Heel wat varkensboeren willen in de warme sanering stappen
Bij de West-Vlaamse varkensboeren leeft een grote bereidheid om in de warme sanering van de Programmatische Aanpak Stikstof te stappen. Dat is één van de conclusies na de voorstelling van de PAS door ABS en Vlaams minister Zuhal Demir op 30 mei in Kortemark.
Minister Demir gaat de confrontatie met de boze boeren niet uit de weg. Ze had bij haar aanstelling als minister naar eigen zeggen liever niet het departement Omgeving gekregen, maar ze wil haar verantwoordelijkheid niet uit de weg gaan. “Ministers voor mij hebben de Natura 2000-gebieden aangeduid en hebben daar doelstellingen aan gekoppeld. Het zijn ook ministers voor mij die nagelaten hebben om eerder al, bv. in 2015, een sluitend juridisch kader uit te werken voor de stikstofproblematiek. Nu moeten we door de zure appel heen bijten en ik besef maar al te goed dat dit geen vrolijk verhaal is en jullie zijn terecht boos.”
“Maar we kunnen die door Europa beschermde natuurgebieden nu niet meer uitgommen en we kunnen de rechtsspraak niet langer negeren. Als deze PAS er niet komt, staat dat gelijk aan een vergunningsstop voor de Vlaamse landbouw. Dat dat effectief kan gebeuren, hebben we in Nederland gezien. We weten dat er bij ons in het najaar nieuwe arresten zullen uitgesproken worden door de Raad voor Vergunningsbetwistingen. Het is dringend nodig om een rechtszeker kader te maken voor vergunningen voor landbouwbedrijven”, zegt Demir.
Onvermijdelijk
Voorzitter Hendrik Vandamme en Lieven De Stoppeleire van het Algemeen Boerensyndicaat (ABS) zitten ongeveer op dezelfde golflengte. “De impact van de PAS is niet mis, maar die maatregelen zijn onvermijdelijk. Misschien hadden we in 2015 nog harder op tafel moeten kloppen om tot een beter akkoord te komen. Wij hebben toen gewaarschuwd dat dit zou gebeuren. Onze houding wordt vandaag niet door iedereen geapprecieerd, maar als dit PAS dit jaar niet goedgekeurd wordt, ontnemen we alle Vlaamse boeren alle toekomstperspectief. Dan kunnen er de komende jaren geen rechtsgeldige vergunningen verleend worden en blijft de rechtsonzekerheid aanslepen. Dan wordt het wachten tot na de volgende verkiezingen wanneer een nieuwe Vlaamse regering zich nog eens over dit dossier kan buigen. Dan zijn we al snel 3 tot 4 jaar verder en dan zal de impact op de landbouw nog exponentieel groter zijn.”
Varkens
De PAS kan wel nog bijgestuurd worden. Demir noemt het eerder ‘verfijnen’. Bij de varkenskwekers is er een warme sanering (vrijwillige op/uitkoopregeling van bedrijven) voor bedrijven met een impactscore hoger dan 0,5. Daardoor genieten vooral grote varkensboeren van die warme sanering en vallen de kleinere uit de boot als ze niet pal naast een natuurgebied liggen. Met de huidige malaise in de varkenssector staan in West-Vlaanderen heel wat kleine varkensboeren klaar om in die warme sanering te stappen. Naargelang het gaat over het aantal boeren, stallen of varkens worden schattingen geopperd van 50 tot 70%.
“Die drempel van 0,5 is een getal waarover onderhandeld is met verschillende actoren uit de landbouwketen. Als ik hier hoor dat heel wat West-Vlaamse varkensbedrijven willen stoppen als ze in het systeem van de warme sanering kunnen stappen, moeten we die drempel misschien verlagen om zo sneller het stikstofbad te kunnen laten leeglopen. Maar daarover zal dan opnieuw onderhandeld moeten worden”, zegt de minister. Ze waarschuwt bovendien dat de warme sanering nog moet goedgekeurd worden door Europa en dat daarover afspraken moeten gemaakt worden met het federale niveau, over het belasten van die ‘inkomsten’.
Heel wat West-Vlaamse varkensboeren zien de toekomst somber in. “De investeringen voor emissie-arme varkensstallen zijn loodzwaar en er zal altijd wel een land zijn waar ze geen rekening moeten houden met stikstof. In Spanje hebben ze bv. nog geen stikstofreglementen en kunnen ze veel goedkoper varkensvlees produceren dan hier in Vlaanderen. Als je bij ons alle reglementen inzake dierenwelzijn en milieu bij elkaar optelt, dan bouwen we niet langer ‘villa’s’ voor onze varkens, maar eerder ‘kastelen’. Deze PAS is een zoveelste stap in de richting van almaar grootschaliger landbouwbedrijven”, klonk het in de zaal. Een suggestie die een paar keer terugkwam was een warme sanering voor de hele veeteeltsector, inspelend op de hoge gemiddelde leeftijd van landbouwers in Vlaanderen. Dit prepensioen voor boeren zou volges sommigen snel meer stikstof uit het bad kunnen laten lopen dan de PAS.
Rode bedrijven
Voorts noteerden de minister en haar kabinetsmedewerker in Kortemark nog een reeks aanbevelingen en opmerkingen over specifieke gevallen die verfijnd kunnen worden. Aan de lijst van rode bedrijven ziet minister Demir weinig veranderen. “Ik neem aan dat die lijst met correcte cijfers en modellen is opgesteld. We zullen zien wat daarover naar boven komt in het openbare onderzoek. Ik kan wel zeggen dat er verschillende scenario’s getoetst zijn en dat daarbij telkens dezelfde bedrijven terugkwamen. Als we nu aan de parameters gaan rommelen, zou het kunnen dat er misschien andere bedrijven plots op de rode lijst komen. Dat is waarschijnlijk ook niet wat we willen.”
Hendrik Vandamme ergert zich aan de gemediatiseerde discussie over de rode bedrijven en met name over de paters van Averbode. “Soms lijkt het alsof de verkiezingen al begonnen zijn, op kap van de rode boerderijen. De PAS gaat over veel meer dan die ene boerderij in Averbode. Bedrijven van die rode lijst halen, kan overigens averechts uitdraaien voor die boeren. Dan zijn ze misschien donkeroranje en dat betekent dat ze nog steeds heel moeilijk vergund of hervergund kunnen worden of dat ze heel zwaar zullen moeten investeren. En dan kunnen die bedrijven geen beroep doen op het flankerende uitstapbeleid dat voor de rode bedrijven werd uitgetekend.”
Woningen
Lieven De Stoppeleire wijst er op dat landbouwers die moeten stoppen door de PAS geen uitwijkmogelijkheden hebben. “Alle gronden zijn al ingenomen. Het zou helpen als we alle terreinen die staan ingekleurd als landbouwgebied ook effectief voor landbouw zouden gebruiken. Daar ligt misschien nog een taak voor de minister van Omgeving. Ik hoor dat boeren die in de warme sanering willen stappen en die hun stallen laten slopen er wel op rekenen dat ze in hun woning op hun erf kunnen blijven wonen, ook als dat wonen aan hun activiteit gekoppeld is. Ik gun dat iedereen, maar zo ontneem je wel kansen aan jonge landbouwers die een nieuw bedrijf willen starten.” Hij wijst op het initiatief van de provincie Antwerpen, waar de afdeling Ruimtelijke Ordening een match zoekt tussen bedrijven die moeten stoppen en boeren die op die terreinen een andere landbouwactiviteit willen beginnen.
“Laat het vooral duidelijk zijn dat ik de landbouw niet weg wil uit Vlaanderen. Wij moeten straks nog steeds ons eigen voedsel kunnen produceren. Maar het is aan de sector en de nieuwe minister om te komen met een visie over waar de landbouw op lange termijn naartoe moet”, besluit minister Demir.
