Tijd om alternatieven CIPC correct in te zetten

CIPC of chloorprofam is niet alleen een kiemremmer, maar is ook als herbicide een zeer belangrijk middel, onder andere bij teelten zoals spinazie, selder, boontjes en schorseneren. Ook hier zijn andere middelen nodig, maar het probleem is dat er in die teelten weinig beschikbaar zijn. Vanaf 1 juli 2020 is het eenmalig toepassen van CIPC tijdens het inschuren einde verhaal. Veelgenoemde alternatieven zijn maleïnehydrazide tijdens de teelt (in Fazor, Crown, Itcan) en muntolie (Biox-M), ethyleen (Restrain, Biofresh) en 1,4 DMN (1,4 Sight) tijdens de bewaring.

Ervaringen rond alternatieven

Deze alternatieven werden uitgebreid gebracht in de PCA-nieuwsbrief en in Landbouwleven vorig jaar. Het is duidelijk dat maleïnehydrazide (MH) een belangrijke rol zal spelen tijdens het seizoen om de aardappelen na het rooien enkele weken extra in rust te houden. Zo kan de verdere uitgroei van de kiemen na de oogst of de eerste weken in de bewaring afgeremd worden. “Hier rest nog de vraag welk gehalte we aan MH in de knol kunnen brengen”, vraagt Geert Verhiest van Sanac zich af.

Biox-M en ethyleen laten geen residu achter en kunnen worden gebruikt in de biolandbouw. Grote voordeel van Biox-M is dat het een curatieve werking heeft en de kiemen kan afbranden. Aangeraden wordt te starten met een behandeling van 60 à 90 ml per ton, en na zo’n 6 weken verder te gaan met toepassingen van 30 ml per ton om de 3 weken. Over de doseringen is hij niet volledig overtuigd. “Dit jaar is gebleken dat de aangeraden 30 ml per ton als vervolgbehandeling niet voldoende is. 60 en 90 ml per ton werken beter, maar dan zijn de kostprijzen ook een stuk hoger. Ook de nawerking van de behandelingen zijn wat kort in de praktijk.”

1,4 Sight verlengt dan weer de kiemrust en moet preventief worden toegepast. Het blijkt een favoriet naar werking toe te zijn, zo blijkt uit de resultaten van proeven door het PCA. Dit jaar waren bijna bij elke teler al de eerste kiemen te zien na de oogst, dus preventief toepassen was moeilijk. Pijnpunten zijn het feit dat 6 toepassingen nodig zijn en de wachttijd 30 dagen is. “Dan is er weinig tijd om de aardappelen te commercialiseren.”

Over het gebruik van ethyleen zijn sommige verwerkers enthousiast aangezien het een van de goedkoopste systemen is. Echter, het is een middel dat kort werkt: als je er mee stopt, kunnen aardappelen de volgende dagen al beginnen kiemen. Dat is de reden waarom dat middel zijn toepassing kent in de pootgoedteelt. Voor de versmarkt is het gebruik geen optie aangezien je vaak moet garanderen dat de aardappelen in de winkelschappen 2 tot 3 weken in kiemrust blijven. Bovendien is gebleken dat de frietkleur bruiner is dan gewenst. Vooral bij Bintje, Markies en Challenger werd dit opgemerkt, minder bij Fontane en Innovator. Ten slotte is ethyleen een verouderingshormoon, wat de aardappelen doet verouderen. Voor de lange bewaring is het gebruik ervan dus ook geen optie. “Er zijn dus wel wat nadelen. Jammer genoeg compenseert de kostprijsverhoging van de nieuwe contracten de meerkost van Restrain, maar niet de meerkost van Biox-M of 1,4 Sight, als je dat het hele seizoen moet toepassen”, klinkt het. Het wordt aanbevolen Restrain te gebruiken in combinatie met andere middelen. “Je kan bijvoorbeeld starten met Restrain overschakelen op 1,4 Sight of Biox-M.”

Sinaasappelolie gedroomd alternatief?

Naast de gebruikelijke alternatieven komt ook sinaasappelolie in de kijker te staan. Via het project Reskia worden de mogelijkheden onderzocht. Ondertussen is ook UPL bezig met het ontwikkelen en de mogelijke vermarkting van een product op basis van sinaasappel-olie. Het zou niet alleen de eerste kiemen wegbranden, maar ook de oudere. Het is de bedoeling om je aardappelen te monitoren, en als 10 tot 20% van de aardappelen witte puntjes heeft, te starten met de behandeling. Het geeft geen residu en het eindproduct zal ook niet geuren of smaken naar sinaasappel. Het zou gebruikt mogen worden met de Cropfog, Electrofog, Synofog en de Resonator, niet met de Swing-Pulsfog.

Warm, koud of lauw vernevelen

Er zijn verschillende toestellen op de markt waarmee je de producten de loods in kan brengen. Alle toestellen hebben voor- en nadelen.

De swingfog is een thermische vernevelaar en werkt met een verbrandingsmotor op benzine. Het is een compact toestel dat snel werkt. Bovendien is het best goedkoop, met prijzen rond 1.500 euro. Nadelen zijn de moeilijk start bij koud weer en dat het veel onderhoud vraagt. Bovendien komt er naast ethyleen ook CO2 vrij, wat ervoor kan zorgen dat de aardappelen minder kwalitatief zijn. Omdat men met benzine werkt is een steekvlam mogelijk. Vanwege het gevaar op dampen is het gebruik met Biox-M afgeraden. Bovendien is het aangeraden bij het toestel te blijven. 1,4 Sight kan wel. De cropfog werkt ook met een verbrandingsmotor, maar is wel geschikt voor gebruik met Biox-M. Beide machines werken met producten met een laag vlampunt.

Fogmachines die op elektriciteit werken zijn de electrofog, de synofog en de resonator. Deze toestellen geven fijnere druppels in vergelijking met de swingfog. Die heel fijne mist is positief, aangezien grove druppels zich minder ver en diep kunnen verplaatsen en sneller neerslaan dan fijne druppels. “De alternatieve middelen zijn zo duur dat elke mistdruppeltje telt”, geeft Verhiest aan. Bijkomend voordeel is dat de temperatuur valt te regelen naargelang het product. Bij de electrofog moet de vloeistoftoevoer manueel geregeld worden, bij de synofog gebeurt dat automatisch. De electrofog en de synofog zijn duurder dan de swingfog. Zowel 1,4 Sight als Biox-M kunnen met beide toestellen worden verneveld. Ten slotte bestaat ook de resonator, waarmee je ‘lauw’ kan vernevelen, rond 50°C.

Ook koud vernevelen kan. Twee mogelijke toestellen zijn de XedaVap en de PotatoFog. Bij de XedaVap wordt Biox-M op doeken gedruppeld waarna het product verdampt in de cel. Hiermee is vooral ervaring opgedaan in Israël en Frankrijk. De Potato Fog is een koudvernevelaar, die ietwat grovere druppels maakt. Het kan worden gebruikt met Biox-M en 1,4 Sight, maar is vooral geschikt voor bewaring onder 600 ton. Ook hier is de prijs wat lager. Je kan er een krijgen vanaf 1.000 euro.

Wil je eerder ethyleen gebruiken, dan kan dat met Restrain of Biofresh. Bij Restrain kan je de Restrain generator leasen, een toestel dat op de elektriciteit moet worden aangesloten. Die vul je met ethanol, waarna het wordt omgezet in ethyleen. Een alternatief systeem wordt voorzien door BioFresh, die de telers voorziet van gasflessen met puur ethyleen die ze op de Biofresh Ethyleen Management Eenheid moeten aansluiten.

Luchtdichte loods

Bij het gebruik van de kiemremmers is het belangrijk dat de loods luchtdicht is, dat er geen gas ontsnapt. Een andere voorwaarde is dat er een drukkamer is met ondergrondse en bovengrondse ventilatiekanalen om voldoende gas in de aardappelen te laten terechtkomen. Uit een enquête van Inagro, PCA, Fiwap en Carah in het voorjaar van 2019 bleek dat ongeveer 70% van de loodsen in België in orde is. “Vermoedelijk werd deze enquête uitgevoerd bij professionele telers ”, geeft Verhiest mee, “want volgens onze schatting zijn slechts 50% van de loodsen volledig geschikt.”

De toestellen om te vernevelen kunnen ofwel in de drukkamer ofwel buiten de loods aan de poort worden opgesteld. Om zo weinig mogelijk te verspillen is plaatsen in drukkamer af te raden; de ventilatoren duwen de mist tegen de grond of te diep in de kanalen. Het opstellen langs de poort is eerder aangewezen, ook omdat de meeste nutsleidingen, zoals elektriciteit, hier liggen. Hoe je het gat maakt in de muur hangt af van het toestel. Voor een electrofog moet de hoogte van het gat op 0,8 m en voor de synofog op 1 m van de grond liggen. De diameter moet bij de electrofog 18 cm en bij de synofog 10 cm zijn. “Maar kom je toch in situaties met veel kieming, ben je toch genoodzaakt om Biox-M toe te passen met een electrofog, en moet de opening toch groot moet zijn. Voorzie ook voldoende drijfkracht voor uw toestellen: de electrofog heeft 16A nodig, de synofog 32A.”

Goed gevuld met droge aardappelen

Een goed gevulde loods zorgt voor een goede toepassing, want dan blijft het gas in de aardappelen. Bij Biox-M is gebruik aangeraden vanaf een vulling van minimaal 40 %, bij 1,4 Sight is dat 40 tot 60%. “Sommige telers hebben de loodsen op de groei gekocht. Ik maak me zorgen om de gigantische loodsen in Wallonië waar tot 7.000 ton aardappelen gestockeerd worden en waar vele percelen tesamen worden in ondergebracht. Dat zal een moeilijke oefening worden om daar de kiemrust te behouden: de vroegst geoogste aardappelen kunnen al kiemen terwijl de laatste nog worden ingeschuurd. Het is ook niet de bedoeling om aan dosisverlaging te doen als de loods minder gevuld is.” Iemand die nu nieuwe loodsen wil bouwen kan beter de loods compartimenteren of verschillende loodsen achter elkaar plaatsen.

Het behandelen moet gebeuren op droge aardappelen. Condens is zeer nefast voor de werking. Als het condens in contact komt met het middel dan krijgt het corrosieve eigenschappen en is er gevaar voor de installaties in de loods en de lichtapparatuut. Snel drogen is dus de boodschap. Als de aardappelen in het voorjaar opwarmen, gaat de kieming sneller op gang komen en moet de mechanische koeling worden opgezet. Als je wil behandelen is het aangeraden 1 à 2 dagen voor het toepassen van de kiemremmer de koelelementen af te zetten zodat de aardappelen zeker droog zijn.

Kiemremmingsstrategie

Welke kiemremmer het beste is, hangt van de bedrijfssituatie af. De loods, het gebruikte ras en de duur van de bewaring spelen een rol, naast de afzetstrategie en de kostprijs. Bovendien is het ook mogelijk om verschillende kiemremmers te combineren, al dan niet preventief of curatief. Vast staat dat het goedkope CIPC plaats moet maken voor de duurdere alternatieven. Met CIPC kwam je op een kostprijs tussen 0,2 en 0,3 euro voor 100 kg. Een eenmalige toepassing kon de aardappelen rustig houden tot mei of zelfs juni. “Nu moeten we tijdens het groeiseizoen zeker inzetten op de MH toepassing aan 0,22-0,25 euro per 100 kg. Dat is een basis om ze kort na het inschuren relatief rustig te houden. Tijdens de bewaring wordt voor één toepassing 1,4 Sight aan 20 ml per ton 0,4 euro voor 100 kg gerekend, Biox-M aan 60 ml per ton aan 0,42 euro per 100 kg en aan 90 ml per ton 0,63 euro voor 100 kg. In functie van de bewaarduur en het aantal toepassingen moet je dat herhalen en lopen de kosten op.”

Marlies Vleugels