Startpagina Economie

5 landbouwoplossingen voor duurzame ontwikkeling

Op de Kunstberg in centrum Brussel vond vorige week het tiende Forum for the Future of Agriculture plaats. Zaad- en biotechgigant Syngenta organiseerde het event samen met de Europese Landeigenaarsorganisatie (ELO). Bedrijfsleiders, beleidsmakers, onderzoekers, activisten en landbouwers gingen er met elkaar in discussie.

Leestijd : 7 min

Deze tiende editie kreeg de activerende ondertitel ‘Tijd voor Oplossingen’ mee. “Kleine, vrijblijvende veranderingen zullen ons niet redden. Iedereen, politici, grote en kleine bedrijven en landbouwers, moet de kennis en de moed vinden om te doen wat nodig is”, betoogt voorzitter Janez Potocnik. “Nu is het hoog tijd dat we ons aan onze beloften houden. Het is hoog tijd voor oplossingen.”

Het prestigieuze evenement richt zich op een constructieve dialoog, maar vangt niettemin kritiek, zoals u in de krant van vorige week kon lezen.

Cijfers

De heer Potocnik vraagt deze fundamentele aanpassingen niet op basis van idealen. Het draait hem om harde, onweerlegbare cijfers. “Op één generatie zullen er op de wereld meer mensen bijkomen dan er een eeuw geleden waren in totaal. Miljarden zullen overgaan van armoede naar het consumptiepatroon van de middenklasse. 2017 is het derde jaar op rij waarin het poolijs een nieuw minimum bereikte.”

“Wetenschappers voorspellen dat we nog maar zes jaar CO2 kunnen uitstoten voor we het punt voorbijrazen waarop de aarde meer dan 1,5 °C opwarmt. Als we doorgaan zoals we bezig zijn, hebben in 2020 3,9 miljard mensen geen toegang tot drinkbaar water. We stevenen af op een catastrofe, maar we hebben de middelen, de vaardigheden en de kennis om het tij te keren”, waarschuwt de heer Potocnik.

Van globaal naar regionaal

Naast tonen waarom verandering noodzakelijk is, wagen de organisatoren zich ook aan het hoe. De voorzitter wijst daarvoor naar de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen van de VN (zie kader) en het bindende klimaatakkoord van Parijs. Lokale overheden implementeren die nu op het nationale en regionale niveau.

“We hebben de middelen, de vaardig heden en de kennis om het tij te keren”, vindt voorzitter  Janez Potocnik.
“We hebben de middelen, de vaardig heden en de kennis om het tij te keren”, vindt voorzitter Janez Potocnik.

Daar voelt het landbouwbeleid al de nodige gevolgen van. Ook het GLB zal getoetst worden aan dit kader. Het forum lijkt echter te beseffen dat de landbouw eerder een waardevolle bondgenoot is dan een af te straffen slechte leerling. Hoe kan de landbouw nu concreet mee oplossingen bieden voor de uitdagingen van onze tijd?

1. Technologie

Kofi Annan maakt er een belangrijk punt van in zijn openingsspeech: “Investeringen zijn nu broodnodig, vooral in ontwikkelingslanden. In Afrika bewijst professionele landbouw een stuwende kracht voor de economie te zijn. Kleinschalige landbouwers (die wereldwijd wel 70  % van het voedsel produceren) hebben toegang tot moderne technologieën en innovaties nodig.” Daarvoor kijkt de heer Annan naar de grote bedrijven.

In onze contreien investeert aardappelteler Jacob van den Borne zelf in slimme innovaties om de impact van zijn bedrijf op het milieu te verkleinen, en meer winst te maken. Precisielandbouw laat hem toe om sproei- en meststoffen optimaal in te zetten, zonder veel druk op het milieu. Duur? “Alleen omdat het nog niet courant gebruikt is”, redeneert hij.

... en innovatie

Wat doet hij met de enorme hoeveelheden data die hij op die manier genereert? “Ik stel die gratis ter beschikking van universiteiten, omdat ik dingen wil te weten komen. Maar als er een business model voor komt, dan moet iedereen er iets aan verdienen”, vindt hij. Ook de landbouwer die de investering heeft gedaan.

Jon Parr van Syngenta betreurt dat het Europese beleid ‘niet erg innovatievriendelijk’ is. “Wij investeren 10  % van onze eigenlijke winst in onderzoek en ontwikkeling”, pleit hij, “maar we focussen ons op de dingen die ook voor ons belangrijk zijn.” Gramschap over het debat omtrent genetische modificatie speelt hier niet, beweert hij. “Er is veel meer waar we de landbouw mee van dienst zijn: nieuwe technologieën, protocols, data-analyses ...”

2. Een herwerkt GLB

Het is de afgezant van paus Franciscus, monseigneur Alain Paul Lebeaupin, die even al het technologische geweld relativeert. “Het is niet louter een kwestie van technologie”, stelt hij. “Het hart van alle bedrijvigheid, dat is nog steeds de mens. We moeten vermijden dat ons productiemodel aan een selecte groep ten goede komt.” Landbouw zorgt voor duurzame tewerkstelling, haalt hij nog aan.

“Het GLB zorgt voor jobs,  economische ontwikkeling en groei op het platteland”, betoogt  Phil Hogan.
“Het GLB zorgt voor jobs, economische ontwikkeling en groei op het platteland”, betoogt Phil Hogan.

“Het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) van de Europese Unie (EU) zorgt voor jobs, economische ontwikkeling en groei op het platteland”, breekt landbouwcommissaris Phil Hogan een lans voor het beleid. Volgens hem staat het aan de basis van een bruisende agrovoedingsketen, goed voor 44 miljoen jobs in de EU.

... dat inspanningen beloont

Hoewel hij vindt dat het huidige GLB al goede punten haalt wat duurzaamheid betreft, wil hij er nog een schepje bovenop doen. Zonder de overdreven administratielast voor de landbouwers weliswaar. “We kunnen en moeten meer vragen van onze landbouwers, maar ze verdienen daar een beloning voor, net als andere leveranciers van openbaar goed.”

Daar is professor emeritus Allan Buckwell, die een grote studie betreffende het GLB overzag, een groot voorstander van. “Natuurlijk moet de gemeenschap landbouwers betalen voor het leveren van die zaken waar de markt hen niet voor vergoedt: koolstofopslag, beschermen van biodiversiteit, bescherming tegen overstromingen ... We moeten het systeem van rechtstreekse steun in dat opzicht hervormen.”

3. Eigen methoden

Landbouwer Michael Prinz zu Salm-Salm merkt op dat hij bereid is om die 16 extra duurzame doelen te dienen, maar daar moet wat tegenover staan. Het liefst in de vorm van lange termijncontracten, want zo werkt een landbouwer (in tegenstelling tot politici, klinkt het met een kwinkslag). Verder vindt hij dat nieuwe wijn een nieuw label verdient: het GLB mag zich dan GDLB noemen: Gemeenschappelijk Duurzaam Landbouwbeleid.

“Noem het GLB dan GDLB: Gemeenschappelijk Duurzaam Landbouwbeleid”

Voor hem draait het erom dat de landbouwer zelf beslist hoe hij de duurzaamheidsdoelen nastreeft. De Braziliaanse Leontino Balbo is zo’n landbouwer: hij heeft echter niet gewacht op beloningen van buitenaf. Sinds decennia sleutelt hij aan zijn eigen duurzame teelttechniek voor suikerriet.

... met eindige middelen

Hij noemt het ERA: Ecosystem Revitalizing Agriculture. Door ondermeer ingrepen als intensief mulchen en lage bandenspanning te gebruiken is hij erin geslaagd een betere bodemstructuur te creëren, nuttige dieren naar zijn velden te lokken en spectaculair hoge opbrengsten af te leveren. Dat goede resultaat is er echter pas gekomen na jaren van inspanning. Dat kan niet iedereen opbrengen.

De Braziliaanse landbouwer  Leontino Balbo ontwikkelde  Ecosystem Revitalizing Agriculture.
De Braziliaanse landbouwer Leontino Balbo ontwikkelde Ecosystem Revitalizing Agriculture.

Middelen zijn nu eenmaal eindig. Weinig mensen beseffen dat zo goed als Dame Ellen MacArthur. De voormalige zeilkampioene verbleef vaak maanden op zee met niet meer dan wat er in haar bootje pastte. Toen ze de vergelijking maakte tussen een planeet in de ruimte en die zeilboot op zee kon ze niet anders dan zich volledig inzetten voor een doorgedreven hergebruik van schaarse middelen.

4. Circulaire economie

Ze richtte een stichting op die zich toelegt op de circulaire economie. Die werkt met gesloten kringlopen en hergebruik op het meest waardevolle niveau. Hoe ze dat ziet voor de landbouw? “Hergebruik van biomassa is niet bepaald eenvoudig. Daar weten we op dit moment het minste over, en dat is exact waar de stichting zich nu in wil verdiepen.”

Dame MacArthur ziet vooral mogelijkheden voor meer jobs en welvaart. Haar stichting berekende dat de circulaire economie ons 1,8 triljoen EUR zou besparen. Ten slotte lanceert ze een oproep om het huidige business model aan te passen aan het hergebruik van materialen, en wereldwijd te investeren in het opzetten van een slim circulair systeem, zodat hergebruik makkelijk en logisch wordt.

5. Veeteelt ten dienste van het ecosysteem

Duurzaamheidsdoelstelling vijftien, duurzaam landgebruik, omvat het verbeteren van bodemkwaliteit en biodiversiteit en het tegengaan van verwoestijning. “Alleen veeteelt, op de juiste manier gemanaged, kan verwoestijning ongedaan maken. Dat is het enige middel dat de mensheid ter beschikking heeft. Op die manier kan je bodems ‘genezen’ terwijl je mensen voedt.” Bioloog Allan Savory is zeker van zijn stuk. In zijn vakgebied heerste de opvatting dat dieren net verantwoordelijk zijn voor verwoestijning. Zelf geloofde hij dat ook.

“Alleen veeteelt, op de juiste manier gemanaged, kan verwoestijning ongedaan maken”, weet Allan  Savory.
“Alleen veeteelt, op de juiste manier gemanaged, kan verwoestijning ongedaan maken”, weet Allan Savory.

Ooit liet hij een enorm aantal olifanten afmaken om landdegradatie in Zimbabwe tegen te gaan. “De vergissing van mijn leven”, zegt hij daarover. “We wisten gewoon niet hoe reductionistisch, hoe simplistisch onze aanpak was.”

The next big thing is a lot of small things

“Dat lukt niet met wilde dieren alleen”, weet de heer Savory. “Al zou vee twintig keer zoveel broeikasgas uitstoten, willen we verwoestijning terugdringen, dan hebben we geen keus.” Dit voorbeeld maakt opnieuw duidelijk dat de landbouw een grote rol te spelen heeft in het streven naar duurzaamheid, en dat veralgemeningen als ‘vlees is slecht voor het milieu’ niet opgaan.

De echte vraag is: Wat werkt in deze specifieke situatie? De echte, grote oplossingen zullen veel kleine, plaatselijke oplossingen zijn. Die moeten uit het veld zelf komen, gebaseerd op relevante wetenschap en ondersteund door een goed beleidskader. Grote bedrijven kunnen die initiatieven overal ter wereld leven inblazen met investeringen.

Daarom is afstemmen op elkaar belangrijk, net als zorgen voor het enthousiasme en de inspiratie die we nodig hebben om buiten onze comfortzone uit te kijken naar voor ons specifieke, rendabele oplossingen. Daar ligt de meerwaarde van deze conferentie.

Op de website van het evenement vindt u alle speeches terug.

D.C.

Lees ook in Economie

Meer artikelen bekijken