Startpagina Veeteelt

Antibioticagebruik en -verkoop daalde in 2021

In 2021 daalde het antibioticagebruik in de dierengeneeskunde in België op alle vlakken, en de resistentie gaat in dalende lijn. Het percentage alarmgebruikers moet evenwel aandachtig opgevolgd worden in de varkens- en vleeskalversector. Bij gezelschapsdieren steeg het antibioticagebruik, maar het is moeilijk om te bepalen of het aantal dieren ook gestegen is.

Leestijd : 5 min

Tijdens de feestelijke viering van de 10de verjaardag van Amcra, lichtte UGent-professor Jeroen Dewulf de cijfers van het jaar 2021 toe. Die cijfers komen uit 2 bronnen: de groothandelaren van dierengeneesmiddelen en de mengvoederbedrijven met een licentie om gemedicineerde voeders te maken. Beiden moeten hun verkoopcijfers rapporteren aan het geneesmiddelenagentschap.

Verkoopdata bekeken

Professor Dewulf: “Om inzicht te krijgen in de hoeveelheid antibiotica (AB) die verkocht wordt, is het belangrijk dat we ook inzicht hebben in het aantal dieren binnen België en binnen elke soort. Voor landbouwdieren zijn die cijfers redelijk volledig, maar voor paarden en gezelschapsdieren hebben we jammer genoeg geen nationale statistieken. Sommige databanken zijn privé en het is ook moeilijk in te schatten hoe groot de gemiddelde hond bijvoorbeeld is en hoeveel AB die dus krijgt toegediend.

In 2020 steeg het AB-gebruik, waardoor dit jaar de opluchting groot was toen we een daling zagen van 8,4%. Begin 2021 ondertekenden de federale overheid, Amcra en de sectorpartners een tweede antibioticumconvenant voor de periode 2021-2024. Dat convenant bevat reductiedoelstellingen opgesomd in de ‘Visie 2024’ van Amcra voor de verkoop van antibiotica bij dieren.

De verkoop van het totaal aantal antibiotica moet tegen 2024 dalen met 65% ten opzichte van 2011. Nadat Amcra in 2012 werd opgericht, werd 2011 als referentiejaar gebruikt. Ondertussen werd een daling bereikt van 44,6%.

Voor de verkoop van colistine werd als doelstelling een maximumgebruik van 1 mg/kg biomassa vooropgesteld. In 2021 bleken we op 1,17 mg/kg biomassa te zitten. Tegenover 2020 is dat een daling van 12,3%. Ten opzichte van 2012 is dat een daling van 75,4%.

De verkoop van voeders moet ten opzichte van 2011 dalen met 75%. Momenteel vond daar al een daling plaats van 74,2%. Dat is 12,9% meer dan in 2020.

Het streefdoel van de verkoop van kritisch belangrijke antibiotica werd ook vastgelegd op –75%. Momenteel behaalden we al een daling van 89,9%. Dat is een daling van 42,8% ten opzichte van 2020.”

Gebruiksdata bekeken

Voor varkens, vleeskippen en vleeskalveren werden specifieke doelstellingen vastgelegd op basis van de verplichte registratie van antibioticagebruik op bedrijfsniveau in het nationale datacollectiesysteem Sanitel-Med. Voor al die diersoorten is er een belangrijke daling in het gebruik van antibiotica in 2021 ten opzichte van 2020 en ook ten opzichte van 2018 (het referentiejaar: eerste jaar met gebruikscijfers). Desalniettemin blijken er bij de varkens- en vleeskalverenbedrijven respectievelijk ongeveer 9% en 13% alarmgebruikers te zijn. Dat zijn bedrijven waar op structurele wijze veel antibiotica gebruikt worden. Bij vleeskippen worden ongeveer 0,4% alarmgebruikers geteld.

Alarmgebruikers mogen niet meer dan 1% van het totaal aantal veehouders uitmaken tegen eind 2024. In de Visie 2024 van Amcra en in het nationale actieplan One-Health tegen antimicrobiële resistentie werd de antibioticumcoaching aangeduid als een manier die een duurzame verandering in antibioticagebruik teweeg kan brengen. In het kader van het antibioticumconvenant 2021-2024 hebben verschillende organisaties zich ertoe verbonden om de coaching te gebruiken en om de toepassing ervan te bevorderen als middel om veehouders en dierenartsen te ondersteunen.

Wat de onderzoekers wat zorgen baart, is dat de verkoops- en gebruiksdata plots verder uit elkaar liggen. Die cijfers zouden juist dichter naar elkaar toe moeten groeien, nu data steeds beter geregistreerd worden. Volgens professor Dewulf zijn hier 2 mogelijke verklaringen voor: ofwel worden de gebruiksdata regelmatig niet correct geregistreerd, ofwel hebben dierenartsen een grotere stock aan antibiotica opgebouwd, doordat de prijzen stijgen. Dewulf hoopt op dat laatste, maar de onderzoekers zullen pas in de cijfers van het volgende jaar zien of er terug een daling plaatsvond.

Nu ook verplichtingen bij runderen en alle pluimvee

Naast de initiële initiatieven die reeds door bepaalde lastenboekbeheerders werden genomen, zal het later dit jaar wettelijk verplicht worden om antibiotica gebruikt bij alle runderen en bij alle pluimveesoorten te registreren in Sanitel-Med: dit is een cruciale stap om ook voor die diersectoren over enkele jaren een reductiepad vast te leggen. Ook in de sector van de gezelschapsdieren wordt binnenkort een belangrijke stap gezet: de voorwaarden voor het gebruik van de kritisch belangrijke antibiotica zullen ook hier worden toegepast. Het wordt dus belangrijk om opleidingen en sensibilisatiecampagnes te voorzien om alle betrokken actoren in te lichten over deze nieuwe initiatieven.

Antibioticaresistentie toont dalende trend

De monitoring van antibioticaresistentie toont een positief beeld: de dalende trend in het aantal multiresistente E. coli-stammen afkomstig van voedselproducerende dieren wordt in 2021 voortgezet, net als de afname in resistentie tegen de kritisch belangrijke antibiotica. Bij andere bacteriën afkomstig van voedselproducerende dieren ziet men een stabilisatie of een lichte daling in het voorkomen van resistentie.

Dewulf: “Toen we met Amcra opstartten, was onze voornaamste doelstelling om de stijgende resistentie te stoppen. We hadden toen niet durven hopen dat de stijgende trend kon omkeren naar een dalende trend. De niveaus van resistentie zijn natuurlijk nog altijd hoog – er is dus nog werk aan de winkel – maar het werk dat we er met z’n allen reeds instaken, is duidelijk niet voor niets geweest.”

Buurlanden doen beter

“Als we België vergelijken met de buurlanden (Duitsland, Frankrijk, Nederland, Verenigd Koninkrijk en Luxemburg), zien we dat België het hoogste AB-verbruik heeft. Dat verschil is wel kleiner geworden, en die trend zal waarschijnlijk nog even aanhouden. Alle Europese landen zullen binnen enkele jaren steeds dichter naar elkaar toe groeien.

Ik zie een grote mogelijkheid voor verdere reductie in onder andere het selectief droogzetten van melkkoeien. Die werkwijze is nog niet voldoende bekend of wordt nog niet genoeg gebruikt door melkveehouders”, aldus Dewulf.

Nog wel wat werk voor de boeg

De resultaten van antibioticagebruik en -resistentie voor 2021 zijn gunstig, maar de analyse van de resultaten per diersoort toont dat er nog belangrijke uitdagingen zijn voor eind 2024. Deze kunnen aangepakt worden via benchmarken, de identificatie van grootgebruikers en de coaching van alarmgebruikers. In het bijzonder zal de afname van het aantal alarmgebruikers in de varkens- en vleeskalversector een uitdaging worden, alsook het behoud van het lage aantal alarmgebruikers in de vleeskippensector. Meer sensibilisatie en communicatie zal nodig zijn om de betrokkenen op de hoogte te houden van de nieuwe wettelijke verplichtingen en van andere belangrijke initiatieven.

Sanne Nuyts

Lees ook in Veeteelt

Meer artikelen bekijken