I nzicht in de kostprijzen zorgt ervoor dat een landbouwer de rendabiliteit kan inschatten van de teelt, en – breder gezien – van het bedrijf. Daarnaast kan hij door middel van die kennis zijn teelten bijsturen waar nodig. Ten slotte geeft het hem een sterkere positie bij het onderhandelen. “Hij kan zo de aardappelen beter verkopen, maar ook betere contracten afsluiten. Verder kan hij iets beter de kosten inschatten van het volgende jaar”, vertelt PCA-coördinator Ilse Eeckhout op de jaarlijkse PCA-studiedag.
Samengevat moet de landbouwer zeker de kosten van pootgoed, meststoffen, gewasbescherming, loonwerk, pacht, afschrijven van machines en gebouwen, interest, eigen arbeid en bewaarkosten in rekening brengen. “Natuurlijk zijn de kosten voor elk bedrijf anders. Het is daarom belangrijk dat elke landbouwer de kosten voor zichzelf berekent.” Eeckhout maakte aan de hand van een rekenvoorbeeld duidelijk hoe de totale kostprijs voor de teelt van Fontane er in 2022 kan uitzien.
Pootgoed
De prijs van pootgoed is afhankelijk van het ras, van de potermaat, de plantafstand en van de prijs per 100 kg. Voor 1.250 kg Fontane pootgoed van 28/35 mm op een plantafstand van 27 cm en een prijs van 94,5 euro/100 kg, kom je al gauw aan een kost van 1.181 euro per ha. Voor 2.250 kg Fontane pootgoed van 35/50 mm op een plantafstand van 36 cm en een prijs van 58,5 euro/100 kg kom je uit op een kost van 1.316 euro per ha. “In de voorbeeldberekening werd gerekend met een gemiddelde kost van 1.249 euro per ha. Voor het seizoen 2023 wordt de kost van pootgoed op 1.359 euro geschat.”
Bemesting
Voor de bemesting rekende Eeckhout met 868 euro/ha. Hierin zit een bemesting van 210 eenheden stikstof en 250 eenheden kalium per ha. Die kost bedraagt 713 euro/ha, omdat 100 eenheden stikstof worden toegediend met drijfmest (kosteloos) en omdat de rest wordt toegediend in de vorm van KAS 27% en patentkali 30%. Daarnaast werd een derde van de kost van bekalking meegerekend (59 euro/ha) en 6 behandelingen met bladmeststoffen (95 euro/ha). “Vorig jaar was het droog, dus kozen verscheidene landbouwers ervoor om het gewas met bladmeststoffen te stimuleren”, aldus Eeckhout. De vorm, de dosis, maar vooral het moment van aankoop vorig jaar bepaalde de prijs van de meststoffen. “De prijzen voor KAS 27% piekten vorig jaar, maar zijn nu weer gedaald. De prijzen voor kalium stegen ook, maar daar is voorlopig nog geen zicht op daling”, vertelde Eeckhout. Door de dalende prijzen van KAS 27% wordt in 2023 wel een lagere kost voor bemesting verwacht, van 730 euro/ha.
Gewasbescherming
De kosten voor gewasbescherming variëren sterk tussen landbouwers, en zijn afhankelijk van het weer. Eeckhout vermeldde kosten die gaan van 481 euro tot 802 euro. In het rekenvoorbeeld van 2022 werd voor gewasbescherming gerekend met een gemiddelde van 641 euro/ha. Eeckhout hield in dit bedrag rekening met een pootgoedbehandeling tegen lakschurft, een onkruidbestrijding met 4 actieve stoffen, een coloradokeverbestrijding en 2 behandelingen voor de loofdoding. De ziektebestrijding in het rekenvoorbeeld omvatte 10 bespuitingen tegen plaag en 3 behandelingen tegen alternaria.
Het jaar 2022 was in principe een gunstig jaar, want het was droog en warm. Er moest dus weinig behandeld worden tegen aardappelplaag. Door het droge jaar werd ook weinig met MH behandeld in het veld. “Slechts 20 à 30% van de telers pasten dit toe”, gaf ze mee
Eeckhout adviseerde bovendien dat het nuttig is de adviezen van het PCA te volgen om gepast te behandelen. “Zo konden we de bladluizen de laatste jaren goed onder controle houden, omdat er voldoende natuurlijke vijanden waren. Een bestrijding was niet nodig. Vorig jaar was er ook veel minder coloradokever, omdat in 2021 algemeen met MH werd behandeld, waardoor er minder aardappelopslag was in 2022. Hier kon dus bespaard worden.” Ook de waarschuwingssystemen voor aardappelziekte en alternaria zijn bijzonder nuttig om te volgen. Wie spoot volgens het PCA-advies kon in 2022 immers met 8 plaagbestrijdingen en slechts 2 alternariabestrijdingen toekomen.
Loonwerk en pacht
In het rekenvoorbeeld werd ervan uitgegaan dat het planten en het rooien gebeurt door een loonwerker. Er werd rekening gehouden met een plantmachine met frees, gps en een drempelsysteem. Het rooien gebeurt met een 4-rijer. Eeckhout rekende voor het loonwerk in dit rekenvoorbeeld met 650 euro/ha.
Voor de pacht moet er een onderscheid gemaakt worden tussen een meerjarige pacht en seizoenpacht. In het eerst geval rekende Eeckhout met 450 euro/ha. Voor seizoenspacht wordt gerekend met 1.300 euro/ha. “Seizoenpachtprijzen hangen uiteraard sterk af van het grondaanbod en de vraag. Ze verschillen dus sterk per regio. Voor 2023 worden vaak hogere prijzen gegeven, een gevolg van de betere contractprijzen voor het komende seizoen.”
Andere kosten
Eigen arbeid moet zeker in rekening worden gebracht, en rekende Eeckhout aan 875 euro/ha.
Andere variabele kosten omvatten onderhoud en herstellingen. Deze raamde Eeckhout in haar rekenvoorbeeld op 154 euro/ha. Ook energie (mazout en elektriciteit) werd berekend op 133 euro/ha. Kleinere kosten moeten ook in rekening worden gebracht, zoals administratie en kosten van analyses. Hiervan behoort gemiddeld 11 euro/ha aan aardappelteelt.
Vaste kosten hangen vooral af van het bedrijf en van het soort machines. De landbouwer houdt het best rekening met de afschrijving van machines (485 euro/ha) en met fictieve interesten (87 euro/ha). Verzekeringen, abonnementen, heffingen, taksen, Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV), telefoon, internet, en andere kostenposten horen bij het hele bedrijf, maar moeten deels aan de aardappelteelt toeschreven worden. Het zou gaan om een totaal van 99 euro/ha.
Bewaring
Worden de aardappel voor een lange termijn bewaard, dan moet men rekening houden met de investering van het gebouw en met de inschuurlijn, de kiemremming, energie en arbeid. Voor de aardappelloods met een capaciteit van 2.000 ton zonder mechanische koeling, en voor de inschuurlijn wordt samen 3,13 euro per 100 kg gerekend. De kosten van kiemremming hangen sterk af van de kiemlust van de aardappelen, van de infrastructuur en van de toepassing. Hiervoor wordt 2 euro/100 kg gerekend. Voor energie (elektriciteit) rekende ze 0,70 euro/100 kg en arbeid 0,65 euro/100 kg. Onder arbeid rekende ze transport af land, inschuren, controle en opvolging, en uitschuren. Ook gewichtsverliezen tijdens de bewaring moeten in rekening gebracht worden. Verliezen van 6% en meer zijn reëel.
Een duurder 2023
In het rekenvoorbeeld met Fontane bedroeg de totale kost voor de veldfase van de aardappelteelt 6.552 euro/ha. “Dat is meer dan in 2021, toen bedroegen de kosten in onze berekening 5.989 euro/ha. Ik vermoed dat 2023 in het algemeen verder gaat in de stijgende trend. Hoewel we denken dat de kosten voor meststoffen licht zullen dalen, verwachten we in 2023 een kostprijs van 7.016 euro/ha voor de veldfase van Fontane. Bovendien zijn bepaalde kosten in het rekenvoorbeeld niet in rekening gebracht, zoals beregening en weersverzekering.” Rekenen we daar de bewaarkost bij, dan komen we voor teelt en bewaring gedurende 8 maanden uit op een totale kost van 23,10 euro/100 kg.
Eeckhout gaf aan dat de aardappelteelt nog uitdagende tijden tegemoet gaat. Besparen op kosten wordt moeilijk. Om de stijgende prijzen te compenseren moeten we blijven mikken op een hogere opbrengst per ha. “Dit begint bij een juiste rassenkeuze, maar een optimale bodemzorg en de juiste teelttechniek zijn zeker zo belangrijk”, gaf Eeckhout nog mee.
Marlies Vleugels
