Startpagina Tuin

Helleborus: kerstsfeer op het terras en in de tuin

Helleborus niger , beter gekend als de kerstroos, is gekend om zijn glanzend donkergroene loof en zij grote, helderwitte bloemen met goudgele meeldraden. Het past dan ook perfect in het kerstdecor. Planten van deze soort worden dan ook massaal in bloei getrokken om ze rond de kerstperiode te kunnen verkopen als kerstroos.

Leestijd : 4 min

Maar Helleborus is bovenal een prachtige, langbloeiende tuinplant. Net als sneeuwklokjes weet het de winterkou en de sneeuw te trotseren om de wintertuin probleemloos op te vrolijken met zijn verrassend grote bloemen. De namen sneeuwroos of winterroos zouden dan ook beter geschikt zijn voor deze plant. Ook al omdat het assortiment veel breder is dan de klassieke ‘kerstroos’, of de Helleborus niger. We stellen deze schitterende winterbloeiers dan ook graag wat uitgebreider aan u voor.

Botanisch

Het geslacht Helleborus behoort tot de familie van de Ranunculaceae en is verwant met een aantal goede bekenden zoals boterbloem, anemoon, akelei en ridderspoor om er maar enkele op te noemen. Het geslacht omvat een 20-tal soorten die verspreid voorkomen over de gematigde regio’s van Europa en Azië, waarvan er twee ook bij ons nog sporadisch in de natuur voorkomen. Zeer algemeen gesproken zijn de meeste soorten langlevende, groenblijvende vaste planten met een voorkeur voor kalkrijke, goed gedraineerde vochtige en humusrijke gronden en het best gedijen in de halfschaduw. Wat we bij Helleborus de bloem noemen, wordt eigenlijk gevormd door gekleurde kelkbladeren die bij normale bloemen onopvallend, klein en groen zijn. Dat deze kelkbladeren ook tijdens de vruchtvorming aan de plant blijven, is meteen de verklaring voor de lange bloeiduur en verklaart ook waarom de ‘bloemblaadjes’ bij het ouder worden vaak wat groener gaan kleuren.

Helleborus foetidus – stinkend nieskruid

Helleborus werd vroeger vaak gebruikt omwille van zijn medicinale eigenschappen (opgelet: verkeerd gebruikt is de plant giftig) en dankt de naam nieskruid aan het feit dat men bij het opsnuiven van de gedroogde en vermalen wortel flink moet niezen. De naam stinkend nieskruid - stinken doet dit plantje zeker niet - zoals deze soort ook wel wordt genoemd, doet deze sterke tuinplant weinig eer aan. De soort komt voor in Centraal- en West-Europa en treft men ook in Wallonië aan. Daar groeit ze graag in bossen en tussen struikgewas met een voorkeur voor kalkhoudende bodems. Deze soort gedijt in de tuin ook in zuurdere gronden op voorwaarde dat er voldoende humus aanwezig is. Ze geeft veel bloemen die vanaf januari in een tros (tot 30 cm lang) aan de tot 80 cm hoge stengels verschijnen. De bloemen zijn hangende, groene klokjes, met vaak een roodbruin randje en kunnen ook prima gebruikt worden als snijbloem. Deze soort is kortlevend maar zaait zichzelf vrij gemakkelijk uit. Echter, omdat ze niet volledig zaadvast is, kunnen de nakomelingen wel eens verschillend zijn van de ouderplanten. Er zijn veel geselecteerde types op de markt die verschillend zijn in hoogte, bladkleur en geur van de bloemen. Goede selecties (opgelet ze zijn niet volledig zaadvast) zijn o.a.: ‘Miss Jekyll’ die bloeit met roodgerande bloemen en vaak licht geurend zijn, aan rode stengels. ‘Wester Flisk’ heeft rozig getinte stengels en groenwitte bloemen met rozerode rand. ‘Sopron’ heeft een metaalgrijs loof en open, grote bloemen. ‘Bowles Form’ iseen rijke en lange bloeier met een ietwat compactere groeiwijze.

Helleborus niger

de kerstroos

Dit is de soort die rond de kerstperiode wordt verkocht als ‘kerstroos’ en die daarna vaak, met tegenvallend resultaat, in de tuin wordt aangeplant. Alhoewel, in sommige tuinen doet hij het bijzonder goed terwijl andere tuinliefhebbers er steeds moeite mee hebben. De verklaring voor dit gedrag is dat deze soort absoluut behoefte heeft aan een bodem die kalk én magnesium bevat en die bovendien voldoende gedraineerd is. Daarbovenop komt dat H. niger, zoals trouwens de meeste Helleborussen, zich niet graag laat verplanten. Kortom, dit is zeker niet de meest gemakkelijk soort voor de beginnende tuinliefhebber. Van nature groeit deze plant vooral in de Alpen (van Noord-Italië tot Duitsland) waar we hem aantreffen in bossen en in alpenweiden. Hij komt daar pas tot bloei in het vroege voorjaar wanneer de sneeuwlaag begint te smelten. In onze tuinen kan hij, afhankelijk van het klimaat, wel al bloeien met kerst. De solitaire, vrij grote, witte bloemen staan verticaal georiënteerd, terwijl ze bij de meeste andere soorten knikkend zijn. Sommige hybriden hebben bloemen die bij het ouder worden uitbloeien met roze tinten.

Helleborus orientalis

en de (orientalis-)hybriden

De soort op zich is allesbehalve spectaculair. Het is een groenblijvende plant met eerder kleine bloemen die groenwit of roodwit van kleur zijn, vaak met roodachtige stippels. Het belang van de soort is dat zij als belangrijkste kruisingsouder aan de wieg stond van de meest succesvolle tuinhybriden. Alle hybriden worden ongeveer hoog en zijn halfgroenblijvend. Dit betekent dat in het najaar het oude blad mag verwijderd worden om zo de bloei te stimuleren. De bloemkleuren variëren van wit tot zwart en van geel tot rood, vaak met stippels of kleurstralen. De bloemvorm kan enkelvoudig, halfgevuld of dubbel zijn. Binnen deze groep gebeurt er zeer veel kruisingswerk en komen er jaarlijks nieuwe kruisingen op de markt die het in ons klimaat prima doen als tuinplant. Ze zijn niet echt veeleisend maar hebben een uitgesproken voorkeur voor een groeiplek in de halfschaduw op een eerder vochtige (een dikke mulchlaag in de zomer kan helpen de grond vochtig te houden), goed vruchtbare en niet al te zure grond. Deze planten bloeien, naargelang de cultivar, van januari tot april.

GB

Lees ook in Tuin

Het nieuwe moestuinseizoen staat voor de deur

Tuin Door de zachte temperaturen belooft het in 2024 een vroeg seizoen te worden. De enthousiaste moestuinier voelt zich in deze periode zoals een kind in de weken voor Sinterklaas: voorzichtig bladerend door de catalogi van zaadhuizen en tuincentra op zoek naar nieuwigheden en curiosa, hier en daar aankruisend welk ras of soort men in het komende seizoen wel eens wil uit proberen.
Meer artikelen bekijken