Welke suikerbietrassen zaaien in 2022?
Een goede rassenkeuze maken kan een grote invloed hebben op de teeltpraktijken die je later in het seizoen uitvoert. Kies ook voor tolerante of resistente suikerbietrassen tegen specifieke ziekten. Zo ben je conform met de IPM-richtlijnen.
Het voorkomen van bepaalde ziektes is sterk gebonden aan de weersomstandigheden en is moeilijk vooraf te voorspellen. Daarom is het bij het maken van een goede rassenkeuze belangrijk om niet na één jaar ervaring met een bepaald ras je conclusies te trekken.
Dit is ook de reden waarom je in dit artikel vooral gemiddelde resultaten zal terugvinden over 2 of 3 jaar, afhankelijk van hoe lang het ras al wordt meegenomen in proef.
Resultaten omtrent onder andere tolerantie/resistentie tegen bladziekten, suikerrijkheid, suikeropbrengst, het financieel potentieel en de stabiliteit van de rassen zullen ook meegedeeld worden. Deze resultaten kan de teler gebruiken om een rationele keuze te maken.
Sinds enkele jaren krijgt de ‘bladgezondheid’ bij de aanbeveling door het Koninklijk Belgisch Instituut tot Verbetering van de Biet (KBIVB) een belangrijke plaats in de rassenkeuze, naast de opbrengstcijfers. Als witziektetolerantie een zeer uitgesproken raseigenschap is, is zeker de cercosporatolerantie belangrijker. Deze cercosporatolerantie heeft een invloed op het productiepotentieel van de rassen. Het KBIVB wenst dit dan ook met een objectief cijfer uit te drukken.
Het ene jaar is het andere niet
De proeven werden voor het grootste deel tussen 29 maart en 21 april gezaaid. Het grootste deel werd gezaaid voor Pasen (4 april), zoals 50% van de bieten. Toen was het warm in het begin van de week en tegen het einde van de week was het koud. De week na Pasen werd gekenmerkt door neerslag, waarbij in bepaalde gebieden de sneeuw enkele dagen bleef liggen.
De aanwezige koude kenden we bijna tot einde mei. Soms werd de zaai wat te snel gestart en werden de bieten wat dieper uitgezaaid. De zaai werd tot 25 april voortgezet.
De veldopkomst varieerde van perceel tot perceel, afhankelijk van de zaaidatum en beïnvloed door de koude kiem– en opkomstomstandigheden.
De rassen Annemonika Kws en Smart Jitka Kws hadden een lagere veldopkomst, maar ook lage veldopkomsten bij BTS 605, BTS 2385, BTS 4190 Rhc en BTS 1280 N. Purperverkleuringen werden eveneens op kiemlobben vastgesteld, afhankelijk van de genetica.
De koude periode kort na de zaai heeft gezorgd voor vernalisatie, die schieters met zich mee kunnen brengen. Vroege schieters werden geteld in de rassen BTS 2385, Tessilia Kws en BTS 2335. Naar het einde van het teeltseizoen toe werden de meeste schieters teruggevonden bij de rassen Hendrika Kws, BTS 605 en Annemonika Kws.
Een tijdelijke temperatuurstijging midden mei ging gepaard met regens en onweders die de opname van bodemherbiciden verhoogden en fytotoxiciteit veroorzaakten.
Eind mei hadden de bieten een grote groeiachterstand opgelopen, maar bij zeer hoge temperaturen vanaf begin juni (slechts tijdens 20 dagen) kenden de bieten een sterke gewasgroei. Daarna daalden de temperaturen terug met de komst van soms hevige onweders. Een zeer sterke gewasontwikkeling was op gang en bleef continu tot bij de oogst, onderhouden door de zeer natte en sombere zomer.
Bladziekten
Het koude klimaat was gunstig voor de ontwikkeling van ramularia (met een geringe intensiteit), maar we noteren eveneens de afwezigheid van witziekte en weinig roest in 2021.
Cercospora begon zich pas sterk te ontwikkelen rond begin augustus en een goed getimede fungicidebehandeling hield het loof gezond (1 of 2 behandelingen). De hoge temperaturen eind september waren ideaal voor een herinfectie van de gevoelige variëteiten.
Nematoden
De koude temperaturen van de bodem en de regelmatige regenval hebben het effect van nematoden op de teelt beperkt, hoewel het meetbaar blijft op het rendement. Tolerante variëteiten bevestigen hun resultaten wat betreft opbrengstpotentieel, zowel na een lage als een sterke infectie. Deze variëteiten werden gezaaid op 68% van de oppervlakte in 2021.
Bladontwikkeling
Terwijl de ontwikkeling van de bieten vertraagde eind mei, explodeerde de bladontwikkeling na een periode van warmte begin juni. Dit komt door een hoge stikstofbeschikbaarheid door late mineralisatie, gecombineerd met overvloedige regenval en een zeer somber klimaat.
De zonneschijnduur gedurende juli en augustus was bijzonder laag, met een bewolkte hemel gedurende meerdere dagen. Het lijkt erop dat deze condities tot een ‘overmatige’ ontwikkeling van loof hebben geleid. Een dergelijke bladontwikkeling was al jaren niet meer geregistreerd. Laten we niet vergeten dat we, tussen 2018 en 2020, 3 jaar achter de rug hebben met een tekort aan geaccumuleerde neerslag. Dat was gunstig voor een zwakke ontwikkeling van het loof.
Opbrengst
De rooi van de proeven begon eind september en duurde tot 16 november. De condities waren de eerste dagen relatief goed, maar deze zijn snel verslechterd en waren moeilijk in vele regio’s. Vanaf eind oktober droogden de gronden niet meer uit, waardoor bij zware gronden de grondtarra steeg.
De opbrengst was teleurstellend aan het begin van het seizoen (80 ton), maar met de verwachte gemiddelde rijkheid. Na de regens van begin oktober verbeterde de opbrengst, maar de rijkdom viel terug naar 16°, om opnieuw te stijgen tot 17,5°-18° in november. De suikeropbrengst in de proeven veranderde nauwelijks tijdens de rooicampagne.
Om een rassenkeuze te maken voor 2022 mag men niet stoppen bij één jaar ervaring, of dat nu goed of minder goed is. Zijn rassenkeuze maken op basis van het jaarresultaat zal het gedrag van het ras in de komende omstandigheden, die we niet controleren, niet kunnen voorspellen. De analyse van de resultaten, rekening houdend met het potentieel van de rassen over meerdere seizoenen (de bevestigde rassen over 3 jaar hebben meer gegevens), alsook de stabiliteit van de opbrengst tussen de jaren, zal zorgen voor een rationele keuze.
Om je rassen goed te kiezen in 2022
Een goede rassenkeuze voor de uitzaai 2022 rust op een goede kennis van de karakteristieken van je percelen. De eerste vraag betreft de aanwezigheid van ziekten/plagen die in het verleden op je perceel ontdekt zijn en waarvoor rassenkeuze een belangrijke oplossing biedt:
- cercosporagevoelig perceel: kies een ras met een goede cercosporatolerantie. Let ook op de nabijheid van een niet geploegd, sterk besmet bietenperceel in 2021;
- bij aanwezigheid van nematoden is een nematodentolerant ras aanbevolen, ook al ligt de besmetting laag (150 eieren+larven gemiddeld);
- in een perceel met een bekend probleem van Rhizoctonia solani of in percelen met een intensieve vruchtopvolging met (korrel)maïs/raaigras kiest men voor het uitzaaien van een rhizoctoniatolerant ras. Opbrengst en tolerantie zijn dikwijls omgekeerd gelinkt, men moet hier aandacht hebben voor het gewenste tolerantieniveau.
Men kiest ook niet voor één enkel ras of één kweekbedrijf: diversiteit is belangrijk om eventuele risico’s van zaad, schieters, ziekten… te spreiden. Omdat alle jaren niet dezelfde zijn, zal men ook de voorkeur geven aan meerjarige resultaten en eerst voor rassen die hun resultaten bevestigen.
Nematodentolerante rassen
De keuze voor een nematodentolerant ras is een noodzaak in elk perceel dat besmet is met het bietencystenematode Heterodera schachtii. Zodra de besmetting groter is dan 150 eieren+larven per 100 g grond, kunnen de verliezen tot meerdere procenten oplopen. Dit verlies kan door het gebruik van nematodentolerante rassen sterk verminderd worden.
Het effect van nematodentolerante rassen is des te groter naarmate de aantasting toeneemt. Ook is deze aantasting in diepere grondlagen te vinden (onder 30 cm). Vele nematodentolerante rassen hebben nu een opbrengstpotentieel dat in een klassieke situatie op het niveau ligt van de beste rhizomanierassen.
Nematodentolerante rassen kunnen nog steeds de nematoden vermeerderen tijdens de teelt, maar minder dan de klassieke rhizomanierassen!
Opbrengstpotentieel in een klassieke situatie
Alle rassen werden onder klassieke situaties getest zonder specifieke problemen om het opbrengstpotentieel en de eigenschappen te vergelijken. In deze situatie zal de keuze voor een ras niet zozeer naar het type ras gaan, zoals ‘rhizomanierassen’, ‘nematodentolerante’ of ‘rhizoctoniaresistente’ rassen, maar naar specifieke eigenschappen die veel opbrengen.
Meerjarige resultaten van de klassieke proeven geven steeds een beter beeld van het algemeen gedrag van het ras onder de verschillende jaarinvloeden: klimaat, ziektedruk, en andere.
Tolerantie tegen bladziekten
Het aantal fungiciden dat mag gebruikt worden en dat daarnaast een goede werking heeft, daalt ieder jaar. In het kader van Integrated Pest Management (IPM), is het kiezen van een ras met specifieke rastoleranties daarom cruciaal. Hoe later de oogst, hoe belangrijker het is om de rastolerantie te benutten om het opbrengstpotentieel van het perceel tot laat in het seizoen te garanderen.
Ziekten zoals cercospora zijn steeds meer en meer aanwezig, en beschikbare effectieve fungiciden verdwijnen. Gedurende enkele jaren hebben we kunnen genieten van de derogaties voor mancozeb, maar dit eindigde in 2021!
Een onmiddellijk antwoord is onvermijdelijk rassentolerantie. De ‘bladgezondheid’ van rassen is de afgelopen jaren zeer bruikbaar gebleken.
Gecombineerd met de bescherming door een fungicide, valt de rastolerantie binnen IPM en moet dit zorgen voor gezond gebladerte, terwijl het risico op het ontwikkelen van resistentie tegen fungiciden wordt verminderd. Vandaag de dag is de resistentie van cercospora tegen strobilurines zo goed als algemeen.
Van de verschillende bladschimmelziekten is zeker cercospora diegene die de grootse opbrengstderving geeft, gedeeltelijk omdat onze fungiciden niet curatief werken en omdat ze slechts een korte werkzaamheid hebben. Een minder gevoelig ras kiezen is dan ook belangrijk om een gezond bietenblad lang te behouden.
Dit is des te meer waar als de rotatie in bieten kort is, het gezaaide perceel langs een perceel ligt dat het jaar voordien besmet was met cercospora en als de rooi laat is.
Laten we echter niet vergeten dat ook andere bladziekten zich vroeg in het seizoen (echte meeldauw) of aan het einde van het seizoen (roest) kunnen ontwikkelen. 2021 werd gekenmerkt door de terugkeer van ramularia, die de afgelopen 2 decennia praktisch verdwenen was op onze velden. Voor deze ziekte konden ook rasverschillen waargenomen worden in 2021, maar niet precies genoeg om deze resultaten te publiceren.
Daarnaast is er een cijfer terug te vinden voor de ‘globale bladgezondheid’. Aangezien een cercosporabesmetting de grootste invloed kan hebben op de opbrengst ten opzichte van de andere ziektes, speelt de rasgevoeligheid voor cercosporatolerantie de belangrijkste factor in het globale bladgezondheidscijfer.
De rastolerantie uitgedrukt via een percentage
De rastolerantie is uitgedrukt via een percentage. Al deze gegevens drukken een percentage gezond blad uit in verhouding met aangetast blad. Dit percentage drukken we uit door de gezondheid van het blad te beoordelen. Een biet met een immuniteit tegen witziekte zal een quotatie krijgen van ‘100’, een biet volledig bedekt met een wit pluis zal een quotatie ‘0’ krijgen, met alle percentages daartussenin.
Deze cijfers zijn gebaseerd op gemiddelde waarnemingen uitgevoerd op de verschillende proeflocaties. De proeflocaties zijn in de eerste plaats de speciaal aangelegde proeven waar alle rassen worden uitgezaaid en er geen enkele fungicidebehandeling wordt uitgevoerd en waar de ziekten zich vrij kunnen ontwikkelen: het zijn de bladziekteobservatieproeven. In deze proeven wordt de ontwikkeling van elke ziekte gedurende het seizoen opgevolgd. Daarnaast profiteren we ook van de aanwezigheid van bladziekten in de opbrengstproeven (voornamelijk cercospora en roest) om onze gegevens aan te vullen met ziekteontwikkelingen die ondanks een (of meerdere) fungicidebehandeling(en) toch nog aanwezig zijn.
Stabiliteit van de rassen
Onder stabiliteit van de variëteiten wordt verstaan de variatie in opbrengst/suikerrijkheid bekomen door het ras tussen de verschillende proefjaren. De (on)stabiliteit heeft soms als oorzaak een genetische verandering van het ras (genetische stabiliteit). Meestal is er (on)stabiliteit door een interactie tussen het ras en het milieu. Genetische veranderingen kunnen niet, maar de landbouwkundige stabiliteit is belangrijk.
Rhizoctonia bruinwortelrot
Alvorens de keuze te maken voor een ras tolerant tegen rhizoctonia bruinwortelrot zal men eerst de risicofactoren aanwezig op het perceel moeten bestuderen:
- Een (frequente) rotatie met maïs, vooral korrelmaïs, raaigras. De inwerking van onverteerde materie is een verzwarende factor;
- Gebrek aan bodemstructuur, door rooiingen uitgevoerd in vochtige omstandigheden, zelfs tijdens de laatste 5 jaar;
- Aanwezigheid van rhizoctonia bruinwortelrot geïdentificeerd bij bieten op het perceel.
Het gebruik van een tolerant ras sluit de aanwezigheid van rotte bieten niet uit, maar verzwakt hun aantal sterk. Opbrengst en tolerantie zijn dikwijls omgekeerd gelinkt, men moet hier aandacht hebben voor het gewenste tolerantieniveau. De tolerante rassen bieden geen oplossing, indien zij niet gepaard gaan met passende landbouwkundige maatregelen: rotatie, respect voor de structuur, optimale pH en beredeneerde bemesting
Voor het cliënteel van Iscal Sugar: Na het einde van het quotumsysteem en de veranderingen in de receptie van de bieten in functie van de suikerindustrie, heeft de raad van bestuur van het KBIVB beslist om uniformiteit te houden voor de oogst en de berekening van de resultaten van de rassen. Er werd beslist om voort te gaan op de oogst van de hele, ontbladerde biet zonder nakopping. Alle resultaten in de tabellen zijn bekomen op basis van de aankoop van een hele biet.
