Mulchen: bodembedekking houdt de grond gezond

Onbedekte gronden zijn tegennatuurlijk en treffen we in de natuur nauwelijks of niet aan. Daar wordt elk stukje grond algauw bedekt met eenjarige en doorlevende planten (in de tuin noemen we ze onkruiden) die jaarlijks afsterven en zo de grond gaan verrijken en verbeteren waardoor die geschikt wordt voor grotere struiken en bomen. Ook de bodem van een bos wordt ieder jaar in de herfst bedekt met grote hoeveelheden afgevallen bladeren die de bodem beschermen en een voedingsbron zijn voor het rijke ondergrondse leven. Het resultaat is een voedzame, kruimelige, lekker ruikende bodem. Weg dus met die onbedekte stukken grond in de tuin én de moestuin. Een tuin die op de juiste manier gemulchd wordt, sluit dichter aan bij de natuur en is minder arbeidsintensief.

Wat is mulchen

Mulchen is voor veel tuiniers synoniem voor een bepaalde manier van grasmaaien. Een mulchmaaier versnippert het gemaaide gras in kleine snippers die op de bodem van het gazon belanden, waar ze een beschermend, voedzaam laagje vormen dat door de bodemorganismen wordt omgezet tot voeding voor het gazon. Daarmee is mulchmaaien een schitterend voorbeeld van wat mulchen eigenlijk is. Mulchen is het bedekken van de bodem met een laag organisch materiaal, zonder dit materiaal met de bodem te vermengen.

Deze bedekking beschermt de grond tegen de regen en de wind, houdt de bodem vrij van onkruidgroei, tempert temperatuurverschillen en voorkomt uitdroging. Door het langzame verteringsproces komen voedingsstoffen vrij en wordt de grond verrijkt met humus. Het bodemleven wordt gestimuleerd en de structuur van de grond verbeterd. Door dit natuurlijke proces verdwijnt de mulchlaag vanzelf en wordt de bodem steeds gezonder. Niet alleen de bodem vaart er wel bij, ook voor de tuinier zijn er heel wat voordelen: minder wieden, minder water geven (ook de potten op het terras mogen gemulchd worden), minder bemesten en een gemakkelijkere bodembewerking.

Nadelen van mulchen

Sommige tuiniers vinden mulchen gewoon niet mooi. Ze vinden een laagje pas gemaaid gras onder een haag of tussen de eenjarigen maar een vreemd gezicht. Dit ‘visuele’ probleem lost zichzelf na enkele dagen op als het verse organische materiaal van groen naar een natuurlijke, grondbruine kleur evolueert. Op goed zichtbare plaatsen kan men opteren voor visueel meer aantrekkelijke mulchmaterialen.

Soms denkt men ook dat mulchen zorgt voor meer slakken in de tuin. Het is inderdaad zo dat veel mulchmaterialen een goede schuilplaats vormen voor slakken die anders op een andere plek in de tuin beschutting zoeken. Het rijke bodemleven (wormen, duizendpoten, kevertjes…) echter trekt ook heel wat vogels aan die de slakken regelmatig wegvangen waardoor de overlast meestal beperkt blijft. Dat is meteen het laatste nadeel: vogels komen zich graag voeden aan het rijke bodemleven in de mulchlaag en durven hierbij de mulch wel eens ‘openstrooien’. Een opstaand randje of een hark volstaan om dit probleem op te lossen.

De verschillende mulchmaterialen

Heel wat ‘tuinafval’ dat we anders composteren of afvoeren naar het containerpark komt in aanmerking om te mulchen.

Bladeren zijn de meest natuurlijke mulch. Afhankelijk van de boomsoort verteren ze nog voor het einde van de winter of duurt het wat langer. Bladeren zijn een ideale winterbescherming voor planten die gevoelig zijn voor zwaardere, vorst.

Bladeren worden best verzameld (in de borders kan je ze gewoon laten liggen) onder droge omstandigheden. Dat maakt het uitstrooien een stuk gemakkelijker. Breng ze aan tussen sierplanten en op de lege perceeltjes in de moestuin in een laag van ongeveer 10 cm dik. Je kan de bladeren ook verzamelen met de grasmaaier. Ze zijn dan verhakseld, waardoor ze minder aan elkaar kleven en ze vlugger verteren.

Grasmaaisel is een welkome zomermulch. Gebruik het in een laagje van ten hoogste een drietal centimeter. Van bovenaf zie je aanvankelijk niet veel veranderen. Het bovenste laagje grasmaaisel droogt uit of verslempt bij hevige regen. Daaronder komt de afbraakmachine langzaam maar zeker op dreef. Enkele weken later kan er een nieuw laagje op.

Precies omdat je grasmaaisel in zo’n dunne laag aanbrengt, is het ook ideaal voor gebruik tussen jonge aanplant van bijvoorbeeld haagplanten, eenjarige bloemen, kruiden en in de moestuin tussen de (jonge) groenten. Grasmaaisel levert vooral stikstof en minder organische stof. Breng nooit een te dikke laag in een keer aan, dit kan aanleiding geven tot broei wat niet goed is voor de beplanting.

Compost kan je als een voedende mulchlaag bovenop de bodem aanbrengen. Professionele gft- en groencompost is daarenboven gegarandeerd onkruidvrij. Een aanrader voor zowel de siertuin als de groentetuin! Compost wordt best in het begin van het groeiseizoen aangebracht in een laag van 3 tot 10 cm dik. Compost levert naast voedingselementen ook veel organische stof op en is dus een ideale bodemverbeteraar.

Stro wordt als mulchmateriaal vaak in de moestuin gebruikt, bijvoorbeeld tussen aardbeien. De aardbeien worden dan niet bevuild door opspattende grond. Ook hennepstro is een zeer geschikt mulchstrooisel.

Houtsnippers verdienen een bijzondere plaats onder de mulchmaterialen. Het gaat om vers snoeihout dat tot kleine stukjes van maximum een paar centimeter lang en dik wordt versnipperd. Snippers bevatten zowel het hout als de schors en blad of knoppen. Het is een heterogeen mengsel van moeilijk en gemakkelijk afbreekbaar materiaal. Schimmels en bacteriën tasten het zacht en voedselrijk materiaal snel aan. Wormen zorgen voor de verwerking ervan in de bodem.

Het houterige materiaal verteert langzamer en verhoogt het humusgehalte aanzienlijk. Enkele maanden na het aanbrengen geniet je al van de bosgrondgeur en de kruimelstructuur onder de snippers. Op die plaats zal je je planten niet snel water meer moeten geven. Opgelet! Als de laag minder dan vijf centimeter dik is, drogen de snippers gemakkelijk uit en kan onkruid nog vrij gemakkelijk kiemen. Zorg dus voor een voldoende, 10 cm, dikke laag.

Wie zelf niet voldoende mulchmateriaal heeft (eens je begint te mulchen zit je al snel door je voorraad heen) kan ook in de handel terecht. In de tuincentra vindt je probleemloos allerlei natuurlijke afdekmaterialen die prima geschikt zijn als mulchmateriaal. Naast de klassieke boomschors en houtsnippers kan je er ook terecht voor cacaodoppen, gebroken schelpen, perzikpitten, (hennep)strokorrels en zelfs natuurlijk gekleurde houtsnippers die ideaal zijn voor de potten op het terras.

G.B.