Startpagina Actueel

Crisis in varkenssector weegt zwaar door op gevoel in de landbouw

De conjunctuurindex - het gevoel dat bij Vlaamse land- en tuinbouwers leeft over de voorbije 6 maanden en over de toekomstige 6 maanden - bleef in dit najaar nagenoeg ongewijzigd. De meeste sectoren kennen een stijging, maar de vooruitzichten in de varkenssector gingen zwaar de dieperik in.

Leestijd : 9 min

H et departement Landbouw & Visserij neemt om de 6 maanden een enquête af bij landbouwers (voor het najaar 2021 waren er dat 493) en extrapoleert die tot de Vlaamse Landbouwconjunctuurindex. In dit najaar daalt die licht van 82 naar 79 en blijft zo bijna op hetzelfde niveau als tijdens de bevraging in het voorjaar.

Nooit geziene daling

“De tevredenheid over de voorbije 6 maanden steeg van 71 naar 78, maar het optimisme voor de komende 6 maanden daalt van 93 naar 80”, stellen de auteurs Timo Delvaux en Sonia Lenders van het departement Landbouw & Visserij.

Achter deze cijfers gaat zoals vaak een grote variatie schuil. De meeste land- en tuinbouwsectoren kennen een stijging. “Het is echter de varkenssector die duidelijk maakt dat deze sector in volle crisis zit: daar daalden de vooruitzichten voor de komende 6 maanden ongezien van 70 naar 40.”

Akkerbouw

De index voor de akkerbouw blijft over het algemeen stabiel evolueren van 82 naar 84. De tevredenheid over de afgelopen 6 maanden daalt licht met 3 punten tot 81. De toekomstverwachtingen stijgen dan weer van 80 naar 86. 54% van de ondervraagden gaf aan geen evolutie te verwachten in zijn of haar productie, terwijl 36% de komende 6 maanden toch een lichte daling ervan verwacht en 8% een sterke daling.

Wat de prijsverwachtingen betreft, is de situatie niet duidelijk: ongeveer een derde verwacht een lichte prijsstijging, en een derde een lichte prijsdaling. Het stond in de sterren geschreven dat de aardappelsector een moeilijk seizoen zou kennen. Als gevolg van de coronacrisis zakten de prijzen op de vrije markt in elkaar door een overaanbod aan aardappelen. Als reactie hierop zakte ook het Vlaamse areaal voor 2021 met 9%.

Dat is een opvallende daling na de historische records van de voorgaande jaren. Ook in de rest van Noordwest-Europa is er 25.000 ha minder areaal geplant, wat neerkomt op een daling met zo’n 5%. Het is nu afwachten wat de oogst opbrengt. Door de overvloedige regenval is er wel veel ziektedruk en zijn de kosten voor de telers sterk opgelopen.

De graanprijzen blijven op een heel hoog niveau evolueren. Zo kenden deze prijzen als gevolg van de coronacrisis al een sterk stijgende tendens. De prijzen van broodtarwe en voedertarwe – de 2 meest relevante prijzen in België – liggen ten opzichte van vorig jaar respectievelijk 62% en 57% hoger. De verklaring hiervoor ligt weer in een combinatie van factoren, voornamelijk wereldwijd: lage voorraden, lagere productie dan voorspeld door slechte weersomstandigheden, een grotere Chinese vraag naar voeders en minder inzaai in Rusland.

De Europese prijzen van suiker stijgen gaandeweg. Hiermee volgen ze de stijgende tendens op de termijnmarkten van New York en Londen. Eind september is in Vlaanderen de bietencampagne van start gegaan. In tegenstelling tot andere gewassen is de biet beter bestand tegen extreme weersomstandigheden, waardoor de opbrengst als normaal wordt verwacht. Ook het suikergehalte is door de goede maand september nog omhoog gegaan.

Melkvee

De conjunctuurindex voor de melkveesector blijft, na de felle stijging in de voorjaarsenquête, verder stijgen: van 71 naar 79. Deze stijging is voornamelijk te verklaren doordat de afgelopen 6 maanden positief werden beoordeeld (index van 53 naar 78). Over de toekomst zijn de melkveehouders minder positief. Daar werd een daling genoteerd van 90 naar 80.

De melkveehouders gaven aan zowel wat betreft prijs (53%) als productie (58%) weinig evolutie te verwachten op het bedrijf het komende half jaar. 22% verwacht een lichte stijging van de productie en 30% een lichte prijsstijging. De vooruitzichten voor de melkprijs waren begin 2020 goed, maar corona heeft daar verandering in gebracht. Nu de ergste storm achter de rug is, lijkt de zuivelmarkt zich voortdurend te herstellen.

Geholpen door een goede wereldhandel, met een flinke Chinese vraag, stijgt de melkprijs in augustus zo’n 15% boven de prijs van het 5-jarige gemiddelde. Positief nieuws is er ook bij de grootste zuivelcoöperatie van ons land, Milcobel. Daar beginnen de herstructureringen hun vruchten af te werpen. Milcobel heeft in 2021 bijna maandelijks de melkprijs verhoogd.

Vleesvee

Voor vleesvee zet het positieve verhaal zich door. De index stijgt verder van 100 naar 104, de op één na hoogste score sinds het begin van de enquêtes. Zowel de voorbije 6 maanden (van 98 naar 107) als de toekomst (van 101,5 naar 101) worden positief beoordeeld.

82% van de ondervraagden geeft duidelijk aan geen productieschommelingen te verwachten de komende periode. 55% denkt dat de prijs niet zal wijzigen, terwijl 30% wel denkt dat er een kleine prijsstijging zal zijn de komende maanden.

De pandemie heeft zwaar ingehakt op de kalversector. Door de verplichte sluiting van de horeca verloor deze subsector zijn belangrijkste afzetkanaal. Nu restaurants in binnen- en buitenland weer hun normale activiteiten hervatten, zien we de prijsvorming heropleven. Momenteel worden de hoogste prijzen sinds 2015 genoteerd.

Ook voor de runderkarkassen is er een positieve evolutie, dit zowel voor de reforme koeien ( met als afzetmarkt voornamelijk verwerking en export) en voor de hoogbevleesde stierkarkassen. Ook hier speelt de heropening van de horeca een rol, maar we merken ook een gestage daling van het aanbod in België. Bovendien lijkt de sector zich goed te organiseren, waardoor dit de prijsvorming voor de rundveehouder ten goede komt.

Varkens

De index voor de varkenssector daalt tot het laagste punt (40) sinds het begin van de bevraging. De varkenssector bevindt zich te midden van een grote crisis. Dat blijkt uit hoe de ondervraagden denken over de voorbije periode (27) en hoe ze de toekomst voor hun sector voor de komende 6 maanden inschatten (daling van 114 naar 52). Zoals zo vaak is deze crisis te verklaren door een combinatie van factoren die samenvallen.

Ondanks de slechte prijsvorming tijdens de afname van deze enquête denkt 52% van de ondervraagde varkenshouders dat de prijs de komende 6 maanden nog zal verslechteren. 15% hiervan verwacht zelfs een sterke prijsdaling. 61% verwacht dat de totale productie op het bedrijf de komende 6 maanden gelijk zal blijven. 32% verwacht een productiedaling, waarvan 15% een sterke daling.

De marges in de varkensvleessector in België liggen dit jaar op het laagste niveau van de laatste 10 jaar. Begin oktober lagen de prijzen voor varkenskarkassen zo’n 10% lager dan vorig jaar, en ook toen waren de prijzen al heel laag als gevolg van verstoringen in de toeleveringsketen en de verminderde vraag door Covid-19.

Anderzijds ligt de kostprijs voor voeder op het hoogste niveau in 8 jaar tijd. Sinds 2020 is de prijs voor varkensvoeder met meer dan 20% gestegen. De voederkosten voor de varkensproducenten zijn bij uitstek de belangrijkste kostenfactor: voor een gesloten bedrijf kunnen ze tot 70% van de totale kosten bedragen.

Er is ook de Chinese invloed. China herstelt zich na de uitbraak van Afrikaanse varkenspest (AVP) in 2018, waardoor de Chinese vraag op de wereldmarkt daalt. China staat in voor de helft van de geslachte varkens wereldwijd.

Groenten in openlucht

De conjunctuurindex van groenten in openlucht kent een lichte daling van 82 naar 79. We zien wel dat de ondervraagden positiever zijn wat de toekomst betreft (stijging van 67 naar 78). De index die de voorbije 6 maanden aangeeft, klopte af op 80. Dat is een daling van 16 punten tegenover de voorjaarsenquête.

67% van de ondervraagden verwacht de komende 6 maanden geen of een lichte prijsstijging. 13% verwacht dan weer een sterke prijsdaling. De helft van de ondervraagde telers verwacht dat de totale productie op het bedrijf de komende 6 maanden licht zal dalen.

In het algemeen is er sprake van een behoorlijk goed productiejaar. Dit is vooral te danken aan de natte zomer en de zachte septembermaand. Dit is echter niet altijd een goede zaak voor de teler, aangezien de markt hierdoor verzadigd kan worden. Dat is ook de reden waarom het ernaar uitziet dat prei, dat in de eerste helft van het jaar hele sterke prijzen noteerde, een moeilijk winterseizoen zal hebben.

Groenten onder glas

De telers van groenten onder glas zien hun index opnieuw dalen van 77 naar 75. Daarmee zakt de conjunctuurindex naar één van de laagste cijfers sinds de metingen. Over de economische toestand van de voorbije 6 maanden waren de telers positiever (stijging van 75 naar 86). De indexdaling is dan ook te verklaren doordat de telers de situatie voor de komende 6 maanden slechter inschatten (daling van 79 naar 64).

Van de ondervraagde telers geeft 43% aan een prijsdaling te verwachten de komende 6 maanden, terwijl 37% een productiedaling verwacht. Voor tomaten was er sprake van ‘winterprijzen tijdens de zomer’. Dit was te verklaren door de stijgende vraag van de horeca, maar ook door de lagere productie door het slechte zomerweer, en door de ziektedruk op de tomaten.

Voor de groenten onder glas heeft ook de stijgende energieprijs een impact op de beslissing van telers om al dan niet belichte teelten te produceren, met een mogelijke reconversie van producten tot gevolg.

Sierteelt

Na de hausse tijdens de bevraging in het voorjaar 2021, gaat de sierteelt verder op dat elan. Met een waarde van 112 behaalt sierteelt onder glas de hoogste indexscore sinds het begin van de bevragingen. Met een stijging van 103 naar 123 – tevens de hoogste score sinds de start van de metingen – toonden de ondervraagden dat de economische situatie op het bedrijf de afgelopen 6 maanden veel beter was dan normaal.

Voor de komende 6 maanden klopt de sector af op een index van 100. Dat is een daling met 16 punten. 60% van de ondervraagden verwacht dat de verkoopprijzen de komende 6 maanden sterk zullen stijgen. 24% verwacht dan weer een lichte prijsdaling.

42% gaat ervan uit dat de totale productie op het bedrijf zal stijgen. 14% hiervan verwacht zelfs een sterke productiestijging. Na de wereldwijde pandemie heeft deze subsector zich snel kunnen herstellen. Ondanks de open grenzen hebben vele mensen toch besloten om tijdens de zomer thuis te blijven. Dat heeft dan weer geleid tot een hoge vraag naar bloemen en planten in tuincentra.

Hoge energiekosten

Binnen de land- en tuinbouw is de sierteeltsector een belangrijke energievrager. Door de coronacrisis en het stilvallen van de wereldeconomie heeft deze sector lange tijd kunnen produceren met lage energiekosten. Doordat energie de laatste maanden duurder is geworden, verklaart dit waarschijnlijk ook de daling over de toekomstinschatting.

Fruitteelt

De index voor de fruitteelt stijgt fors van 78 naar 98, de hoogste waarde sinds 2013. De tevredenheid over de voorbij 6 maanden stijgt naar 95, de toekomstindex naar 102. Op het gebied van toekomstige prijsontwikkeling denkt 42% dat de prijzen het komende half jaar licht zullen stijgen. 19% verwacht dan weer een prijsdaling.

38% van de bevraagde fruittelers denkt dat zijn productievolume zal dalen. Hiervan geeft 15% aan dat deze productiedaling sterk zal zijn. Anderzijds denkt 31% zijn productie uit te breiden. Voor het hardfruit is er dit seizoen sprake van een hogere appel oogst (ten opzichte van een lage oogst vorig jaar), terwijl de peren- oogst lager zal uitvallen.

Aangezien de extreme weersomstandigheden in het voorjaar (vorst) en tijdens de zomer (nat) een zware impact hebben gehad op de productie van peren in andere EU-lidstaten, worden er voor het komende seizoen goede prijzen voor peren verwacht.

Belemmeringen

Meer land- en tuinbouwers ondervonden de afgelopen 6 maanden belemmeringen. Het aandeel stijgt van 71% naar 81%. Deze stijging is in grote mate te verklaren door de schommeling veroorzaakt door weersomstandigheden, zijnde de natte en kille zomer, maar ook de late voorjaarsvorst. Een opvallende daler is de melding van afzetproblemen, die het laagste getal noteert sinds het begin van deze telling (13%).

De impact voor dier- of plantziekten stijgt licht, net als de beperkingen van overheidswege. 24% van de ondervraagden meldt financiële problemen. Maar liefst 98% van de telers van groenten in openlucht maakte gewag van belemmeringen. Ook bij akkerbouw (89%), vleesvee en varkens (beide 84%) ligt dit aandeel hoog. 53% van de siertelers meldde dan weer dat er in de afgelopen 6 maanden geen enkele belemmering is geweest op het bedrijf.

In totaal kruist 50% van de ondervraagden de weersomstandigheden aan als belemmering. Dit aandeel ligt voor een najaarsbevraging vrij laag. In de akkerbouw loopt dit op tot 70%, gevolgd door groenten in openlucht met 60%. De natte zomer en de regenachtige lente hebben een impact gehad op de kwaliteit van de oogsten, zowel op de peren, het meest geteelde fruit in België, als op graansoorten en aardappelen.

Financiële problemen

Het totale aandeel met financiële problemen blijft status quo hangen op 24%. De meeste problemen doen zich voor in de varkenssector (63%). Voor vleesvee gaf 21% aan financiële problemen te ervaren de afgelopen 6 maanden. Dat is wel een daling met 7%. Ook bij melkvee is er een daling, van 27% naar 25%. Beperkingen van overheidswege stijgt naar 30%. De melkveehouders voelen zich het meest beperkt (42%), de groentetelers onder glas het minst (12%).

De afzetproblemen dalen naar 13%. Bij fruit bedraagt het aandeel nu slechts 7%, komende van 31%. Het hoogste aandeel wordt opgetekend binnen de varkenssector, maar ook hier is de daling significant (van 60% naar 44%). Bij groenten in openlucht steeg dit aandeel dan weer van 16% naar 29%. Het aandeel met dier- of plantenziektes stijgt licht naar 10%. In de groenteteelt onder glas stijgt het aandeel opnieuw van 9% naar 29%. Telers van sierteelt onder glas meldden hier geen enkele belemmering.

Lieven Vancoillie

Lees ook in Actueel

Meer artikelen bekijken