Sinds 2 januari leeft er een wilde wolf in Vlaanderen. Op 20 januari viel de wolf de schapen van Bert Boonen uit Meerhout aan. Twee schapen lieten het leven, een derde had diergeneeskundige hulp nodig. “Blijkt de schade afkomstig te zijn van de wolf, dan heeft hij recht op een schadevergoeding”, verzekerde Marie-Laure Vanwanseele van het ANB deze krant, net voordat de wolf inderdaad definitief de boosdoener bleek.

‘Wandelwolf’

Wolvin Naya, ook wel de ‘wandelwolf’ genoemd, stak zo’n vijf weken geleden de Duitse grens over. Via Nederland trok ze verder naar Limburg en de Kempen. Een hele tijd hield ze zich op in het militair domein van Leopoldsburg-Beringen. Daar voedde ze zich met reeën, en vermoedelijk ook met everzwijnen, hazen, konijnen, mollen en muizen.

In de nacht van 19 op 20 januari echter trof Roger Boonen, de vader van Bert, twee dode schapen en één zwaargewond exemplaar aan. Naya leek zich ver in agrarisch gebied te hebben gewaagd. Het schaap met de verwondingen kreeg ter plekke verregaande diergeneeskundige zorgen toegediend en herstelt nu.

Schadedossier

Stel dat u net als Bert Boonen enkele schapen verliest aan een wolf, wat doet u dan? U verwittigt het ANB via het e-loket op de website of telefonisch (Voor Antwerpen, Limburg en Vlaams-Brabant: 016 66 63 00, voor Oost- en West-Vlaanderen: T 050 24 77 40). Vervolgens vult u het ‘formulier in verband met schade door soorten’ online in. Dit kan u ook downloaden, afprinten en samen met het bewijsmateriaal aangetekend versturen naar de provinciale dienst van het ANB via de post.

In geval van schade door wolven voert het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) een DNA-test uit. Om goede resultaten te bekomen moet een onderzoeker die uitvoeren binnen de 24u. De DNA-test gebeurt op kosten van de overheid.

Voor ondersteuning met het papierwerk en ondersteuning ter plaatse kan u ook eerst het Meldpunt Wolven contacteren, te bereiken op het nummer 0495 32 53 30, wolven@landschapvzw.be en via de website. Bij Boonen was het bijvoorbeeld vrijwilliger Billy Herman die de sporen van Naya ontdekte en determineerde voor het INBO ter plaatse arriveerde. Bovendien heeft het meldpunt alle belang bij een goede opvolging. “Als landbouwers niet correct worden vergoed, dan zijn wij de eerste om op onze achterpoten te staan en ANB en de minister op de vingers te tikken. Daarvoor dient de werkgroep ‘Welkom Wolf’”, onderstreept Herman.

Schadevergoeding

“Wanneer een wolf de schade heeft berokkend, vergoedt de overheid ze. Het exacte bedrag hangt af van geval tot geval (sic.), en wordt onafhankelijk bepaald, zoals we dat met elke schade doen. Een expert en een tegenexpert komen tot een overeenkomst over de waarde van de geleden schade”, zet Vanwanseele uiteen. Die moet meer dan 300 euro bedragen, wil er sprake zijn van schadevergoeding.

Het eigen risico of de franchise bij een administratief dossier voor de aanvraag van een vergoeding voor schade door soorten wordt vastgesteld op 5 % met een minimum van 250 euro per schadelijder per jaar. Vergoedingen lager dan 50 euro worden niet uitbetaald. De schadevergoeding betreft nutsdieren, maar geen goederen. De dierenartskosten betaalt de overheid terug, schade aan infrastructuur niet.

Preventieve maatregelen

Deze schadevergoeding is meteen toepasbaar omdat de regering al in 2016 de wolf inschreef in het soortenbesluit. “In het geval van de wolf hoeven landbouwers geen preventieve maatregelen te nemen. Als er schade is, wordt ze vergoed”, benadrukt Vanwanseele. Vlaams minister van Omgeving, Landbouw en Natuur Joke Schauvliege legde in het Vlaams Parlement uit dat preventieve maatregelen immers weinig zin hebben in het geval van de wolf.

Vanwanseele is er echter van overtuigd dat de schadevergoeding voorlopig meer dan voldoende is om landbouwschade door de wolf op te vangen. “Het gaat hier om één dier. In eerste instantie jaagt de wolf op wilde prooien. Schapen staan niet in de top drie. Tenzij deze wolf meteen doorheeft dat tamme schapen makkelijker te vangen zijn dan wild, is dit slechts een accident de parcours.”

Wolvenplan

Een kleine rondvraag in de sector leert dat schapenhouders zich wel degelijk zorgen maken. “Er is beroering in de sector, ja. Er vallen slachtoffers. In Nederland is er een wolvenplan. Wij hebben niets”, vertolkt André Calus van de vzw Vlaamse Schapenhouderij. Minister Schauvliege kondigde in het Vlaams Parlement alvast een wolvenplan aan, opgesteld door het INBO.

“Er staan vier grote luiken in dat wolvenplan. Een eerste luik is de relevante duiding van de positie van de wolf. Er wordt goed uitgelegd wat voor dier de wolf is. Een tweede luik is een grondige verkenning van alle maatschappelijke actoren: de openbare besturen, de lokale besturen, de landbouw, de recreatie, de jagerij, het privébosbeheer, de natuurbescherming... De verdere monitoring van de wolf is het derde luik. Het laatste luik is de communicatie en de uitvoering van de maatregelen uit het plan”, lichtte de minister toe.

Schapen in natuurbeheer

Ook Maarten D’hondt van KEMP vzw, die met kuddes van 200 à 250 schapen aan natuurbeheer doet, is ongerust. “Geen enkele schapenboer, ook ik niet, weet hoe je met zo’n wolf omgaat. Bovendien gaat de schade die zo’n wolf aanricht veel verder dan een dood schaap.” Hij denkt daarbij aan de verzorging van gewonde dieren, schade aan infrastructuur, stress bij drachtige dieren, wat tot abortus kan leiden, schade aan derden, en dan het extra werk. “Het schaap is bij wijze van spreken het minste van m’n zorgen.”

Ook Calus heeft bedenkingen bij de schadevergoeding. Hij herinnert zich hoe moeilijk het bekomen van een vergoeding voor ganzenschade was in het verleden. Dat zou bij de wolf vlotter moeten gaan, onder meer omdat er geen preventieve maatregelen na te leven zijn. Vanwanseele beklemtoont alvast dat de getroffen landbouwer in Meerhout tevreden is met hoe de dienstverlening is verlopen.

Hoe de schapen beschermen?

Volgens Jan Loos van Landschap vzw, de vereniging achter het Meldpunt Wolven, vallen er wel veel preventieve maatregelen te nemen: “Het komt erop aan het de wolf zo moeilijk mogelijk te maken.” Dat doe je volgens hem door de dieren op te hokken wanneer de wolf in de buurt is gesignaleerd.v“Heel simplistisch”, reageert André Calus. “In de winter zitten ze dichter bij huis, dat maakt het realistischer, maar in natuurgebieden kan je ze niet elke avond ophokken.”

Verder prijst Loos schrikdraad om het vee te beschermen. “Wij hebben schriknetten met elektriciteit,” weerlegt D’hondt. “Die zijn 90 cm hoog, dus daar springt zo’n wolf over, toch? Er is op dit moment te weinig kennis om op terug te vallen.” Calus schat de kosten van een beschermde nachtweide voor schapen in natuurbeheer bovendien op meer dan 3.000 euro.

Waakhonden

Loos raadt verder aan om Roemeense of Anatolische waakhonden in te zetten. “Die associëren zich volledig met de kudde en beschermen ze tot de dood.” Ook deze oplossing is verre van vanzelfsprekend. “Zo’n hond aanschaffen is een dure zaak, en aangezien een schapenhouder zijn dieren vaak op verschillende plaatsen inzet, heb je voor elke plaats een waakhond nodig”, brengt Calus in.

D’hondt denkt dan weer aan de veiligheid van toevallige passanten: “We zitten met een versnipperde ruimtelijke ordening. Onze schapen zitten her en der. Als zo’n hond beslist dat een jogger een gevaar vormt voor zijn kudde, dan vrees ik voor de gevolgen.” Hij haalt nog een alternatief aan om wolven bij de kudde weg te houden: lichten in de wei. “Het lijkt in het begin goed te werken, maar dan treedt er gewenning op”, nuanceert hij meteen.

Opnieuw leren samenleven

Loos realiseert zich dat zulke maatregelen tijd en geld kosten. “Kleinschalige hobbyboeren lopen de grootste risico’s, want professionele schapenhouders zullen dat wel kunnen dragen”, meent hij. “Wij zijn wel degenen die tam vee in de natuur brengen, dus moeten we de consequenties dragen en ons vee beschermen.”

De ondervraagde schapenhouders zien dat toch anders. “Onze samenleving is blij met de wolf, dat moeten we accepteren. Het is dan ook maar fair dat de kosten daarvan op een redelijke manier gedeeld worden. Mens en dier hebben het verleerd om samen te leven, en het kost een prijs om dat opnieuw te leren”, besluit Calus.

“Ik ben voor een wolf die wild eet, maar wanneer die leert dat schapen een makkelijke maaltijd vormen, dan wordt ons werk onmogelijk. Er moet een plan komen zodat de wolf landbouwdieren met rust laat”, vat D’hondt samen.

D.C.