Op de zetel bij de ‘boerenpsycholoog’

Een landbouwer die aanklopt bij Boeren op een Kruispunt, worstelt niet met één probleem. Wat hem of haar vooruit kan helpen, is een multidisciplinaire aanpak. Een burn-out, angstklachten of een depressie overwin je bijvoorbeeld niet zonder ook bijvoorbeeld financiële problemen aan te pakken. Tegelijk herstel je de relaties binnen je gezin niet zomaar nadat een aanslepend vergunningsprobleem is opgelost.

Daarom trekt Boeren op een Kruispunt met z’n tweeën naar het erf. Een adviseur laat zich dan vergezellen door een psycholoog, zoals Isabel Depestel. Net als een achttal collega’s concentreert ze zich tijdens het huisbezoek op de psychische problematiek.

Wat houdt die psychische problematiek precies in?

“Soms heeft een landbouwer last van een depressie, een burn-out of angstklachten. Ook problemen met het begeleiden van de kinderen, studieproblematiek of problemen bij de overname van het bedrijf pak ik aan. Na het huisbezoek overleg ik met de adviseur over hoe we het beste verder gaan. Daarbij gebeurt er niets buiten de wil van de klant om. We zijn gebonden aan het beroepsgeheim.”

Welke oorzaken ziet u?

“In het algemeen gaat het om een teveel aan chronische stress, dat omslaat in depressie of burn-out. Het wordt mentaal allemaal teveel. Landbouwers stapelen chronische stress op. Ik zie altijd meerdere oorzaken. Aan de ene kant heb je de aanhoudende slechte prijzen, of iets plots en dramatisch als de Afrikaanse varkenspest die uitbreekt. Zo’n zaken zorgen ervoor dat mensen breken.”

En anderzijds?

“Aan de andere kant spelen ook psychische factoren mee, zoals perfectionisme. Ook je biologische voorbeschiktheid kan je parten spelen. Dan is er nog de sociale context. Conflicten met de schoonouders of de ziekte van een kind, bijvoorbeeld, kunnen je enorm onder druk zetten. Het gaat altijd om een samenspel. Ik heb nog geen mensen gezien wiens probleem één simpele oorzaak had.”

Waarom krijgen landbouwers er vaak last van? Zijn ze gevoeliger?

“Nee. Mensen in land- en tuinbouw zijn net heel veerkrachtig. Ze doen lang verder en nemen weinig rust. Tijd voor zichzelf is er amper. Zo belanden ze in een vicieuze cirkel. Vaak komen daar ook lichamelijke klachten bij. Landbouwers verzetten zware fysieke arbeid. Daarbij komt dat velen onder hen nu de vijftig gepasseerd zijn. Ook de toenemende wetgeving, de dreiging van controles en de zware administratieve last plagen de landbouwers. Heel weinig mensen zijn in de stiel gegaan omdat ze graag met de computer werken.”

Kunnen boeren niet bij elkaar terecht?

“In de landbouw heerst er niet altijd een praatcultuur. En wanneer je buur net een grote investering heeft gedaan, ga je hem niet vertellen dat het bij jou maar niet wil lukken. Er is heel weinig openheid binnen de sector om over problemen te praten.”

Hoe help jij hen?

“In de eerste plaats luister ik terwijl ze ventileren. Ik probeer een klankbord te zijn. Vaak vinden mensen dan de kracht om hun probleem zelf aan te pakken. Nadien kijken we welke hulp we kunnen inschakelen. Rust nemen is ook een belangrijke. Wat is rust voor hen persoonlijk? Wat doe ik graag? Veel landbouwers hebben zich dat nooit afgevraagd. Dat kan voor iedereen anders zijn.”

Ik ken geen boeren die tijd over hebben. Hoe kunnen ze dan rust nemen?

“Dat is het grootste verschil met patiënten die niet uit de landbouw komen. Je kan niet zomaar op reis. Anderen kunnen zeggen: mijn weekend is mijn weekend. Ze sluiten de deur van hun werk achter zich. Bij landbouwers komen de mensen ongevraagd op hun erf: verkopers, familie met belangen ... Bovendien kan er weinig werk aan de kant geschoven worden. Het stopt nooit. Langdurige stress maakt je kapot.”

Wat raad je hen dan aan?

“Eenvoudige dingen die je kan doen zijn je telefoon enkel op vaste tijdstippen beantwoorden, regelmaat steken in wanneer je met je administratie bezig bent en zoveel mogelijk vasthouden aan de uren waartussen je je nachtrust neemt. Om die grenzen te trekken heb je assertiviteit nodig, en daarvoor moet je opnieuw zelfvertrouwen en zelfwaardering opbouwen.”

U sprak ook over hulp inschakelen?

“Iemand inschakelen voor administratieve ondersteuning, huishoudhulp of iets anders kan een groot verschil maken. Daar kan de adviseur van Boeren op een Kruispunt je mee helpen. Een bezoek aan een boekhouder of een huisarts kan ook veel doen. Het loont de moeite om je netwerk te verbreden.”

Wat kan de huisarts doen?

“Veel zelfstandigen gaan amper naar de dokter. Sommige landbouwers hebben niet eens een huisarts. Ze hebben er zelf geen baat bij, vinden ze. Maar soms ligt er iets anders aan de basis van je problemen: schildklierproblemen, diabetes, slaaptekort, hersenbeschadiging, (jong)dementie, alcoholmisbruik ... Heel veel psychische klachten hebben een fysieke ondergrond. Een huisarts kan je dan lichamelijk weer in conditie helpen.”

Hoe ga je om met iemand die aangeeft dat hij hulp nodig heeft?

“Iemand die hulp vraagt voelt zich niet goed in zijn vel. Wanneer mensen bij ons komen zijn ze al veel te lang veel te sterk geweest. Hulp vragen is net een teken van sterkte, van assertiviteit. Op dat moment komt die persoon op voor zichzelf. Dan is het onrespectvol om niet te luisteren. Begin dus niet meteen advies te geven of een oordeel te vellen. Laat die persoon in zijn waarde, en begin niet alles over te nemen. Luister. Ga op zoek naar welke kracht die persoon in huis heeft, en vertrek vanuit de mogelijkheden.”

Boeren op een Kruispunt bereik je via het gratis nummer 0800 99 138, de website www.boerenopeenkruispunt of info@boerenopeenkruispunt.be.

DC