Let op voor vochttekort bij je melkkoeien

De waterbehoefte van een hoogproductieve koe kan oplopen tot 100 à 150 l per dag en meer.
De waterbehoefte van een hoogproductieve koe kan oplopen tot 100 à 150 l per dag en meer. - Foto: AV

Vocht is essentieel voor melkvee, het is dan ook de bedoeling dat koeien vlot en overal proper water kunnen drinken. Per dag heeft een koe gemiddeld 50 ml vocht per kg lichaamsgewicht nodig voor haar normale onderhoud. Dit betekent dat een koe van 700 kg, 35 l water drinkt per dag. Bij hoogproductieve koeien ligt deze hoeveelheid echter veel hoger. De waterbehoefte van een hoogproductieve koe kan oplopen tot 100 à 150 l per dag en meer.

In sommige omstandigheden kan een koe veel vocht verliezen wanneer ze bijvoorbeeld door ziekte niet meer eet of drinkt. Haar ogen zakken weg, ze krijgt koude oren, de melkgift zakt en de huidplooitest vertraagt. Het is de taak van de veehouder om deze signalen zo snel mogelijk te herkennen om zo tijdig te kunnen ingrijpen.

Commerciële preparaten

Orale vochttherapie bij melkkoeien is een onmisbaar hulpmiddel in de behandeling van uitgedroogde koeien. Vandaag de dag is er een groeiende markt van commerciële preparaten beschikbaar, niet enkel voor uitgedroogde koeien, maar ook voor specifieke gevallen die een meer op maat gemaakte behandeling nodig hebben, zoals bijvoorbeeld koeien met pensverzuring. Deze producten hebben het potentieel om het gebruik van orale vochttherapie te verbreden, niet alleen om als behandeling gebruikt te worden, maar ook als aanvulling op andere therapieën. Ze kunnen ook preventief ingezet worden om het risico op ziektes zoals hypocalcemie, ketose en andere te beperken.

Deze preparaten kunnen een hele reeks van ingrediënten bevatten, toch zijn er heel wat gelijkenissen tussen de verschillende producten. De preparaten bevatten altijd enkele mineralen zoals natrium, kalium, chloor, calcium en magnesium omdat gedehydrateerde koeien meestal, naast het tekort aan vocht, ook een tekort hebben van verschillende elektrolyten. De preparaten gericht op de vers gekalfde koeien of anorectische dieren bevatten meestal een hogere concentratie aan calcium om mogelijke hypocalcemie te vermijden. Pas gekalfde koeien, zeker melkkoeien, vormen een risicogroep voor het ontwikkelen van hypocalcemie door de sterke stijging in calciumgebruik voor de melkproductie na de kalving.

Natriumbicarbonaat en levende gisten worden aan sommige preparaten toegevoegd als pensbuffers. Deze producten stabiliseren de pens-pH en verhogen hem in het geval van pensacidose, wat bij melkvee ook een belangrijke reden is voor dehydratatie. De osmolariteit van de pensinhoud verhoogt bij een verlaagde pH, wat zorgt voor een shift van vocht vanuit de circulatie richting de pens met dehydratatie als gevolg. Dieren die een risico vormen voor pensacidose zijn hoogproductief melkvee, dat een grote hoeveelheid krachtvoer krijgt of transitiekoeien waarbij de krachtvoeropname wordt verhoogd naar aanleiding van de kalving.

Opletten bij het drenchen

Het toedienen van vocht, eventueel verrijkt met zouten of andere preparaten, gebeurt meestal met behulp van een zogenoemd drenchsysteem. Dit is een lange slang met afgeronde kop die via de muil in de pens wordt geschoven. Daarna kan er met een pomp een behoorlijke hoeveelheid water in de pens worden gebracht.

Drenchen is dus een goede methode om snel veel vocht toe te dienen bij koeien, maar is niet zonder gevaar. Ernstige longontsteking ten gevolge van verslikking door het niet ver genoeg inbrengen van de sonde, of sterfte door het verkeerdelijk plaatsen van de sonde in de luchtpijp kunnen optreden. Voorzichtigheid en enige ervaring is dus aangewezen. Het is belangrijk om te luisteren in de buis. Er mogen geen ademgeluiden hoorbaar zijn, maar wel geborrel van in de pens. Ook de geur aan het uiteinde van de buis kan je vertellen of de sonde op de juiste plek zit. Voordat je de slang verwijdert, is het belangrijk dat ze helemaal is leeggelopen om verslikking te vermijden bij het uithalen.

Drenchen is een goede methode om snel veel vocht toe te dienen bij koeien, maar is niet zonder gevaar.
Drenchen is een goede methode om snel veel vocht toe te dienen bij koeien, maar is niet zonder gevaar. - Foto: UGent

Welke koeien drenchen?

Welke koeien komen nu in aanmerking om te drenchen? Eigenlijk elk dier waarvan je een vermoeden hebt dat ze uitgedroogd is, of dat door ziekte te weinig drinkt of eet, is kandidaat om te drenchen. Zowel koeien met diarree, slepende melkziekte, ernstige mastitis, pensverzuring, koeien herstellend na een operatie of pas afgekalfde koeien komen in aanmerking.

Of een koe al dan niet is uitgedroogd, vochttoediening via de pens kan ook gebruikt worden om nutriënten te vervoeren naar de pens. Op deze manier kan dit in grotere hoeveelheden dan dat het kan worden gegeven door te laten drinken. Afhankelijk van de onderliggende ziekte kan het dus nuttig zijn om extra producten toe te voegen aan de drenchvloeistof.

Bij melkvee is vloeistoftherapie niet enkel nuttig om dehydratatie te behandelen of te beperken, maar ook om de melkgift te ondersteunen of te herstellen. Eén van de belangrijkste reacties van een koe ten gevolge van dehydratatie is de daling van de melkgift. Een koe die 48 uur weinig tot niets gedronken heeft, kan een verminderde melkgift vertonen van 30%. Bij chronische ketose bijvoorbeeld is de dehydratatie en verminderde melkgift te verklaren doordat hormonen worden geproduceerd die zorgen voor een verhoogd verlies van vocht via de nieren en een verminderde opname vanuit de darm.

Vochttherapie bij pas gekalfde koeien

Koeien verliezen veel vocht bij het afkalven. Deze fysiologische veranderingen, in combinatie met stress, zorgen voor een lichte dehydratatie bij pas gekalfde koeien. Het verstrekken van water na het afkalven, vult dit vochttekort op, zorgt voor een snellere recuperatie van de koeien en werkt preventief tegen kalfsziekte en andere metabole problemen.

Het vochttekort bij pas gekalfde koeien ontstaat niet alleen door vochtverlies, maar ook doordat koeien door hormonale veranderingen rond de kalving amper  zullen eten of drinken.
Het vochttekort bij pas gekalfde koeien ontstaat niet alleen door vochtverlies, maar ook doordat koeien door hormonale veranderingen rond de kalving amper zullen eten of drinken. - Foto: UGent

Het vochttekort bij pas gekalfde koeien ontstaat niet alleen door vochtverlies, maar ook doordat koeien door hormonale veranderingen rond de kalving amper zullen eten of drinken. Onderzoek heeft uitgewezen dat koeien die normaal afkalven, ongeveer 7% van hun lichaamsgewicht aan vocht verliezen, wat ongeveer een 40-tal l is. Dit verlies wordt versterkt wanneer het een moeilijke of lange kalving was. Koeien moeten dus na het kalven vlot en overal proper water kunnen drinken. Het liefst van al drinkt een koe uit een vlotterbak. Kleine bakjes hebben te weinig debiet en zijn dus niet aan te raden in een afkalfstal.

Sommige veehouders bieden hun koeien na het kalven een grote bak met lauw water aan. Het aanbieden van lauw drinkwater aan een koe die net gekalfd heeft, is belangrijk om de eetlust, vertering en stofwisseling van de koe op gang te brengen. Een koe kan dan wel 40 tot 50 l water ineens drinken. Koud water is niet aangewezen. De gemakkelijkste manier is om de koe een emmer water voor te schotelen, al dan niet aangevuld met energiedrankjes, die propyleen, calcium en andere additieven bevatten. Het is zeker en vast een goede gewoonte en helemaal niet duur.

Koedranken niet altijd nodig

De meningen over het wel of niet toevoegen van koedranken aan het lauwe water zijn verdeeld. In feite is het niet nodig om toevoegingen te doen als een koe goed opstart. Anderzijds kan het nuttig zijn om bij koeien die gepredisponeerd zijn voor het krijgen van kalfsziekte, toch de koedrank aan het water toe te voegen. De meeste koedranken bevatten echter extra calcium, naast glucogene energie en elektrolyten. De smaakstoffen in de koedrank kunnen de opname van water wel stimuleren, wat positief is. Indien de koe niet wil of kan drinken na de kalving door uitputting, kan het een optie zijn om deze koe te drenchen om ze zo van voldoende vocht te voorzien. Het systematisch drenchen van pas afgekalfde koeien is meestal niet nodig.

Zelf ingrijpen kan

Het is dus zeker mogelijk om als veehouder in te grijpen bij koeien met vochttekort. Er zijn reeds een groot aantal veehouders die dit systematisch doen en die tevreden zijn over het resultaat. Bij ernstige gevallen of wanneer er geen verbetering gezien wordt na het inzetten van vochttherapie, is het aan te raden om je bedrijfsdierenarts te contacteren.

Celien Kemel, UGent

Meest recent

Meest recent