Papavers: meer dan kollebloemen en klaprozen

Gelukkig maakten een aantal veldbloemen succesvol de overstap naar onze tuinen waarin steeds meer plaats is voor bloemengazons, ter vervanging van of als aanvulling bij het strak gemaaide gazon. Een plant die succesvol en terecht die overstap maakte, is de papaver. Hoog tijd voor een kennismaking met de populairste soorten.

Papaver nudicaule – IJslandse papaver

IJslandse papavers zijn niet afkomstig uit IJsland maar uit Azië, waar hij groeit op berghellingen en in rivierbeddingen. De bloemen van deze soort zijn geel, maar vertonen een grote variabiliteit. Wat hier bij ons op de markt gebracht wordt als IJslandse papavers kan beter als een groep van tuinplanten beschouwd worden die ontstaan zijn uit kruisingen van enkele nauw verwante papaversoorten, waaronder de Papaver nudicaule. IJslandse papavers zijn fel van kleur in alle mogelijke tinten van oranje, wit, roze, rood en geel. Zaadfirma's bieden mengsels aan in felle kleuren of pasteltinten met enkele of dubbele bloemen. IJslandse papavers zijn in botanische zin tweejarig, ze hebben twee jaar nodig om te groeien, te bloeien en zaad te vormen. In de handel worden ze vaak verkocht als vaste plant, ze zijn dan in de winter gezaaid in een verwarmde serre, worden in het voorjaar verhandeld en zullen nog hetzelfde jaar bloeien. Zelf ter plaatse zaaien doen we best in het begin van de zomer op een goed voorbereid en fijngemaakt zaaibed. Probeer het fijne zaad zuinig te zaaien, en dun de zaailingen nadien fors uit, want de plantjes hebben voldoende ruimte (15 x 15 cm) nodig voor hun ontwikkeling. In tegenstelling tot de andere papaversoorten laten ze zich goed verplanten. In het najaar of het vroege voorjaar kunnen ze dan op hun definitieve bestemming uitgeplant worden, waar ze onafgebroken zullen bloeien van mei tot juli.

Papaver orientale – Oosterse papaver

Net als bij de vorige soort zijn de papavers die als Oosterse papavers verhandeld worden niet enkel afkomstig van deze soort, maar ontstaan uit kruisingen tussen 3 nauw verwante soorten, allemaal afkomstig uit het “oosten”. Deze papavers verdragen geen zware, natte gronden en gaan met hun verdikte wortels diep in de grond op zoek naar water. Na de bloei sterft deze vaste plant bovengronds af om net voor de winter een nieuw bladrozet te laten verschijnen dat zich in het voorjaar verder ontwikkelt, zodat de plant net voor de zomer opnieuw kan gaan bloeien. Geef hem dus ook in de tuin een zonnige standplaats op een goed gedraineerde grond. Plant deze papavers in het vroege najaar of het voorjaar in een voldoende ruim plantgat, zodat de dikke wortels mooi recht in de grond zitten. Zorg voor voldoende tussenafstand (40 x 40 cm) en hou er rekening mee dat ze na de bloei verdwijnen (en dus een open plek nalaten) om in het najaar weer hun plaats in de border op te eisen.

Omdat de vermeerdering van deze soort best door de plantenpollen op het einde van de zomer, als de nieuwe bladrozet verschijnt, uit te graven en ze te scheuren in nieuwe jonge plantjes of door het nemen van wortelstek in het najaar (augustus – september tot eind december). Snij daarvoor enkele dikke wortels in stukjes van 4 à 5 cm en steek ze rechtop (met de bovenkant naar boven) in een potje met zaai- en stekpotgrond en overwinter ze op een koele, lichte plaats (koude serre of veranda). In het voorjaar, als de groei goed op gang gekomen is, kunnen ze dan op hun definitieve groeiplaats uitgeplant worden. Van de Oosterse papaver zijn er heel wat mooie en rijk bloeiende cultivars (+- 100) op de markt in verschillende hoogtes (30 tot meer dan 100 cm), gevlekte of ongevlekte, met kleuren in alle tinten rood, roze, oranje en wit.

Klaprozen- Papaver rhoeas

Klaprozen zijn eenjarig en moeten dus ieder jaar opnieuw uitgezaaid worden, maar omdat ze grote hoeveelheden zaad produceren is de kans groot dat ze zichzelf gaan uitzaaien en ze jaar na jaar op dezelfde plek verschijnen. Wil je de kans vergroten dat ze zichzelf uitzaaien, woel dan in het vroege voorjaar (maart) op de plaats waar ze het jaar voordien groeiden de grond wat om, klaprozen groeien graag op verstoorde gronden, en is de kans dat ze spontaan gaan groeien een stuk groter. Zaai papavers op een plek in de volle zon en zorg ervoor dat de grond voldoende doorlatend is, werk voldoende verteerde koemest of compost door de grond, want ze gedijen niet goed op te zware en te natte bodems. Zaai ze in de lente voor zomerbloei of in het najaar voor bloei vanaf mei. Dun de zaailingen geleidelijk uit tot ze 30 cm uit elkaar staan, plant ze echter niet over, want daar houden klaprozen niet van.

In elk klaprozenveld zijn bloemen te vinden die afwijkend zijn van kleur, tussen de felrode bloemen zit altijd wel een iets minder felgekleurde bloem of zelfs een volledig witte. Door doelgerichte selectie slagen de zaadhuizen erin eigen mengsels met afwijkende bloemen, qua kleur en/of vorm op de markt te brengen. Zo zijn er mengsels op de markt met halfgevulde bloemen, bloemen in pasteltinten of met gekleurde en gefranjerde randen.

Slaapbollen – Papaver somniferum

Van een plant met een reputatie gesproken. Hoewel de slaapbol eerst bekend was om de productie van maanzaadolie werden al spoedig de pijnstillende en verslavende eigenschappen van deze plant ontdekt. Het melksap van papaverbollen is de leverancier van opium, een stof die een 40-tal alkaloïden bevat, waaronder morfine, codeïne, papaverine en narcotine. De zaden van de slaapbol, maanzaad, zijn dan weer totaal onschuldig en worden o.a. gebruikt om broodjes te versieren en op smaak te brengen.

Kenmerkend voor deze goede tuinplant met vele prachtige cultivars is dat per plant slechts 1 stengel en dus ook slechts 1 bloem voorkomen. Slaapbol stelt dezelfde eisen aan zijn omgeving en wordt op dezelfde manier gezaaid als klaprozen, maar zaait zichzelf, in gunstige omstandigheden, veel makkelijker uit dan de klaproos en zal dus vaak jaar na jaar vanzelf terugkomen in de tuin. Er is een heel grote verscheidenheid aan ondersoorten en cultivars. De bloemen waren oorspronkelijk wit of lila, maar zijn er nu in allerlei kleuren van donkerpaars, bijna zwart tot rood, roze en wit. De vorm van de bloem varieert van enkel tot gevuld en pioenbloemig en de kroonbladeren kunnen gefranjerd, gaaf of ingesneden zijn.

GB