Alex Floré (CSA Rawijs): ‘Kleinere biobedrijven hebben grote nood aan investeringssteun’

I k geve waoter aon elke plant, in d’hope van de blomme’. Volkszanger Walter De Buck verwoordt precies waar het bij boer Alex Floré van CSA-boerderij Rawijs uit Lochristi om draait. Een voorbeeld van innovatie in verdienmodel én ook sociale innovatie. Met een groot hart voor bio. Alex vertegenwoordigde in de commissie Landbouw in het Vlaams parlement de biosector en schetst zijn visie op innovaties. De huidige zaakvoerder van CSA-zelfpluktuin Rawijs kwam in 1978 als derde generatie in het sierteeltbedrijf, met hoofdzakelijk azalea’s.

In 2013 werd het een CSA-zelfpluktuin die overschakelde van sierteelt naar groenteteelt. “Naast‘community supported agriculture’ gebruik ik graag de naam ‘community shared agriculture’ of deellandbouw. Als de kosten zijn gedekt, wordt de opbrengst gedeeld.” De naam Rawijs is een samentrekking van ‘radijs’ en ‘wijs’.

Die overschakeling van sierteelt naar groenteteelt was in 2013 niet evident in Oost-Vlaanderen.

Nee, de streek staat bekend om de sierteelt en kende ook heel wat leegstand. Mijn bedrijf viel toen onder ‘Creatieve innovatie in het kader van de leegstand’ en ik kreeg vaak bezoek om de evolutie ervan te controleren. Vooral de introductie van de korte keten en het rechtstreeks contact met de klanten die bijna allemaal in de omgeving woonden, was nieuw. De ongeveer 150 deelnemende gezinnen betalen ook vooraf, voor de oogst die nog moet komen. Zo kan Rawijs zaaigoed, compost en pootgoed kopen en daarna de groenten op een gezonde en biologische manier verzorgen. Er wordt zo ook een eerlijk loon betaald voor het opkweken van 80 tot 100 verschillende soorten groenten.

Er is veel inspraak van de deelnemers.

Op het einde van het seizoen liggen de cijfers ter inzage van de deelnemers. In het verleden werd daarbij door de deelnemers zelfs aangedrongen op een hoger loon voor de medewerkers van Rawijs, om het risico te verkleinen dat het bedrijf met de activiteiten zou stoppen en de deelnemers zonder toevoer van biologische groenten zouden vallen. Door het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd werd een 2-jarig proces opgestart zodat de deelnemers kunnen instappen in een op te richten coöperatieve vereniging.

Waar staat Rawijs precies voor?

De biologische en participerende werkwijze zorgt ervoor dat de deelnemers respect hebben voor de geteelde producten. Er wordt niet gestreefd naar een maximale opbrengt per hectare, of naar komkommers die in het bakje van de groenteveiling passen, maar naar het kweken van gezonde en smaakvolle groenten. Deze formule slaat aan, want de eerste CSA werd in 2007 opgestart, terwijl er in 2020 al meer dan 50 bestaan, met dit jaar nog een opstart van 8 bedrijven.

Er zijn niet alleen groenten.

Dat klopt, CSA slaat daarbij niet alleen op groententeelt. Er zijn bloemen- en kruidenbedrijven, zuivelbedrijven, gemengde boerderijen en zelfs een vleesboerderij. De gemeenschappelijke deler is respect voor gezonde producten, leven met de hartslag van de natuur, en een educatieve functie waarbij de deelnemers worden betrokken zodat ook zij de waarde van een gezonde voeding leren kennen en appreciëren. Elk jaar worden ook Landwijzerstudenten begeleid met een opleiding in biodynamische landbouw. Veel van deze studenten starten later een eigen bedrijf, maar het voornaamste obstakel daarbij is het verwerven van landbouwgrond.

Hoeveel grond bewerkt Rawijs?

Rawijs bewerkt 2,5 hectare, waarvan 6.600 m² serres. Rawijs werkt zonder pesticiden en zonder kunstmest aan een gezonde bodemvruchtbaarheid. De winterse groenbemesters moeten daarbij niet gedood worden met pesticiden, maar worden op biologische wijze in de gezonde bodem verwerkt. Rawijs werkt ook met vaste rijpaden om de bewerkte bodem niet nodeloos samen te drukken. De rijpaden zijn maar 1,5 meter breed omdat de akkers toegankelijk moeten zijn voor machines, maar ook voor deelnemers bij zelfplukactiviteiten.

Veel draait rond technieken.

CCBT organiseert bij Rawijs om de 2 jaar ook een techniekdag biolandbouw, samen met onder andere Proefcentrum Fruit, Proefcentrum Roosdaal, Proefcentrum Groententeelt en Inagro. Daarbij gaat er ook aandacht naar het ombouwen van alledaagse toestellen naar eenvoudige betaalbare machines voor een efficiënte bedrijfsvoering bij kleinschalige landbouw.

In 2018 hebben we met Rawijs de innovatiewedstrijd gewonnen met het ombouwen van afgedankte elektrische rolstoelen naar een machine waarmee op een gemakkelijke wijze onkruid kan worden verbrand terwijl de rolstoel op een constante snelheid over de vaste rijpaden evolueert. Op dezelfde manier werden ook elektrische rolstoelen omgebouwd tot ‘wiedbedden’, waarbij liggend kan worden gewied. Er werd ook een elektrische schoffelmachine gebouwd die wordt aangedreven door zonnecellen.

De verworven kennis wordt ook gedeeld.

Rawijs stelt zijn kennis ter beschikking van collega’s die zelf ook hun eigen machines in elkaar willen knutselen. Andere deelnemers stellen hun ervaring ter beschikking, zoals een eenvoudige techniek om aardbeien te planten, of het bouwen van een zeer eenvoudig en goedkoop gps-systeem voor tractoren. Bioforum speelt daarbij een intermediërende rol via de bedrijfsnetwerken om kennisdelers en geïnteresseerden met elkaar in contact te brengen. Wegens de kleine omvang van een biobedrijf, het uitsluiten van thuiswinkels, de grote administratieve last en het beperkte bedrag van de technische verbouwing, komen biobedrijven meestal niet in aanmerking voor investeringssteun, wat eigenlijk een vorm is van concurrentievervalsing.

Hoe spelen jullie in op nieuwe noden, zoals waterbeheersing?

We hebben daarin een heel lange weg afgelegd. Er kan heel spaarzaam en gericht aan elke plant water worden gegeven, zonder het onkruid mee te verzorgen. Het opvangen van regenwater is haast evident, maar dat vraagt investeringen die niet altijd kunnen gedaan worden door boeren die op gehuurde gronden werken. Putten en vijvers installeren kost veel geld en de eigenaar moet hiervoor zijn toestemming geven. Als de pacht beëindigd wordt, is heel de investering verloren.

Wat met CSA in de buurlanden?

Het CSA-netwerk in Nederland werkt heel goed. Urgentie is een wereldwijd netwerk van CSA-bedrijven waar Vlaanderen een beginnend contact mee heeft. Frankrijk leidt inzake bioteelten en innovatieve technieken.

Lieven Vancoillie