Startpagina Actueel

Hogan verdedigt extra GLB-eisen aan landbouwers

Eurocommissaris Phil Hogan is niet onder de indruk van de felle kritiek die de EU-instellingen te verduren krijgen, en ook niet van boosheid over een mogelijke handelsovereenkomst met Mercosur. In gesprek met landbouwers in Wuustwezel pleit Hogan voor een flexibeler Gemeenschappelijk Landbouwbeleid waarbinnen meer duurzaamheidseisen worden gekoppeld aan directe inkomenssteun. De lidstaten voelen mee; de echte strijd gaat om de hoogte van het GLB-budget, denkt Hogan.

Leestijd : 6 min

E urocommissaris Phil Hogan was deze week te gast in Wuustwezel, waar hij het gesprek aanging met mensen uit de sector en eenieder die naar buurtcentrum De Kadans was afgereisd. De boomlange Ier kwam naar de grensgemeente als onderdeel van een kleine tour langs Europese plaatsen, om even uit het grote Berlaymont-gebouw in Brussel het directe contact te zoeken met de burgers en vooral boeren van de EU.

Het gezamenlijk maken van landbouwbeleid is volgens de Ier een groot succes gebleken, maar krijgt hiervoor niet altijd de waardering die het verdient.

In plaats daarvan zijn de instellingen van de EU het mikpunt van kritiek. De organisaties zouden te traag en te duur zijn. De kritiek werd op hoge toon geopperd door bijvoorbeeld het Front National in Frankrijk, de PVV in Nederland en het Vlaams Belang in België.

Brexit

Het was echter het Verenigd Koninkrijk dat in een referendum koos voor een vertrek uit de EU. De ‘Brexit’ staat gepland voor 29 maart 2019. Hogan gelooft niet dat er een weg terug is, en hoopt dat andere landen lessen trekken uit de Britse keuze. Vooral de Ierse landbouw ziet de Britse keuze als een groot gevaar. Het overgrote deel van haar exporten – in volume en euro’s - gaat naar de Britse groothandel, en het land kent een intensieve handelsrelatie met Noord-Ierland, dat onderdeel is van het Verenigd Koninkrijk.

“Ik geloof dat Vlaanderen na Ierland en met Nederland het meeste last krijgt van de Brexit. Ik geloof niet dat een nieuw referendum zal worden uitgeschreven in het Verenigd Koninkrijk en dus moeten we de realiteit aanzien. Iedereen zegt: als het meezit, blijft alles hetzelfde. Maar alles blijft niet hetzelfde. De inzet is om de schade te beperken, niets meer niets minder. En ik weet zeker: dat wordt nog een hele klus.”

Hogan noemt de EU “niet perfect”, maar benadrukt dat de snelheid van beleid afhangt van de lidstaten. “De Europese Commissie is de uitvoerende arm. We kunnen alleen voorstellen doen, die dan door de lidstaten en het Europees Parlement worden goedgekeurd. Het proces om op EU-niveau tot besluit te komen kost tijd, maar voor de langere termijn lijkt het me toch goed dat we nog in een democratie leven.”

In zijn verdediging van de EU merkte Hogan nog op dat de EU-begroting goed is voor hooguit 1% van het bruto binnenlands product van de EU. Het overgrote deel van het geld keert weer terug naar de lidstaten. De conclusie moet volgens Hogan zijn dat de EU in directe zin maar een marginaal effect heeft op de handel en wandel van landen. “Maar toch krijgen we de schuld. Het is een politiek gebruik dat voor de langere termijn het draagvlak voor de EU ondermijnt.”

Een nieuw GLB

Hogan begon zijn deel van de speech over het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) waar aan gewerkt wordt, met de vaststelling dat een groter en belangrijker thema als een zwaard van Damokles boven het GLB hangt: de begroting. Het GLB is goed voor 38% van de EU-begroting en als de begroting dus krimpt, zal de landbouw snel geraakt worden. Een krimp is niet onmogelijk: de Britten vertrekken als grote nettobetalers en de EU heeft nieuwe prioriteiten gesteld, zoals veiligheid en migratie.

“Het GLB is de enige volledig door de begroting gedekte post. Ik was in Denemarken en sprak voor 400 mensen. Even later was ik in Polen, waar ik sprak voor 650 mensen. Ze vroegen me niets over landbouwbeleid. Ze vragen me wat het EU-budget zal zijn. Ze begrijpen heel goed: geen geld betekent geen beleid. Dat is niet zo gek als je bedenkt dat zo’n 40% van hun inkomen uit directe steun komt.” Hogan hoopt dat de EU-lidstaten het budget op peil zullen houden door de betalingen aan de EU te verhogen.

Renationalisatie?

Niet dat Hogan wat betreft beleid ondertussen stilzit. Zonder heel specifiek te worden, zette Hogan de principes uiteen. Een belangrijke verandering is dat het huidige ‘one size fits all’ -beleid zal worden verruild voor een flexibeler systeem. De lidstaten krijgen meer te zeggen over de invulling van allerlei maatregelen. “Subsidiariteit is wat anders dan renationalisatie”, benadrukt Hogan daarbij. “De EU zal als scherprechter optreden en moet alle plannen goedkeuren.”

In een zijsprong over renationalisatie zei Hogan “ik weet dat landen soms Brusselse eisen anders invullen en daar moeten wij steeds op ingrijpen, en dat doen we ook.” Over het Franse initiatief tot verplichte ‘origine de France’-labels. “Ik was en ben daartegen, maar het is een competentie van mijn collega Andriukaitis. Het gaat om een pilot en die loopt dit jaar af. Ik hoop dat ze niet vernieuwd wordt.”

Vergroening

De nationaal in te vullen maatregelen zijn sterk op duurzaamheid gericht. Hiervoor maakt Hogan ook in een zaal met een paar honderd boeren geen excuses. “Sorry, maar de tijden zijn veranderd en de mensen hebben andere eisen.” Daarbij merkt Hogan op dat de bestaande vergroeningsmaatregelen te ingewikkeld zijn en niet werken.

Boerenbond-bestuurder Pieter Verhelst pikte hierop in door te stellen dat het GLB ooit als economisch beleid is ingevoerd, en dat de economische component niet vergeten mag worden. Hogan reageerde laconiek op de opmerking van Verhelst. “Veel succes bij het overtuigen van de andere Eurocommissarissen. Ik zal hun telefoonnummers geven. Nu al gaat een groot deel van het geld naar de landbouw.” Hij benadrukte ook dat nu al veel eisen aan landbouwers worden gesteld. Ze krijgen het geld niet zomaar.

Kirsten Haanraads van de Nederlandse natuurbewaringsorganisatie Natuurmonumenten verdedigde het koppelen van duurzaamheidsdoelen aan directe betalingen aan landbouwers. “Het is niet zo dat wij als natuurbeschermingsorganisaties tegen landbouw of economische steun aan landbouwers zijn, maar er zijn de afgelopen decennia wel uitdagingen bijgekomen. Een gezonde bodem, zuiver water en een gunstig klimaat zijn niet alleen biodiversiteitsdoelen, maar ook zeer voordelig voor de landbouw zelf.”

Volgens Haanraads is het gevaar aanwezig dat landbouwers de extra eisen zien als een cadeautje voor stedelingen die weinig kaas hebben gegeten van de landbouw. “De duurzaamheidseisen raken juist het platteland zelf. Ik weet zeker dat de landbouw altijd haar best heeft gedaan voor haar omgeving, maar inzichten veranderen. Om te garanderen dat straks ook nog landbouw mogelijk is, zijn eisen nodig.”

Vrijhandel

Hogan ging in een vragenronde nog in op de vrijhandelsagenda van de EU. Voor België wordt een handelsovereenkomst met Mercosur gezien als een groot risico. Het Zuid-Amerikaanse handelsblok is groot in de productie van vlees en kan vooral de Belgische vleesveesector pijn doen. Volgens Hogan zijn verdragen vooralsnog voor de landbouw voordelig geweest. De landbouw is volgens hem nooit als pasmunt gebruikt, en zal dat ook niet worden.

“De EU heeft een positieve uitkomst bereikt met Canada. Een excellente uitkomst met Japan. Daar hoor je nooit iemand over. Je hoort wel veel over Mercosur, waarmee we nog helemaal geen afspraken hebben gemaakt.” Ook voor de landbouw moet een deal met Mercosur voordelig zijn, al is het volgens hem lastig alle sectoren te laten winnen. Dan, cynisch: “Soms denk ik: misschien als we er niet over praten, gaat het wel vanzelf weg.”

Marktmacht

Voorzitter Hans Huijbers van de Nederlandse boerenbond ZLTO zei te hopen dat de Commissie niet alleen eisen stelt aan de landbouw, maar ook de supermarkten viseert. Het probleem is volgens de melkveehouder uit Wintelre dat de landbouwer te weinig marktmacht heeft. “Waren het maar monopolisten, dan stonden er (op de supermarkten, red) wel 27 vergrootglazen op, maar het is een oligopolie en dus kan men doen wat men wil opdat er voldoende concurrentie zou zijn – maar die is er niet.”

Huijbers verdenkt supermarkten niet direct van illegale prijsafspraken. “Weet je, als ze elkaar begrijpen, is het genoeg. Desnoods met een biertje in de bar en dan hoeft het nergens over te gaan en toch begrijpen ze elkaar.” Huijbers denkt dat boeren tegenwicht moeten organiseren door zich te specialiseren in een niche en dus onmisbaar te maken voor afnemers, maar ook door zelf in een andere schaal te gaan denken. Samenwerken dus, waarbij landbouwers noodgedwongen wel wat autonomie kwijtraken.

Mededinging

Hogan zei dat de Commissie op 12 april met een voorstel zal komen dat moet leiden tot een betere ketenrelatie. Hij erkent dat sprake is van oneerlijke handelspraktijken, zoals eerder vastgesteld door een taakgroep onder leiding van oud-landbouwminister van Nederland Cees Veerman. “De structuur moet anders, beter. Het is wel een hell of a fight met mijn collega van mededinging Verstager.”

De moderator van de avond, journalist Lukas De Vos, besloot: “misschien moeten we volgend jaar mevrouw Verstager, de Eurocommissaris voor mededinging, uitnodigen.”

JCB

Lees ook in Actueel

Meer artikelen bekijken