoritmen om data beter te kunnen analyseren. Praktisch gezien kun je volgens Sneyders hierbij denken aan bijvoorbeeld spuitmachines met cameratechnieken, wat een besparing aan middelen tot zo’n 90% kan opleveren, of meting van massa bij loofdoding in aardappelen, dat tot zo’n 30% aan reductie van middelen kan opleveren. Sneyders: “Dit kan inderdaad betekenen dat wij als Bayer flink minder middelen verkopen in volume. Dus zullen wij voor de aanvullende diensten, die de landbouwers helpen om betere resultaten te bekomen met minder middelen, servicekosten rekenen.” Omdat teelttechnieken belangrijk worden, heeft Bayer in de VS een onderdeel dat Climate Corp heet. Dit bedrijf verzorgt onder meer satellietbeelden en het verwerken van oogstkaarten via het digitale platform FieldView. Sneyders: “Met FieldView willen wij de komende jaren Europa veroveren. FieldView wordt nu al gebruikt in Frankrijk, Duitsland, Engeland, Spanje, Italië en Roemenië.”

Introductie Climate/Fieldview

Climate werd in 2013 overgenomen door Monsanto voor 1,1 miljard dollar en werd opgericht door 2 ex-werknemers van Google. Via de overname van Monsanto maakt FieldView nu onderdeel uit van Bayer. Sneyders: “Het product is al gelanceerd in de VS, waar het inmiddels bij miljoenen hectares wordt toegepast. FieldView geeft hapklare en direct toepasbare informatie en werkt op iedere tractor die zowel rtk-gps als Isobus heeft. In Europa is het product in de grote landen zoals Frankrijk en Duitsland ook al gelanceerd. Nog meer informatie vind je op de Duitse site: https://climatefieldview.de/

Het derde onderdeel van de holistische aanpak is ‘genezen’. Naast de chemische optie heeft Bayer er 2 opties aan toegevoegd, namelijk de biologische en de mechanische optie. Bij de mechanische optie denkt Bayer bijvoorbeeld aan robotisering. Bij de biologische optie gaat het voornamelijk om gewasbeschermingsmiddelen van biologische oorsprong of biostimulantia die de natuurlijke weerstand van de planten verhoogt. Sneyders: “Maar wij blijven biologische gewasbescherming vooral zien als een aanvulling op het synthetisch chemische middelenpakket.” De reden is dat synthetisch chemische middelen stabieler zijn. Temperatuur en weersinvloeden hebben hier minder invloed op. Bovendien kunnen biologische middelen volgens Sneyders net zo gevaarlijk zijn als synthetische middelen. “We pleiten daarom voor een versnelde procedure voor de toelating van laagrisicomiddelen – die biologisch maar ook synthetisch kunnen zijn.” Nog een onderdeel waar Bayer zich op gaat toespitsen is veredeling, vandaar ook dat het bedrijf in Nederland De Ruiter Seeds en Seminis heeft opgekocht.

Fabriek aanpassen?

Bayer blijft volop investeren in biologische en chemische gewasbescherming. Het bedrijf gaat de komende jaren 5 miljard euro investeren in de zoektocht naar mogelijke alternatieven voor glyfosaat. Het bedrijf hoopt volgens planning omstreeks 2028 een nieuwe non-selectieve herbicide zoals glyfosaat te kunnen lanceren.

Bayer-topman Werner Baumann maakte eerder dit jaar bekend dat omstreeks 2028 een nieuwe non-selectieve herbicide wordt gelanceerd. Hij deed dat afgelopen maart tijdens een update over welke mogelijk nieuwe producten eraan zitten te komen. Het product kan mogelijk glyfosaat vervangen. Er zijn ook middelen die tussen synthetisch en biologisch in zitten, zoals bijvoorbeeld strobilurines, wat een synthetische stof is die gebaseerd is op wat in de natuur voorkomt. Ook naar die mogelijkheden kijkt Bayer.Het kan zo zijn dat de fabriek van Bayer in Antwerpen aangepast moet worden, zodat de nieuwe middelen geproduceerd kunnen worden. Bron: “Wellicht moeten bepaalde reactoren of productieprocessen aangepast worden. Het kan ook zijn dat er een geheel nieuw productieproces moet komen.” Waar bijvoorbeeld ook naar gekeken zal worden, is naar de footprint c.q. CO2-uitstoot van alle activiteiten.

Dick van Doorn

Lees ook in Bedrijfsnieuws

Meer artikelen bekijken