Startpagina Actueel

Moet er nog wol zijn? De diverse aspecten van wol

Schapen worden gehouden voor de vlees-, melk- of wolproductie. In het vorige artikel hebben we de lamsvleesproductie in eigen land, in de EU en in de wereld onder de loep genomen. In deze bijdrage gaan we dieper in op diverse aspecten van wol. Elke schapenhouder heeft al zelf ervaren dat de wolprijzen erg wisselvallig zijn. Hoe dit komt zullen we verder zien.

Leestijd : 7 min

H et aantal schapen op wereldniveau kan geraamd worden op 1.2 miljard. Meer dan 500 verschillende rassen produceren wol met vezels, al naargelang het ras, van verschillende kleur, fijnheid en lengte. In 2018 bedroeg de productie aan zuivere wol in de wereld 1155 miljoen kg. In onze regio’s produceert een schaap per jaar 3.5 à 4 kg ongewassen wol. Er zijn echter rassen met een veel hogere jaarproductie (bv. Merino’s) en er zijn rassen die geen wol produceren, namelijk de haarschapen.

Wat betreft de landen die de meeste wol produceren, daar staat Australië op kop, met 25 % van de wereldproductie. Daarna volgen China, met 18% van de wereldproductie e, de USA met 17%. Ten slotte zijn er nog Nieuw-Zeeland, die 11% van de wereldproductie van wol voor zijn rekening neemt, en Argentiniê, die het rijtje afsluit met 3%.

China verwerkt de belangrijke eigen productie aan wol, maar voert tevens ook nog meer dan de helft van de overige in de wereld geproduceerde wol in om deze te verwerken en de afgewerkte producten worden nadien terug uitgevoerd (zie verder).

Wol in historisch perspectief

Zo’n 8000 jaar geleden werd wol voor het eerst door de mens gebruikt. Historisch was voor Vlaanderen in de jaren 1150 tot 1400 de lakenindustrie (= het vervaardigen van wollen lakenstoffen) van grote economische betekenis en onze steden (Ieper, Brugge, Gent) kregen hierdoor een belangrijke uitstraling in Europa. De beste wol kwam uit Engeland en er ontstond een belangrijke wolhandel tussen Vlaanderen en Engeland. Vanaf 1400 speelde Nederland (Leiden) een belangrijkere rol in de lakenindustrie. Wol werd van oudsher gebruikt voor het vervaardigen van kledij en voor de tapijtindustrie, maar vanaf de tweede helft van de vorige eeuw kwam er belangrijke concurrentie voor de wol door de opkomst van (goedkopere) synthetische vezels.

Dubatex NV

Als we in België over wol praten, dan kunnen we moeilijk om de firma Dubatex uit Meulebeke heen. Dit bedrijf is één van de weinige bedrijven, die zich in ons land met wolhandel op wereldniveau inlaten. De firma Dubatex , actief sinds begin van de jaren 80 , had aanvankelijk 3 afdelingen, nl. ijzerhandel, handel in wol en huiden en er was ook een afdeling lompen(vodden). Huiden en lompen vielen doorheen de jaren weg. De afdeling wolhandel wordt geleid door Dirk Vandemoortele. Tijdens een lang gesprek leerde hij ons alles over wol en de wereldhandel.

Als algemeen beeld in West Europa mag gesteld worden dat het aantal wol-traders continu daalt. Dubatex NV blijft in België quasi alleen over en in de buurlanden is er telkens hetzij één , hetzij geen collega meer. Dit heeft alles te maken met de kleine marges, en de belangrijke impact van sterk fluctuerende prijzen op de wereldwolmarkt, gekoppeld aan waardewijzigingen van de dollar. Ten aanzien van de Belgische schapenhouder/scheerder gaat de firma er prat op altijd de aangeboden wol af te nemen.

Soorten wol/wolkwaliteit

De kwaliteit van wol wordt bepaald door de kleur, de dikte , de lengte en de sterkte van de vezels. Vooral de kleur en fijnheid van de vezel zijn belangrijk. De kleur kan variëren van wit tot zwart. Hoe witter de wol, hoe hoger de kwaliteit en de prijs. De kleur is ras gebonden. Voor de zwarte wol is er quasi geen markt. In Nederland moet men nu zelfs tot 10 eurocent per kg betalen om er vanaf te geraken.

De dikte of fijnheid van de vezels wordt uitgedrukt in micron. Een micron is één duizendste van een millimeter.

Gebaseerd op de fijnheid onderscheidt men drie soorten wol :

- De fijne wol tussen 16 en 26 micron wordt gebruikt voor het vervaardigen van kleding en luxeproducten. De Australische wol (16-21 micron) heeft de hoogste kwaliteit. In Spanje leveren de Merinoschapen wol met fijnheid van 21 à 26 micron.

- De carbowol, met fijnheid tussen 26 en 28 micron, vormde vroeger een klasse apart, maar nu is de vraag ernaar weggevallen.

- De tapijtwol tussen 30 en 35 micron komt van schapen uit Nieuw-Zeeland, maar ook uit de noordelijke helft van Europa : UK, Ierland, België, Duitsland en Frankrijk.

De wolprijzen

Momenteel zijn de wolprijzen abnormaal laag, daar komen we straks op terug. Over het algemeen is er de jongste decennia een algemene daling van de wolprijzen waar te nemen. Tegelijk is er een groot prijsverschil tussen de fijne wol en de tapijtwol. Voor de fijne Spaanse wol werd in 2019 nog 2.83€ per kg betaald, terwijl de Belgische wol op een prijsniveau van 0.40€/kg lag. Nu zijn de prijzen voor de fijne wol gedaald tot 1.70€ per kg , voor de Belgische (tapijt)wol is de prijs teruggevallen tot 15 eurocent. De zwarte wol is hier onverkoopbaar. Opmerkelijk is dat vóór de golfoorlog, in de jaren 80, in België voor tapijtwol tot bijna 2 euro per kg werd betaald. Nu zijn we dus tot op één tiende van die prijs teruggevallen. De terugval van de wolprijzen heeft ook impact op de prijs die een scheerder vraagt om een volwassen schaap te scheren. In illo tempore kwam men scheren voor de wol, nadien voor de wol plus een kleine bijdrage. Die bijdrage evolueerde van 5€ per dier, tot nu zelfs 20 à 25€ per dier (bij een beperkt aantal dieren), wat toch wel wat overdreven lijkt.

Waar vroeger de prijzen gedurende langere tijd stabiel bleven, ziet men de jongste jaren een grote prijsvolatiliteit. Op de impact van Corona gaan we straks dieper in. Als er in Australië hetzij droogte heerst , hetzij bosbranden uitbreken, dan heeft dat onmiddellijk invloed op het aantal gehouden schapen en bijgevolg op het aanbod aan wol. Dan komt er onmiddellijk een reactie op de prijs van de fijne wol.

Wat de tapijtwol betreft, gaan de prijzen de jongste jaren in dalende lijn. In veel landen wordt minder tapijt gelegd, de impact van de huismijt speelt hier een rol. Er is de druk van de synthetische vezels, maar ook de trend naar andere types vloerbedekking, zoals laminaat. Alleen het Verenigd Koninkrijk blijft een tapijt minnend land.

Wolbewerking en -verwerking

Tussen ruwe wol en het finale eindproduct als kledij zitten een reeks bewerkingsstappen. We gaan hier niet verder op in. Alleen willen we even wijzen op het aspect wolwasserij. De wol moet gewassen worden vooraleer ze dan verder tot een eindproduct kan verwerkt worden. In België is er momenteel nog één wolwasserij, nl. in Verviers. De wol wassen is een milieubelastende activiteit, die ook t.o.v. de waarde van het beginproduct vrij duur uitvalt. Als onze inlandse wol gewassen wordt, gaat ruim 40% aan gewicht verloren. De kosten lopen op tot 80 à 90 eurocent per kg, omwille van de milieukost en de kost aan lonen. De wanverhouding tussen de waarde van het basisproduct wol en de waskost heeft ertoe geleid dat in West-Europa quasi alle wolwasserijen verdwenen of failliet zijn. In het verre Oosten wast men wol aan 30% van onze kostprijs.

De wereldhandel

De wereldhandel in wol, maar ook de handel in andere natuurlijke vezels zoals bv vlas, wordt beheerst door China. Voor wat de wereldwijde wol-aankoop betreft, is er nog één concurrent voor China en dat is India. China heeft zelf veel wolproductie, maar een overgroot deel van de wereldproductie gaat rechtstreeks in de vorm van brute wol, of via een omweg (Zuid-Amerika) als half afgewerkt product of afgewerkt product toch ook naar China. Momenteel zijn er in China grote stocks aan tapijtwol van de jaren 2018-19 en dit verklaart waarom de prijs voor de tapijtwol op wereldvlak, en dus ook in ons land, de jongste jaren zo laag is.

De grote Chinese wolverwerkingsbedrijven kopen in Australië en Nieuw-Zeeland kwaliteitswol. Onze Europese wol heeft een lagere kwaliteit en bevat meer onzuiverheden (stro bv) en kan dan verkocht worden aan kleine of middelgrote Chinese verwerkers. De Chinese vraag heeft dus twee niveaus qua kwaliteit , maar bijgevolg ook qua aankoopprijs.

Opmerkelijk is dat in de handelskanalen wol van diverse kwaliteiten gemengd wordt om aan de klant een bepaald kwaliteitsniveau te kunnen bieden.

De koersschommelingen tussen bv. de Euro en de Dollar hebben een impact op de wolprijsvorming; maar door de dominantie van China kunnen ook politieke strubbelingen de markt verstoren. Als China niet koopt of heffingen oplegt of buitenmate strenge kwaliteitscontroles en sancties oplegt, kan dit de ganse wolmarkt of een marktsegment lam leggen.

Covid 19 en wol

De wolmarkt is een wereldmarkt. Tussen januari 2020 en september 2020 zijn de prijzen voor alle wollen tot 40 % gedaald. Wol wordt gebruikt voor het maken van allerhande kledij. Covid 19 met zijn lockdownperiodes houdt de mensen thuis. De kledingwinkels zijn gesloten. Er is dus slechts een beperkte vraag naar en verkoop van kleding. China is de draaischijf van wolhandel en kledijproductie. Als de vraag naar kledij op wereldvlak stilvalt, dan zal de productie in China ook moeten vertragen, maar dan heeft China ook geen wol meer nodig, of is er te veel aangroei van de wolstocks. De vraag naar wol daalt dus en de prijzen gaan evenzeer in dalende lijn.

Wol , alternatief gebruik

Zijn er geen alternatieven om wol te valoriseren ? Er is een experiment om zwarte wol, die bijna niets waard is, in te werken in de bodem om zo het vocht in de bodem beter vast te houden.

Wol kan als isolatiemateriaal onder bepaalde omstandigheden gebruikt worden . Wol heeft een hoge brandweerstand, is vochtregulerend en is geluiddempend. De wol moet echter eerst gewassen worden, wat duur is, en er moet vooraf een hygro-thermische studie gebeuren om na te gaan of het kan in functie van aard en oriëntatie van het gebouw. De mogelijkheden voor andere gebruiksvormen zijn dus vooralsnog beperkt.

Besluit

Wol en schapenhouderij zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, maar de wol is in onze contreien vooralsnog geen rendabiliteitsfactor.

André Calus

Lees ook in Actueel

Milde melkaanvoer in Europa

Economie Raf Beyers, adviseur bedrijfsontwikkeling en risk management bij United Experts, overliep op 20 maart met ons de financiële wereldsituatie en de internationale zuivelmarkten. De melkpoederprijzen gaan nog steeds in dalende lijn. Op de GDT-veiling werd 27% minder product verkocht dan vorig jaar.
Meer artikelen bekijken