Het behoud van specifieke middelen is een vorm van natuurherstel, stelt groenteteler Meindert-Jan Botman

Meindert-Jan Botman teelt op 120 ha broccoli en op 4 ha winterbloemkool in het Nederlandse Oostwoud. Oostwoud is een plaatsje dat ligt in de streek West-Friesland in de Nederlandse provincie Noord-Holland. De teler is niet alleen vollegrondsgroenteteler, maar zit ook in het bestuur van de Land- en Tuinbouworganisatie (LTO) van West-Friesland en is woordvoerder van de kerngroep Broccoli van Vollegrondsgroente.net.

De gronden waar hij op teelt, bestaan uit lichte klei-/zavelgronden die zo’n 15-30% afslibbaar zijn. Meindert-Jan: “Dit is echt perfect voor de teelt van broccoli en bloemkool. Een ander voordeel van West-Friesland is dat wij altijd voldoende water hebben, ook in de zomer als er op andere plaatsen in Nederland soms watertekorten zijn.” Dat de gronden zeer geschikt zijn om broccoli te telen blijkt ook wel uit het feit dat zo'n 60% van alle broccoli en bloemkool in Nederland in dit gebied geteeld wordt. Er staat momenteel nog 4 ha winterbloemkool op het land.

Toenemende wildschade

Op de 120 ha velden met broccoli en 4 ha velden met winterbloemkool heeft de familie Botman in toenemende mate last van wildschade. Onder meer hazen, ganzen, duiven en eenden doen zich tegoed aan de diverse gewassen. Meindert-Jan: “Ik zie de laatste jaren steeds meer schade door wild op mijn percelen. Ik kocht al voor duizenden euro's aan afdekzeilen en -netten en ook hekwerk om het land af te zetten. Ik werk zelfs met lasers om het wild van mijn percelen te houden.”

Vorig jaar werd maar liefst 2 ha volledig kaalgevreten, naast de vele kleinere stukjes die kaalgevreten of aangetast zijn. Dat meldt de boer dan bij het Nederlandse Faunafonds, maar het duurt lang voor hij eindelijk wat vergoed krijgt. “Ik ga heel vaak kijken of er wild op de akkers rondloopt, want anders krijg je geen vergoeding. Dan doe je er volgens het Faunafonds te weinig aan om het te voorkomen.” In totaal kwam het omzetverlies als gevolg van wildschade vorig jaar neer op maar liefst zo'n 5%. Gelukkig zit er op elk afzonderlijk perceel wel een jager. “En om grote schade te voorkomen, kan ik gelukkig ook nog een extra jager vragen”, aldus Meindert-Jan.

Als de broccoli van het land komt, kan het maximaal één week bewaard worden in een koelcel. Meindert-Jan: “Vanuit deze koeling wordt het dan vervolgens verpakt. Je ziet hier aan de ene zijde van de opslag/verpakkingsloods de koelcel voor de broccoli die af land komt, in de koelcel daartegenover wordt de verpakte broccoli gekoeld.” Voor het verpakken van de broccoli heeft de teler een speciale verpakkingslijn van Tegra Systems. “De reden om de broccoli zelf te verpakken, is eenvoudigweg omdat je er een meerprijs voor krijgt als je klantgericht verpakt en etiketteert.”

Bloemkoolteelt is eerder een hobby

Volgens Meindert-Jan is hij een echte broccoliteler. “De bloemkoolteelt is meer een hobby. Ik heb deze teelt voornamelijk om mijn personeel aan het werk te houden in de periode van planten en doeken leggen. Ondanks het grote teeltrisico van winterbloemkool is de eerste omzet van het teeltjaar natuurlijk wel mooi meegenomen.” De winterbloemkool staat zo’n 270 dagen op het land. Deze kool wordt in augustus geplant en dan volgt eerst de vegetatieve groei. “Na de winter begint de kool met de zogeheten kerngroei en dan komt er al een kooltje in.” Winterbloemkool kan wel tegen enige vorst, maar niet tegen matig strenge vorst. Als Meindert-Jan denkt dat het nodig is, dan dekt hij de winterbloemkool af met een speciale microklimaatdoek. Dat hangt onder meer af van de tijdsduur van de kou en van het aantal graden onder nul. “Het heeft hier ‘s nachts al 6 °C gevroren, dus vond ik het onlangs nodig om deze doek erop te leggen. Ik heb hier ook sensoren van FieldMate in de grond zitten, maar ik beslis wat dit betreft toch liever op basis van vakmanschap.”

Er zijn heel veel rassen winterbloemkool volgens de Nederlandse teler. “Je hebt de Rostov-rassen en de Walcheren-rassen. De Walcheren-rassen zijn van oorsprong Belgisch/Zeeuws en kun je ook telen als het koud is.” De Rostov-rassen zijn daarentegen weer wat sterkere rassen. Hij vindt de Walcheren-rassen mooier om te zien. “Syngenta en Bejo Zaden hebben de meeste winterbloemkoolrassen in hun assortiment”, aldus Meindert-Jan. “Voor ons gebied vind ik vooral de rassen van Syngenta erg geschikt, ik kies daarbij bewust niet voor de vroegere rassen.”

Proeven met weerbestendige broccoli

Greenport Noord-Holland Noord en broccolitelers aangesloten bij Vollegrondsgroente.net werken samen aan het onderzoek ‘Weersbestendige Broccoli (POP3)’. De afgelopen 3 jaar is er rassenonderzoek gedaan. Meindert-Jan: “We onderzochten of rassen met minder stikstof kunnen worden geteeld. Welke rassen zijn sterker tegen alternaria en schermrot? Welk ras is gevoeliger voor holle stelen? En we hebben onderzoek gedaan of we in de teelt holle stelen kunnen voorkomen door andere bemesting en/of druppelirrigatie.” Ook is er onderzoek gedaan naar het middelenpakket tegen alternaria en schermrot in de herfstperiode, omdat dit namelijk een van de grootste uitdagingen in de broccoliteelt is. Bij deze proef werden groene/ biologische middelen beproefd en werden deze vergeleken met de chemische middelen.

“In de zomerperiode is er een grote druk van insecten en ook hier is onderzoek naar gedaan. En tevens naar het effect van groene middelen ter bestrijding van insecten, zoals de koolgalmug." In een rassenvergelijking zijn op 4 momenten in het seizoen – van het voorjaar, de zomer tot in de late herfst – de voor dat moment meest geschikte rassen die bij de zaadbedrijven commercieel te verkrijgen zijn vergeleken met gangbare rassen. Meindert-Jan: “Het ras Iron man is na 20 jaar daarbij nog steeds de graadmeter.” Het project ‘Weersbestendige Broccoli’ is net afgerond en de Nederlandse broccolisector trekt nu samen op met de bloemkool-, sluitkool- en spruitentelers in het project 'Duurzame koolteelt'. “In de diverse gewassen hebben we namelijk overeenkomstige uitdagingen”, meent Meindert-Jan.

Behoud van middelen is een vorm van natuurherstel

Omdat steeds meer chemische middelen verboden worden, wordt het voor alle broccoli- en bloemkooltelers in Nederland steeds moeilijker om gewassen te telen, vindt Meindert-Jan. “Ik zie in broccoli ziektes als altenaria, schermrot ( Pseudomonas ) en geelverkleuring. Van geelverkleuring in het voorjaar en de zomer heeft het ene ras overigens meer last dan het andere.” Wat insecten betreft, neemt de druk van aardvlooien, de koolgalmug en rupsensoorten – bijvoorbeeld het koolmotje – steeds meer toe. Vooral het verdwijnen van het middel Movento is daarbij een probleem, omdat dit goed werkt tegen de koolgalmug. Van deze muggensoort hebben de telers in het gebied rondom Oostwoud heel veel last. “Dus moeten wij teruggrijpen op algemeen werkende middelen, zoals Karate en dergelijke", aldus Meindert-Jan. "Maar die middelen zijn breedwerkend, waardoor de biodiversiteit juist veel minder wordt. En dat is natuurlijk heel jammer."

Wat het EU-beleid betreft, is het volgens Meindert-Jan belangrijk dat de Europese Unie (EU) moet beseffen dat de Europese boeren de taak en plicht hebben om goed en gezond voedsel te produceren. “Ik hoop écht dat Europarlementariërs, waarvan er veel wellicht geen directe binding meer hebben met de landbouw, wel goed nadenken over de voedselvoorziening in Europa voor de komende decennia. De gronden hier zijn perfect geschikt voor het telen van broccoli, bloemkool en vele andere vollegrondsgroenteteelten. Wij zijn al heel goed op weg, maar als dan bijvoorbeeld die chemische middelen die specifieke ziektes en insectenplagen bestrijden door de EU verboden worden, waardoor dus de biodiversiteit juist minder wordt, dan zijn we echt op de verkeerde weg. Het is zelfs zo sterk dat behoud van deze middelen ook een vorm van natuurherstel is. Wij als kerngroep zijn dus voor behoud van ‘de medicijnkast’ zoals wij altijd zeggen, maar met enkel inzet van die middelen als het nodig is. Verplichte registratie is geen probleem.” Een ander gevaar van de inzet van slechts één of 2 middelen is volgens de vollegrondsgroenteteler ook resistentie.

Misoogsten

Als de EU besluit om ook de algemene chemische middelen te verbieden, dan is Meindert-Jan van plan om te stoppen met zijn broccoliteelt. “Dan kun je gewoon geen broccoli meer telen. Het risico van misoogsten is dan gewoonweg te groot. In onze kerngroep Broccoli van Vollegrondsgroente.net. zit één biologische broccoliteler en die vraagt zich nu al een aantal jaren af of hij door moet gaan met het telen van broccoli. Deze teler heeft heel veel last van alternaria en schermrot in dit gewas en ook van insecten. Hij heeft er zelfs zodanig last van dat hij regelmatig misoogsten heeft. Deze biologische teler teelt ook peen, en dat levert nog wel geld op, maar broccoli kost hem momenteel geld.” In Spanje worden ook vele hectares broccoli geteeld volgens de Nederlandse broccoliteler, maar die hebben er nog een probleem bij. In Spanje worden de watertekorten steeds groter. Ook in Amerika – waar Meidert-Jan onlangs geweest is om een nieuwe broccoli-oogstmachine te bekijken (gezamenlijk ontwikkeld door een Amerikaans en een Nederlands bedrijf) – blijken de telers last te hebben van vrijwel dezelfde ziektes en insecten als in Europa het geval is. En ook de watertekorten in Amerika nemen toe. Meindert-Jan: “De Amerikanen waar wij waren, vertelden ons dat de Colorado-rivier in de zomer al leeg aankomt in het gebied waar zij telen tegen de Mexicaanse grens. ‘s Winters heeft de rivier alleen nog voldoende water als het genoeg gesneeuwd heeft in de bergen. We zijn blij dat wij hier in Nederland vlak bij het IJsselmeer zitten, waardoor wij een gigantische hoeveelheid zoet water tot onze beschikking hebben.”

‘We moeten naar smart farming’

Een andere weg die de Europese landbouw volgens de broccoliteler moet inslaan, is smart farming, dus een overgang naar slimmere teeltmethodes. “Je kunt daarbij onder meer denken aan weerpalen in het land, vochtsensoren in de grond en insectensignaleringstoestellen”, aldus Meindert-Jan. Om op perceelsniveau te monitoren en beslissingen in de teelt te maken, is er nog wel een slag te slaan volgens hem. “Veel monitoring met weerpalen werkt nog met modellen, deze zijn niet altijd gewasspecifiek. Wij zijn als kerngroep voor onafhankelijk onderzoek. Met een onafhankelijk onderzoeksrapport in handen kunnen wij ook beleidsmakers laten zien hoe het werkelijk zit op het terrein."

Dick van Doorn