De Pfalz-regio: naast eerlijke wijnen, dé moestuin van Duitsland
De Pfalz-streek spreekt tot de verbeelding bij veel mensen, met zijn glooiende landschappen en prachtige wandel- en fietsroutes. De streek is bovendien bekend voor zijn wijnen. Denk maar aan de Riesling-wijn. Toch is het landbouwlandschap divers. Landbouwleven neemt je mee doorheen (een deel van) de Pfalz-regio.
In het zuiden van de Pfalz-regio hebben wijn en groenteteelt een lange traditie. Groentetelers leveren aan de grote steden Frankfurt en Stuttgart. De wijnen uit de Pfalz zijn internationaal bekend en komen terecht bij diverse klanten over de grenzen heen. Het is een interessante streek, maar ook hier zijn er wel wat uitdagingen van het Gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB).
Zo is het enerzijds nodig om de hoeveelheid gewasbeschermingsmiddelen en kunstmest te verminderen om het grondwater en de biodiversiteit te beschermen. Anderzijds zijn de iets specialere gewassen zeer gevoelig voor plagen. Ondertussen neemt het aantal gewasbeschermingsmiddelen af, en dat terwijl de klimaatverandering ervoor zorgt dat er nieuwe schadelijke insecten opkomen en dat planten steeds meer last krijgen van droogtestress. Producenten moeten echter succesvol blijven zijn, en daarom zijn innovatieve ideeën en strategieën broodnodig.
In deze artikelenreeks maken we een reis doorheen de mooie Pfalz-streek. Verken de typische boerderijen en wijnmakerijen, en leer bij over de uitdagingen in de streek.
Kennismaking met de Pfalz
Het Duitse wijnbouwgebied Pfalz ligt in het zuiden van de deelstaat Rijnland-Palts (Duits: Rheinland-Pfalz), vlakbij de Franse Elzas. Rheinland-Pfalz zelf is bekend als dé belangrijkste wijnleverancier van Duitsland. Zes van de 13 kwaliteitswijngebieden liggen namelijk in deze deelstaat. Naast Pfalz, zijn Ahr, Mittelrhein (gedeeltelijk), Mosel, Nahe, Rheinhessen de wijnregio’s in Rijnland-Palts. Rheinhessen is het grootste Duitse wijnbouwgebied, en beslaat ongeveer 257 km². Daarna volgt de Pfalz-streek, met een gecultiveerde oppervlakte van ruim 228 km².
In de Pfalz is 5% van de totale oppervlakte gewijd aan de wijnbouw. Ongeveer 3.600 wijnmakerijen, waarvan minder dan de helft fulltime, cultiveren er meer dan 100 miljoen wijnstokken en produceren jaarlijks ongeveer 2,5 miljoen hectoliter wijn. Onder de oorsprongsbenaming ‘Pfalz’ maken ze kwaliteits- en predikaatwijnen, en die worden dan de ‘Pfalzweine’ genoemd.
De procentuele verhouding tussen witte en rode druif is ongeveer 60/40, hoewel de rodedruiventeelt weer licht is gedaald na een stijging in de afgelopen decennia. In de Pfalz mogen 78 witte- en 53 rodedruivensoorten worden verbouwd (sinds 2021). De belangrijkste druivensoort voor witte wijn in de Pfalz is van oudsher de riesling (5058 ha = 21,7% van het areaal). Vooral rieslingdruiven, maar ook ‘pinot blanc’ en ‘pinot noir’, zijn het beginmateriaal van de mousserende wijnen van de wijnboeren in de Pfalz.
Bepaalde gebieden geschikt
Er wordt wijn verbouwd in 144 Pfalz-dorpen, aan de westelijke rand in het gebied tussen de Rijn en het Pfalzerwoud. Daar, op de breuk tussen het laagland en het middelgebergte, op 110 tot 350 m boven zeeniveau, ligt een smalle heuvelzone van ongeveer 85 km lang en maximaal 15 km breed. Dit vormt het grootste wijnbouwgebied van de Pfalz. Verreweg niet het hele gebied is bebouwd met wijngaarden; de geschikte delen strekken zich voornamelijk uit aan weerszijden van de ‘Deutsche WeinstraBe’, die van zuid naar noord door het midden van de wijngaardheuvels loopt.
Met meer dan 1.800 zonuren per jaar is de Pfalz een van de regio's met de mildste temperaturen in Duitsland, wat resulteert in een bijna mediterraan klimaat. Binnen de EU is het gebied ingedeeld in wijnbouwzone A, wat overeenkomt met de koelste zone. De gemiddelde jaartemperatuur is 11 °C, de gemiddelde temperatuur in de zomer is 20 °C en 0 °C in de winter. Bovendien wordt de Rijnvlakte grotendeels beschermd tegen extreme koude door de omringende bergen.
‘Moestuin van Duitsland’
Naast de wijnbouw is de groenteteelt de belangrijkste agrarische sector in de Vorderpfalz. Niet voor niets heeft deze regio de bijnaam ‘Moestuin van Duitsland’ gekregen.
Vanwege het klimaat is de groenteteelt in Rijnland-Palts geconcentreerd in de regio Rheinhessen-Pfalz, met 18.300 ha (99% van het bebouwde areaal in de vrije natuur). Volgens eigen informatie is de Pfalz het grootste gesloten teeltgebied voor vollegrondsgroenten in Duitsland. De boerderijen in het district Rhein-Pfalz produceren vollegrondsgroenten op 10.600 ha.
Dankzij de goede bodemgezondheid, zoals de lössbodems, de gemiddelde jaartemperatuur van 10,9 °C en de neerslag van ongeveer 550 mm, kunnen radijzen, wortelen, bos-uien, bloemkool, asperges en nog veel meer worden geteeld. Dit gebeurt op een areaal van ongeveer 19.000 ha. De neerslaghoeveelheden voldoen wel niet aan de behoeften van de gewassen, waardoor extra irrigatie nodig is. In de Vorderpfalz wordt al 15 miljoen m³ per jaar geïrrigeerd. In tijden van klimaatverandering wordt verwacht dat irrigatie intensiever zal worden, als gevolg van de stijgende gemiddelde dagtemperaturen en verminderde zomerneerslag. Dit houdt een verlenging van het groeiseizoen in, maar betekent ook een toenemende vraag naar water.
