Startpagina Uw stem

De grond van de zaak

Eco-ondernemer Louis De Jaeger stelt in een recent interview met Landbouwleven (dd. 21 oktober) dat als de bodem gezond is, landbouwgewassen geen gewasbeschermingsmiddelen nodig hebben. Volgens dezelfde redenering hebben mensen bij een gezonde levensstijl (dieet, beweging, niet roken…) geen medicijnen nodig. We weten dat een gezonde levensstijl helpt, maar uiteindelijk geen garantie biedt op een goede gezondheid.

Leestijd : 4 min

Gewasbeschermingsmiddelen zijn een cruciaal middel om te voorkomen dat oogsten deels of geheel verloren gaan. Geen sinecure in een wereld die steeds meer voedsel nodig heeft. De wereldbevolking groeit immers snel, met ruim 80 miljoen zielen per jaar. Dat aantal komt overeen met de bevolking van Duitsland. Door de inzet van gewasbeschermingsmiddelen, kunnen natuurlijke hulpbronnen als grond en water optimaal worden ingezet.

Toch legt De Jaeger in zijn boek ‘We eten ons dood’ de vinger op de zere plek: jaarlijks gaat wereldwijd circa 10 miljoen ha landbouwgrond verloren door onkundig gebruik, zo becijferde VN-agentschap UNEP in het rapport No time to waste. 10 miljoen ha, oftewel ruim 3 keer de oppervlakte van België! Deze bodems zijn te zuur, te droog en/of te zout geworden voor landbouwkundig gebruik.

Meer, met minder

Terwijl we blijkbaar accepteren dat deze gronden uit productie raken, moeten we tegelijkertijd op de overgebleven gronden steeds meer produceren. Zelfs met het tegengaan van voedselverspilling, voedselverliezen en verandering van consumptiepatronen, neemt volgens de VN de vraag naar agrarische producten tot in ieder geval 2050 toe. Ondertussen hebben we ook meer ruimte nodig om te wonen, om onze vrije tijd in door te brengen en voor de natuur.

Dit is een vicieuze cirkel. In feite is er voortdurend druk om steeds meer productie te realiseren op een steeds kleiner oppervlak. Hierbij kan de bodemkwaliteit afnemen, wat op termijn negatief uitpakt op de productiviteit. Dit proces wordt door aardwetenschapper Jared Diamond de Classic Collapse genoemd; het leidde volgens hem tot de val van diverse beschavingen.

Het proces begint niet, zoals de Jaeger en vele anderen stellen, bij het gebruik van pesticiden. Het proces begint bij het uit evenwicht brengen van de bodem; door gewasresten te verwijderen en rustperioden te verkorten.

Onder druk om meer te produceren zijn de productiecycli korter geworden en krijgen de bodems soms niet meer de kans om te herstellen. Bovendien wordt er meer organische stof afgevoerd, omdat gewassen zijn veredeld op het te oogsten product. Zoals agronomen zeggen: de harvest index is groter geworden, wat grofweg betekent dat er meer oogst en minder restmateriaal zoals bladeren, wortels en stengels op het land achterblijven.

We verwerken door technologische vooruitgang ook vaker gewasresten tot bijvoorbeeld veevoer of andere toepassingen zoals bio-energie.

Regionale verschillen

Hierbij moet wel opgemerkt worden dat er regionaal grote verschillen zijn. In sommige gebieden daalt het organischestofgehalte in de bodem gemiddeld bijvoorbeeld niet, maar staat de bodemkwaliteit toch onder druk door bodemverdichting en (in lage delen) verzilting. Dan is er, net als bij een te laag organischestofgehalte, ook sprake van bodemdegradatie en ja, een gedegradeerde bodem is gevoeliger voor ziekten en plagen en voor tekorten aan water en voedingsstoffen.

Het gebruik van gewasbescherming is dus niet de oorzaak, maar mogelijk soms wel een gevolg van bodemdegradatie.

Bodem beschermen

Om de Classic Collapse om te draaien is herstel en behoud van bodemkwaliteit essentieel. Vanwege grote verschillen tussen regio’s en zelfs percelen, is maatwerk vereist. Daarom werkt Bayer aan precisielandbouw en ‘koolstofboeren’. Kort samengevat onderzoekt Bayer of het boeren kan helpen om klimaatvriendelijker te boeren, bijvoorbeeld door minder of geen bodembewerking meer toe te passen.

Het verbeteren van de bodemkwaliteit is goed voor de landbouwopbrengst, het milieu en het klimaat. Bayer wil landbouwers ook helpen om hun klimaatvriendelijke acties te bewijzen aan derde partijen, die van hen carbon credits zouden kunnen kopen. Een gezonde bodem is het fundament onder een duurzaam voedselsysteem.

In de moeilijke zoektocht naar een duurzaam voedselsysteem kunnen veredeling, landbouwsystemen, digitalisering en gewasbescherming volgens onze overtuiging allen een rol spelen. Belangrijk daarbij is dat deze oplossingen flexibel kunnen ingezet worden volgens de specifieke situatie waarin de landbouwer zich bevindt. Dit verschilt volgens type bedrijf, maar bijvoorbeeld ook volgens de grondsoort van het bedrijf of het land/regio waar de landbouwer actief is.

Boeken zoals die van Louis De Jaeger, die belangrijke problemen aan de kaak stellen, zijn interessant om de discussie aan te jagen. Dikwijls valt het daarbij op dat er grote overeenstemming is over het doel, maar dat er minder overeenstemming is over de weg ernaartoe. Wij geloven sterk in een gediversifieerde en holistische aanpak.

Christy van Beek en Marc Sneyders, duurzaamheidsmanagers van Bayer Crop Science

Lees ook in Uw stem

Meer artikelen bekijken