De varkenssector moet een eigen koers kiezen

Begin december 2021 werd de oprichtingsakte van de brancheorganisatie (BO) Pork.be ondertekend door de eerste leden, namelijk het Algemeen Boerensyndicaat (ABS), Boerenbond (BB), de Belgian Feed Association (BFA) en de Federatie van het Belgisch vlees (Febev). De leden engageren zich om op korte termijn samen een strategie uit te tekenen om de varkenssector robuuster te maken.

Filip Fontaine, algemeen directeur van Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM), is sindsdien voorzitter van vzw Pork.be. Intussen zijn we zo’n 6 maanden verder. Tijd dus voor een update. Filip Fontaine maakte eerder carrière in de groentesector. Moderator Franky Deletter, hoofdredacteur van Varkensbedrijf, citeerde Fontaine uit een interview bij de start van de BO: “De groentesector is beter georganiseerd, helemaal anders dan de varkenssector. Iedereen doet zijn best, maar er is geen strategie’. Hoever staan we vandaag?”

Zelfsturende varkenshouderij

Voor Fontaine is het belangrijk dat de varkenshouderij zelfsturend wordt. “De sector moet dus een eigen koers kiezen en deze weten te realiseren in en buiten de organisatie. Hierbij moet men rekening houden met eigen sterke en zwakke kanten, interesses, waarden en ambities. Deze stelling omvat heel wat. Je hebt hiervoor vooreerst een structuur nodig en dat betekent dat je moet samenwerken. Dat zijn cruciale elementen.”

Onze varkenshouderij produceert meer dan nodig voor eigen consumptie en moet dus exporteren. “Dat is oké, maar je moet dan wel leader of the pack worden en blijven”, stelt Fontaine. “Je moet je niet positioneren in de middenmoot. Je moet op kop lopen. Je moet in staat zijn om met je product alle markten binnen te raken. Je moet een identiteit hebben, en dus herkenbaar zijn. Daarnaast moet je ook een onderscheidend vermogen hebben. Een Belgisch varken hoeft niet beter te zijn dan een Deens, maar je moet een aantal elementen hebben die anders of beter zijn, zodat je afnemer of klant een reden heeft om jouw product te kopen. In dat kader heeft Pork.be een belangrijke functie. Dit kan enkel als sector aangepakt worden.”

Fontaine weet ook dat er voor Pork.be werk aan de winkel is om het maatschappelijke beeld te verbeteren. “Zo staat onder meer het vleesverbruik vandaag onder vuur. De perceptie is dat er een verminderd verbruik is, maar eigenlijk is dit niet zo wanneer je de cijfers bekijkt. Ook het CO2-probleem wordt gemakkelijkheidshalve op onze landbouw afgewenteld, maar dat is een mondiaal probleem dat je ook zo moet oplossen.”

BO heeft nog een weg te gaan

Een BO moet de strategie en positie bepalen van een hele sector. “Onder de BO zitten daarom een aantal organisaties die deze strategie kunnen vertalen naar de realiteit”, legt Fontaine uit. “Voor de identiteit van ons product kijken we bijvoorbeeld naar VLAM en Belgian Meat Office (BMO), naar BelPork voor de lastenboeken... 90% van onze varkenshouders is intussen lid van BePork (Belpork is eigenaar en beheerder van onder meer het kwaliteitslabel BePork). Dit is dus op 2 jaar tijd een belangrijk en eenvormig label geworden, waarbij maatwerk mogelijk is. Het zorgt er onder meer voor dat we op de Duitse markt terechtkunnen en in de toekomst opnieuw op de Chinese markt.” Filip Fontaine ging onlangs mee op missie naar het Verenigd Koninkrijk: “Daar zie je in de winkel mooie en positieve boodschappen die aan de consumenten uitleggen waarom een bepaalde (hogere) prijs voor varkensvlees met label nodig is om de kwaliteit te kunnen blijven garanderen. Dat toont waar ook wij naartoe moeten. Het is niet onmogelijk!”

Maar wat kan een brancheorganisatie? Volgens Fontaine is een BO zo sterk als zijn zwakste lid en zo traag als de traagste. “Je kunt niemand achterlaten, dan is het ketendenken weg en sta je terug alleen. Een BO is er ook voor meer dan de waan van de dag. We moeten ons nu wapenen voor de crisis van morgen. Het voordeel van een BO is dat ze veel meer is dan de eenvoudige som van de delen. Door samen te vergaderen, zie je wederzijds begrip ontstaan. Je kunt een gemeenschappelijk basis creëren. De BO is bovendien een poort naar verandering, naar structuur”, somt hij de voordelen op. “De verwezenlijkingen van Pork.be zijn momenteel bescheiden. Het bestaan van de BO is al een verwezenlijking op zich, want de oprichting vergde een jaar. Het overleg gebeurt constructief.” De voorzitter van de BO stelt dat elke jonge BO kwetsbaar is in de beginfase, hij vraagt daarom enig geduld en het nodige begrip. “We hebben de juiste middelen voor een strategie, het is nu zaak om deze goed te gebruiken.”

Na deze uiteenzetting volgden ook nog stellingen van Katrien D’hooghe van de Belgische mengvoederfederatie BFA, Anneleen Vandewynckel van de federatie van de vleesverwerking Fenavian en varkenshouders Lies Bernaerts en Tom Mertens, die de Vlaamse Producenten Organisatie Varkenshouders cvba (VPOV) vertegenwoordigde.

Prijzenoorlog

Globaal vraagt iedereen een hogere prijs in het winkelrek. En die hogere prijs moet weliswaar vooral ten goede komen aan de varkenshouder. “De sector heeft enorme uitdagingen, maar ik geloof in onze varkenshouderij”, aldus Katrien D’hooghe. “Er moet echt wel iets fundamenteels veranderen. Er is werk aan de winkel en het onderscheidend vermogen van de Belgische varkenshouderij is nodig.”

Anneleen Vandewynckel moest zich verdedigen nadat ze de onmacht van haar sector tegenover de sterke retail beschreef: “Varkenshouders weten onvoldoende welke inspanning onze branche doet om meerwaarde te creëren voor de Belgische boeren. Wij zijn de grootste afnemers van Belgisch varkensvlees. 85% van de productie gaat naar de retail, die met hun huismerken de inhoud én de prijs bepalen. We werken met langjarige contracten en kunnen niet voldoende schakelen in deze snel veranderende wereld. De extreem hoge kosten van vandaag kunnen we pas binnen een jaar heronderhandelen.” Vandewynckel vergeleek met het Nederlandse ‘Beter leven’-label, daar volgt de retail wel de marktprijs. Uit de zaal kwam hierop reactie: “Jullie hebben ook jaren kunnen profiteren van de héél lage varkensprijzen om charcuterie te maken. De varkenshouders blijven dus steeds de dupe.”

Fenavian zit nog niet in het overleg van Pork.be. Vandewynckel is alvast vragende partij.

Respect gewenst

Een ander vast gegeven in het debat was het gebrek aan respect voor de primaire producent. Jonge varkenshoudster Lies Bernaerts (27) toonde haar passie en gedrevenheid voor haar beroep. Ze vraagt een ander beleid: “De beleidsmakers doen wat ze gemakkelijk verkocht krijgen. Ik merk dat er weinig wordt ondernomen om onze stiel te behouden. Ik ben blij dat er rekening mee wordt gehouden dat in het kader van het stikstofakkoord de stoppers een correcte vergoeding moeten krijgen, maar wat met de blijvers...?” Lies is ook zichtbaar teleurgesteld over de manier waarop de media over landbouwers communiceert. “Ik stel me daar veel vragen over... Het respect van zowel de overheid als van de burger is ver te zoeken.”

Minder varkens

Tom Mertens, voorzitter van VPOV, had daags voordien al een pleidooi gehouden bij de toen kersverse minister van Landbouw Brouns naar liquiditeit, naar financiële ondersteuning voor de sector.

Tijdens het seminarie lanceerde hij de controversiële stelling om in België naar 30% minder varkens te evolueren. Dit zou volgens hem kunnen gekoppeld worden aan het stikstofverhaal. “We moeten evolueren naar een vraaggestuurd productiemodel om zo de economische achterstand met de ons omringende EU-landen te verkleinen. We willen een nieuw evenwicht met een eerlijke vergoeding voor elke schakel in de keten. Vandaag is de varkenshouder nog telkens de pineut in het verhaal.” Hij wil daarom weg van het bulkverhaal. Het was weliswaar de enige stelling die verdeelde reacties opriep. Toch zag de helft van de stemmers in het publiek hier brood in.

Pork.be heeft werk aan de winkel, maar dat bleek al uit de uiteenzetting van voorzitter Fontaine.

Anne Vandenbosch