Geef ruimte voor ondernemerschap
Nu we weer mogen samenkomen, kon ook de traditionele nazomerontmoeting van Boerenbond weer fysisch doorgaan. Voorzitter Sonja De Becker hield een pleidooi voor ruimte voor ondernemerschap. Ze gaf daarbij een veeg uit de pan naar het omgevingsbeleid. Minister van Landbouw Crevits ondersteunde die vraag maar wees ook op belangrijke uitdagingen.
Na maanden van digitale vergaderingen werd gretig op de uitnodiging ingegaan. Er werd een recordaantal aanwezigen genoteerd. Ook de CD&V-politici waren prominent aanwezig. De eerste rij telde niet minder dan 5 Vlaamse en federale CD&V-ministers.
Kosten wegen door
Tijdens deze jaarlijkse bijeenkomt wordt een voorlopig bilan gegeven van het lopende jaar. Weliswaar werd nu de nadruk gelegd op de noodlijdende varkenssector. Maar een pijnpunt in de jaarresultaten van 2021 zijn ook de kosten. “De omzet is slechts één kant van het plaatje. Exponentieel stijgende kosten – vooral van voeder en energie - zetten de marges bijzonder zwaar onder druk”, benadrukte De Becker. “Ze doen bij heel veel leden de cijfers rood kleuren. Bijna 90% van de omzet gaat op in indirecte kosten. Dat is een historisch hoog cijfer.”
Diverse factoren hebben een negatieve weerslag op de rentabiliteit. “Deze onzekerheden nemen jaar na jaar toe, zeker nu de stabiliserende rol van het Europees landbouwbeleid is weggevallen. De opbouw van nieuwe tools die de sector kunnen ondersteunen verloopt nog traag, waardoor de verantwoordelijkheid voor het opvangen van risico’s steeds meer eenzijdig bij de individuele boer terecht komt. Dit legt de (mentale) druk vaak erg hoog.”
De voorzitter beseft dat er moet gezocht worden naar nieuwe mechanismen die zeer volatiele inkomsten fiscaal zouden moeten kunnen spreiden over de tijd. Ook onderlinge fondsen en private verzekeringen bieden mogelijkheden om risico’s en volatiliteit op te vangen. De voorzitter vindt een sterke ketenorganisatie die inzet op evenwicht en fairness essentieel om bedrijven en sectoren weerbaarder en krachtiger te maken. Na de aardappel- en melksector is er nu ook een brancheorganisatie voor de varkenssector op komst.
Robuustheidsoefening
Boerenbond deed het voorbije jaar dan ook een robuustheidsoefening. De Becker: "Bij deze oefening hebben we de veelheid aan uitdagingen geïnventariseerd. We zijn op zoek gegaan naar alle mogelijke oplossingen en initiatieven die de boer of tuinder zélf in handen kan nemen. In de komende maanden gaan we de uitkomst van deze oefening vertalen in een tool voor onze leden. Het is een tool die expliciet bedoeld is om de ondernemersreflex en -vaardigheden van de boeren en tuinders verder te versterken.”
Omgevingsbeleid blokkeert ondernemerschap
Sonja De Becker was vervolgens – zonder haar bij naam te noemen - scherp naar minister van Omgeving Demir. “Wat baat het om binnen het landbouwbeleid in te zetten op ondernemerschap als dit vanuit het gevoerde omgevingsbeleid wordt ondergraven. Dit beleid wordt vandaag uitgerold zonder rekening te houden met de diversiteit en realiteit op het terrein, ook zonder echt gesprek met de sector.” De voorzitter verwees daarbij naar het MAP, de nationale parken. “Deze worden uitgerold zonder enige duidelijkheid of rechtszekerheid over de gevolgen ervan voor de boeren en tuinders. Het maakt dat elke draagvlak voor dat soort projecten verdwijnt als sneeuw voor de zon.”
Volgens de voorzitter loopt ook het stikstofdossier volledig fout. “De huidige aanpak ondermijnt elk ondernemerschap in de sector. De vergunningsverlening zit volledig op slot. Dit geldt zowel voor boeren en tuinders die vanuit hun ondernemerschap marktopportuniteiten zien of die willen inspelen op grote uitdagingen zoals het klimaat als voor bedrijven die aan korte keten doen en daarin willen investeren, voor bioboeren die een interne stalwijziging willen doen... ze zijn allemaal geblokkeerd.”
De Becker wijst erop dat men dit voorjaar sprak over een voorlopige pauze in afwachting van een definitief PAS (programmatische aanpak stikstof). Dit PAS zou er voor het einde van het jaar komen en de nodige rechtzekerheid bieden. Volgens de Becker is slechts één ding zeker in dit dossier en dat is dat de timing alsmaar verder opschuift. “Een definitief kader tegen eind dit jaar lijkt intussen onmogelijk! Die impasse leidt tot onmenselijke drama’s op het terrein.”
Twee maten en gewichten
De landbouworganisatie beseft wel goed dat de N-emissie nog verder omlaag moet. “Maar dit wil niet zeggen dat onze bedrijven van morgen geen recht hebben op perspectief!” Het kan voor de voorzitter niet door de beugel dat industriële sectoren dat perspectief wél krijgen. Ze haalde dan ook opnieuw het voorbeeld aan dat Arcelor Mittal voor een project om de CO2-uitstoot te verlagen niet minder dan 350 miljoen euro zal ontvangen van de Vlaamse overheid, terwijl er voor de land- en tuinbouwsector een afbouwscenario wordt bepleit. “Beide sectoren vertegenwoordigen nochtans evenveel toegevoegde waarde.” Zowel de metaalsector als de landbouw leveren basisproducten waar andere sectoren een krachtige hefboom mee opzetten. Wanneer het gaat over landbouw dan zet men vlotjes 1 op 5 tot 1 op 3 banen in het dierlijke agrovoedingscomplex op het spel. Voor landbouw wordt slechts 100 miljoen uitgetrokken, gespreid over 3 jaar.
“Het doet me oprecht de vraag stellen: willen we een oplossing waar er ook voor onze Vlaamse boeren een plaats en toekomst is in Vlaanderen. Of gaan we voor een Vlaanderen dat multinationals en staalfabrieken verkiest boven eigen duurzame voedselvoorziening?”
Nood aan ruimte om te ondernemen
Voor Boerenbond is de boodschap duidelijk. “We hebben dringend nood aan een nieuw kader dat investeert en ruimte biedt voor een innovatieve en toekomstgerichte land- en tuinbouwsector in Vlaanderen. En dat gaat niet over groot, groter, grootst”, stelt De Becker, “wél over ruimte geven aan onze boeren en tuinders. We willen ruimte om te ondernemen en te innoveren, om nieuwe opportuniteiten te kunnen benutten, om nieuwe verdien- en samenwerkingsmodellen te kunnen exploreren. Met onze klimaatvriendelijke landbouw kunnen we een belangrijk deel van de oplossing zijn. Wij willen gaan voor goed, beter, best! Dat is waar onze boeren en tuinders sterk in zijn. We rekenen daarvoor op een overheidskader en een beleid dat ruimte geeft.
Onze boeren maken moeilijke tijden mee. De onzekerheid over beleidsbeslissingen Het gevoel permanent geviseerd te zijn en de volatiliteit van de markt stelt de draagkracht stelt velen zwaar op de proef.”
Sonja De Becker benadrukt dat de organisatie er voor haar leden wil zijn. “Meer dan ooit zijn wij klaar om onze leden te ondersteunen en hun belangen te verdedigen, niet met oneliners maar met onderbouwde en gedragen standpunten. Ze verdienen waardering en respect voor de vele taken die ze hier in Vlaanderen opnemen.” De organisatie vraagt ook waardering vanwege de beleidsmakers. De Becker roept op om beslissingen te nemen die perspectief geven: “Investeer en stimuleer in toekomstgericht ondernemerschap in onze sector. Het is nog niet te laat maar meer dan hoogdringend!”
Vele uitdagingen
Ook Vlaams minister van Landbouw Hilde Crevits beseft maar al te goed hoe benard de situatie in de sector is. De minister loofde de creatieve, innovatieve en vooral veerkrachtige land- en tuinbouwers. “De verhalen over de grote, boze landbouwsector die niet omziet naar milieu of klimaat blijven het immers goed doen op sociale media en in de pers. Nochtans zie je op het terrein vaak een totaal ander verhaal. Ik geloof dat er een stilzwijgende meerderheid is die bijzonder veel appreciatie heeft voor het dagelijks werk op het veld, in de stal, in de serre.” Toch vindt de minister dat er ook nog veel werk aan de winkel is.
Zo zijn er natuurlijk belangrijke milieu-uitdagingen. “De uitdagingen waar we voor staan, zijn enorm. De stikstofimpact moet kleiner, de waterkwaliteit moet beter, dierenwelzijn wordt steeds belangrijker en alles ‘is’ klimaat. Het zijn uitdagingen waarop wij vanuit het beleid antwoorden moeten bieden. Maar het zijn ook uitdagingen die de toekomst van de landbouwsector zullen bepalen.”
Crevits stuurt daarom aan op een toekomstpact met 5 bouwstenen: ondernemersklimaat, rechtszekerheid, inkomen, samenwerking & innovatie en menselijkheid.
Erkenning als ondernemer
De minister pikte in op de vraag van voorzitter De Becker. Ook Crevits wil ijveren voor een goed ondernemersklimaat. “Dat betekent dat jullie erkend worden in jullie rol als agro-ondernemer, als klimaatondernemer, als landschapsbouwer én als gemeenschapsbouwer. Op elk beleidsniveau, en daarvoor kijk ik ook naar mijn collega’s uit de federale regering, moeten we oog hebben voor de administratieve lasten die onze beleidskeuzes teweegbrengen. Voor wie bereid is ons te helpen de milieu-uitdagingen aan te gaan, zullen wij klaarstaan. Met financiële steun, met duidelijkheid voor hun toekomst en bovenal met een blijk van appreciatie voor de cruciale rol die landbouwers, ook morgen, in onze samenleving vervullen.”
De minister benadrukte dat de provisie van 100 miljoen euro om bedrijven te ondersteunen in het kader van het stikstofbeleid, een voorschot is dat zal worden opgetrokken als dat nodig is. “Ik wil dat innovatie, wetenschappelijke onderbouwing, en resultaatgerichtheid aan de basis liggen van het definitieve PAS-kader. Maar het is pas als alle elementen uitgeklaard zijn, dat een definitief beleid, met een budget, kan worden vastgelegd.”
Rechtszekerheid garanderen
Voor Crevits kan ondernemen maar als toekomstdromen ruimte krijgen. “Voor mij staan rechtszekerheid, een toekomst voor onze jonge boeren en oog voor de inspanningen uit het verleden, eveneens centraal. Doortastend beleid, kan voor mij nooit gelijk staan aan het opofferen van een sector of een gemeenschap. Maar het kan ook niet gelijk staan aan business as usual.
Elke ondernemer moet, binnen de diversiteit van toekomstgerichte landbouwbedrijven, voor zichzelf uitmaken waar hij of zij zich het beste bij voelt, wat past het beste bij zijn of haar eigen dromen, talenten en historisch gegroeid bedrijfsmodel.
Steun van de hele keten nodig
Ook het inkomen van de landbouwers baart minister Crevits zorgen. “We rekenen op onze Vlaamse boeren om alle dagen vers, gezond en lekker voedsel op ons bord te hebben. En daarvoor moeten onze boeren kunnen rekenen op een menswaardig inkomen. De verwachtingen die de consument, ketenpartners en ja, ook de overheid, vandaag op onze landbouwers hun schouders leggen, kunnen zij niet alleen dragen. Elk van die partners heeft dan ook een heel duidelijke opdracht om hen hierbij te helpen.
Naast de 1,6 miljard euro voor landbouwondersteuning via het GLB en de 16 miljoen crisissteun voor de varkenssector wijst de minister vooral naar oplossingen die vanuit de markt en sector zelf moeten komen. Minister Crevits deed dan ook een oproep aan de ketenpartners, die ruim aanwezig waren op de nazomerontmoeting. “Denk na hoezeer u en uw bedrijf afhangt van onze Vlaamse boeren. Zij hebben u vandaag nodig, maar ook u heeft hen nog vele jaren nodig. Ik hoop dat jullie bereid zijn de eigen verantwoordelijkheid op te nemen.”
Volgens de minister is de landbouw van de toekomst, in al haar diversiteit, nóg duurzamer. “Verschillende types bedrijven zoeken samen naar circulariteit. Binnen de grenzen van onze planeet, moeten we dus vooral zoeken naar synergiën, samenwerking en innovatie. Tussen landbouwers onderling, maar eveneens tussen landbouwers en andere bedrijven binnen de brede bio-economie.”
Leefbaarheid garanderen
De minister hield de belangrijkste bouwsteen als laatste. “De toekomst moet niet alleen ecologisch en economisch duurzaam zijn. Hij moet vooral ook sociaal en leefbaar zijn voor onze landbouwers. Laat ons ook niet vergeten dat landbouw mensenwerk puur sang is. Veel te vaak worden de mens en het gezin achter de landbouwer vergeten.” Ze hield daarbij een pleidooi om over de generaties heen met elkaar te praten, met als ultieme doel een toekomst te garanderen voor de jonge boeren. “We kunnen ons niet permitteren om geen jonge boeren meer te hebben!”
