Startpagina Mechanisatie

Patrick Cobbaert: “Op minder dan een milliseconde was ik mijn handigheid kwijt”

Elk arbeidsongeval is er één te veel. Ook voormalig loonwerker Patrick Cobbaert werd slachtoffer, en dat tijdens het onderhoud van de 4-rijige maïshakselaar en de messentrommel. “Ik voelde direct dat ik mijn hand kwijt was. Gelukkig zorgde een sterke overall ervoor dat ik niet volledig werd meegetrokken”, vertelt hij. “Landbouwers die zoiets meemaken, willen niet meer buitenkomen. En dat is jammer, want samen sta je sterker naar de overheid toe.”

Leestijd : 7 min

Het was 34 jaar geleden dat het ongeval gebeurde, op het bedrijf van zijn vader, waar hij als 23-jarige jongen werkte als zelfstandig helper. Het was een mooi bedrijf met 7 maaidorsers, 3 hakselaars en verscheidene tractoren voor loonwerk. Patrick herinnert zich die 18e oktober nog als gisteren. “Het was een mooie zonnige dag, na 3 weken slecht weer waren de omstandigheden perfect om maïs te hakselen. Alleen eindigde de dag niet zo perfect.”

Kan je ons vertellen hoe het ongeval gebeurde?

PC: “Eigenlijk ging die dag alles heel goed. De maïsoogst vlotte en voor we de laatste 5 ha gingen hakselen, was er nog wat tijd. Die avond besloot ik daarom de messen van de 4-rijige maïshakselaar te slijpen. Normaal sta je op de begane grond, tussen het voorzetapparaat en de band, maar door het nat seizoen zijn we begonnen met hele dikke banden, waardoor dit niet mogelijk was. Ik moest over de band de messen slijpen. Ik stond dus niet stabiel. Door de slijpsteen dichter bij de messen te brengen, moet ik me misplaatst hebben en ben ik in de messentrommel gezogen met mijn rechterarm. Wat me gered heeft, is een sterke overall. Die scheurde niet en ik kon me wegtrekken, maar ik voelde in een fractie van een milliseconde dat ik mijn rechterhand kwijt was. Ik stond er alleen. Het enige wat ik toen dacht, was: ik moet zo snel mogelijk de hoeve bereiken. Ik rende over de verschillende velden in het donker. Ik kwam mijn collega met zijn kar en tractor tegen. Hij flipte en heeft me in volle vaart naar de hoeve gevoerd. Ik ben naar het ziekenhuis gebracht, heb geroepen, gehuild... Het zindert eigenlijk vooral na bij de familieleden in de boerderij.”

Als ik met dit interview al 1 accident kan vermijden, ben ik tevreden.

Had dit vermeden kunnen worden?

Nu zijn de messen beschermd. Er zit wel een magneet bij de invoerrollen, maar die houdt enkel magnetisch ijzer tegen. Bij een veiligheidsschoen stopt de magneet, maar niet bij handen dus. Bovendien gebeurt nu het onderhoud en het slijpen van de messen vanuit de cabine. Alles gaat automatisch.

Hoe ging je om met de situatie?

Ik was boos dat het mijn linkerhand niet was, die ik minder gebruik. Je bent niet alleen je hand kwijt, maar ook je handigheid. Ik heb een leven voor en na mijn ongeval. Voordien was het zorgeloos, en nadien moet ik eerlijk zeggen dat geen elke dag hetzelfde is. Mijn rechtshandigheid heb ik moeten switchen naar linkshandigheid. Dat is niet altijd gemakkelijk, want je hersenen coördineren om alles rechts te doen, én ik zat in een functie waarin ik fulltime met 2 handen moest werken. Je gezondheid ziet ervan af: ik voel het vooral aan mijn rug en nek, want je kunt alles maar vanaf één kant besturen.

Kan je met je prothese alles doen?

Mijn revalidatie duurde 3 maanden aan UZ Gent, en die startte pas in 2016. Iedereen heeft recht op een revalidatie, ze waren verwonderd dat ik die nooit gekregen heb. Niemand sprak me erover aan. Een prothese was toen een luxe. Die heb ik zelf moeten betalen. Ik heb daarvoor met 15 vrienden een fuif georganiseerd in de loods. Er kwamen 1.320 mensen op af, en met die opbrengst heb ik een elektronische prothese met draaifunctie bekostigd. Die wordt elke dag intensief gebruikt, en elke 4 jaar heb je recht op een nieuwe. Nu heb ik er een van 2020. Zo’n prothese kost 60.000 euro, inclusief het onderhoud. Dat is het kostenplaatje van een kleine tractor. De eerste werkte niet zo nauwkeurig: die kon open en toe, maar je kon er moeilijker iets mee grijpen. Grijpen lukt met mijn huidige prothese goed, en het polsgewricht kan je loszetten, zodat je beter op tafel kan steunen. Er zijn betere en gesofisticeerde prothesen, maar daar is nog geen vraag naar.

Heb je nood aan een gesofisticeerder model?

Je moet weten dat België één van de enige landen is waar dit al kan. Vaak komt de verzekering na zo’n ongeval met een grote som geld, die de meesten wel aanvaarden, maar daarmee ben je eigenlijk weinig. Doordat je een ledemaat kwijt bent, ben je ook je job en een deel van je leven kwijt. Sowieso dat iedereen die beperking voelt. Ik zit in vzw Amptraide, die mensen samen probeert te krijgen om een globale oplossing te vinden. Je vormt een groep die de prothese nodig heeft en reikt oplossingen aan. En dat moet verdedigd worden richting politiek. Je wil je handigheid terug om mee te draaien in de maatschappij. Ik vind dat we door Maggie De Block erop vooruitgegaan zijn. We hebben betere prothesen die functioneler en aangenamer zijn. Het probleem is dat veel boeren die zoiets hebben meegemaakt, zelfs niet willen buitenkomen met hun handicap. Ik wil hen toch oproepen om dat wel te doen, zo sta je als groep sterker om iets te bereiken. Daarnaast blijft sporten aangeraden voor de gezondheid, er is geen reden om niet te sporten. Vzw Anvasport helpt daarbij door middelen en financiering te bieden. Wil je bijvoorbeeld skiën, dan krijg je aangepast materiaal en krijg je ondersteuning en begeleiding van kinesisten, dokters, enzovoort.

Zo’n prothese heeft een kostenplaatje van een kleine tractor.

Wat heb je op je werk moeten aanpassen na je ongeval?

Ik heb met de machine van het ongeluk niet meer gereden, dat ging niet. Ik heb ook geen aanpassingen aan de machines laten doen. Ik rij af en toe nog met een tractor, of met een machine, maar dat is enkel maar om iemand af te lossen. Met een maaidorser rij ik meer, omdat dat trager gaat. Ik heb eigenlijk mijn leven omgedraaid en doe niets meer van ervoor. Ik besefte dat ik niet alles meer kon. Eerst nam ik het bedrijf nog over van mijn vader, maar dat is gestopt door personeelsgebrek. Tot 2011 verkocht ik auto-onderdelen en gereedschap. Door het opkomen van webshops werd die business niet meer interessant. Tot op heden was ik vertegenwoordiger. Ik verkocht onderdelen en gereedschap voor landbouw, mechanisatiebedrijven en de tuinbouw. Momenteel ben ik werkzoekend. Het zal geen makkelijke opdracht worden, maar ik wil mensen verbinden.

Maar je merkt wel een trend naar veiligere machines doorheen de jaren, niet?

Het aantal amputaties door arbeidsongevallen blijft verminderen, door veiligere machines en door procedures. Alle kettingen, riemen, draaiende onderdelen, enzovoort worden afgesloten met een goede bescherming. Soms is er zelfs een speciale sleutel nodig om iets open te doen. Mijn belangrijkste boodschap: de bescherming hangt er niet aan voor het plezier. Je kan die bijvoorbeeld voor het gemak van het smeren eraf doen, maar die bescherming moet er weer aan. Ook als die kapot is, moet die hersteld worden. Er zijn mensen die het dan maar laten om kosten te besparen, maar dat kan verregaande gevolgen hebben. Daarnaast is het voor mij heel simpel: een tractor mag niet draaien als er niemand op de bestuurderszetel zit. Je moet maar één knop indrukken en het is opgelost. Bij de nieuwste generatie machines stopt de tractor zelfs met draaien als je van de bestuurdersstoel gaat. Het grootste punt is nog altijd de miscommunicatie tussen een bestuurder en iemand vanop de begane grond. Als bestuurder heb je de verantwoordelijkheid om de machine af te zetten als er iemand te dicht bij gevaarlijke onderdelen komt.

De gevaarlijke onderdelen moeten altijd beschermd worden met een omhulsel.
De gevaarlijke onderdelen moeten altijd beschermd worden met een omhulsel. - Foto: MV

Zijn er eigenlijk nog gevaarlijke machines?

De gevaarlijkste landbouwmachines vind ik de voermengwagens. Dat daar niet gewerkt wordt op veiligheid, begrijp ik echt niet. Een vriend van me is dood door een voermengwagen te kuisen, en ik geloof dat dat nog vaak gebeurt. Daarnaast is het bij sommige knikladers moeilijk om een goede gewichtsverdeling te krijgen, vanwege het schommelpunt. Mensen willen hiermee vaak eerder spelenderwijs leren werken dan professioneel, en dan gebeuren er ongevallen. Anderen willen met kleinere knikladers grotere zaken doen. Dat is zoals een kleine tractor gebruiken met een grote frontlader… dat is er niet voor gemaakt. Ten slotte denk ik dat er nog te veel ombouwingen worden gedaan. Soms is het veiliger om een goed nieuw toestel te kopen.

Wat denk je dat een nuttige aanvulling zou zijn voor de veiligheid van landbouwmachines?

Sensoren zijn de dag van vandaag meer en meer een oplossing. Omgevingssensoren, zoals je die in de auto hebt of in de industrie, zouden ook op de landbouwmachines mogen. Dat is zelfs al nuttig bij het achteruitrijden, om geen botsing te veroorzaken met andere machines. Bovendien is er in de opleiding voor heftruckchauffeur of vrachtwagenchauffeur veel focus op veiligheid: hoe een lading vastleggen, omgaan met een dode hoek, enzovoort… En die opleiding is voor enkele jaren geldig, de opleiding voor een rijbewijs niet. Verplichte opfrissingen van veiligheid voor het rijbewijs zouden op hun plaats zijn. Bovendien vind ik het vreemd dat een loonwerker dan weer wel personeel aan mag nemen zonder een brevet van veiligheid, enkel een tractorrijbewijs is voldoende.

Op welke manier maak je mensen attent op veiligheid?

In het begin heb ik leerlingen in landbouwscholen en in vele technische scholen wakker geschud door mijn verhaal te doen. Die nemen dat mee voor de rest van hun leven. Dat kon niet meer, omdat het te druk was op het werk. Ik koos wel bewust voor de opvallende witte hand, om de mensen attent te maken op de gevolgen van onveilig werken. Ik wil dat erover gepraat wordt. Ik wil dat zo’n ongevallen zoveel mogelijk vermeden worden. Daarom doe ik ook dit interview. Zelfs als het maar 1 accident vermijdt, ben ik tevreden.

Marlies Vleugels

Lees ook in Mechanisatie

Meer artikelen bekijken