Omgevingsvergunning voor het Ineos ‘Project One’ toch vernietigd
De Raad voor Vergunningsbetwistingen vernietigt de omgevingsvergunning voor het Ineos ‘Project One’, een nieuwe ethaankraker in de Haven van Antwerpen.
Op 7 juni 2022 ontving het bedrijf Ineos Olefins Belgium (IOB) een omgevingsvergunning van de Vlaamse Regering voor de bouw van een nieuwe ethaankraker in de Haven van Antwerpen. Met de ethaankraker was het de bedoeling om jaarlijks 1450 kton ethyleen te produceren. Daarvoor wordt Amerikaans schaliegas gebruikt, maar voor de ontginning ervan komt heel wat methaan vrij.
Met Project One heeft Ineos wel de ambitie om één van de meest efficiënte en meest duurzame chemische plants in Europa te zijn. De vergunning omvat zowel de bouw als de uitbating van de kraker in het noordelijk deel van de haven.
Tegen die vergunning stellen 14 verenigingen een vernietigingsberoep in bij de Raad. Ook de Nederlandse provincies Noord-Brabant en Zeeland dienen elk een afzonderlijk beroep in. Het is in de zaak van de provincie Noord-Brabant dat de Raad zich nu inhoudelijk uitspreekt.
Bijkomende stikstofdepositie ‘Brabantse Wal’
De provincie argumenteert voornamelijk dat het project een bijkomende stikstofdepositie veroorzaakt op het natuurgebied ‘Brabantse Wal’. De huidige depositie is voor veel van de habitats en soorten in het gebied al te groot. De zogenaamde ‘kritische depositiewaarde’ is voor de stikstofgevoelige habitats al in overschrijding. De provincie argumenteert dat de bijkomende depositie het verbeteren van de natuurkwaliteiten naar een gunstige staat, in de weg staat. Het project is volgens de provincie vergund zonder dat de effecten van de bijkomende stikstofdepositie passend zijn onderzocht.
De Brabantse Wal is een beschermd natuurgebied. Het behoud en de verbetering van de natuur in het gebied wordt geregeld door de Europese Habitatrichtlijn. Die richtlijn is ook in Vlaanderen vertaald naar regelgeving. Dit houdt in dat de Vlaamse Regering slechts geldig een vergunning kan afleveren wanneer ze heeft verzekerd dat het project de natuurlijke kenmerken van het betrokken gebied niet zal aantasten.
Tycho Van Hauwaert, beleidsmedewerker industrie van Bond Beter Leefmilieu: "Deze uitspraak brengt het stikstofdebat in Vlaanderen op de voorgrond. De natuurgebieden in de havens van Vlaanderen en Nederland zijn unieke ecosystemen die bescherming verdienen door een wetenschappelijk onderbouwd Vlaams stikstofbeleidskader. Om de natuur echt te herstellen, moeten we de stikstofuitstoot van industriële installaties permanent verminderen."
Vlaamse Regering niet zorgvuldig genoeg
In zijn uitspraak oordeelt de Raad nu dat de Vlaamse Regering niet zorgvuldig heeft beslist waarom de bijkomende stikstofdepositie niet schadelijk is voor de natuur in de Brabantse Wal. De verantwoording om de bijkomende depositie toe te staan luidt dat de depositie lager is dan 1% van de kritische depositiewaarden in het gebied. Die redenering houdt volgens de Raad niet genoeg rekening met de instandhoudingsdoelstellingen van het natuurgebied.
Verder overweegt de Raad in zijn uitspraak dat de passende beoordeling in het aanvraagdossier niet toereikend is. De studie die IOB heeft toegevoegd, sluit elke betekenisvolle aantasting uit omdat de totale depositie steeds lager is dan 0,3 kg N/ha per jaar. De studie besluit daarom dat de effecten niet meetbaar of waarneembaar zullen zijn. De Raad oordeelt dat die beoordeling niet tegemoetkomt aan de vereisten die het Hof van Justitie stelt. Het houdt niet voldoende rekening met de instandhoudingsdoelstellingen van het natuurgebied.
Wat betekent de uitspraak?
Omdat de vergunning vernietigd wordt, beschikt Ineos Olefins Belgium niet langer over de toelating om de werken voor de ethaankraker uit te voeren. De Vlaamse Regering krijgt 6 maanden de tijd om opnieuw over de vergunningsaanvraag te beslissen.
‘Stikstof is stikstof’
Het project kwam in 2022 al in opspraak bij veel landbouwers omdat er een vergunning verleend werd aan een project dat extra stikstof uitstoot, terwijl landbouwbedrijven moeten opdoeken. Ineos splitste zijn activiteiten op voor een lagere impactscore voor stikstof en dus om een nieuwe vergunning te krijgen. Landbouwbedrijven kunnen dat niet.
Lode Ceyssens, voorzitter Boerenbond reageert:
Tal van milieugrenzen
"Deze vernietiging toont nogmaals dat Vlaanderen dringend nood heeft aan sterke maatregelen om de uitstoot van stikstof op natuurgebieden terug te dringen", zegt Heleen De Smet, beleidsexpert landbouw en voeding van Bond Beter Leefmilieu. "Het stikstofbad is overvol en het is aan de overheid om daar een juridisch robuust antwoord op te formuleren. Enkel zo bieden we garanties op natuurbescherming en rechtszekerheid voor landbouw, industrie en de bouwsector."
De organisatie herhaalt haar eis aan de bevoegde ministers om daaromtrent grondig en in het algemeen belang samen te werken. "Het arrest van de Raad van Vergunningsbetwistingen met focus op stikstof zou vergeten dat er nog meerdere bezwaren zijn bij Ineos Project One. Dit project botst op tal van milieugrenzen: het heeft een grote klimaatimpact, houdt geen rekening met CO2-emissies doorheen hun waardeketen en heeft geen plan om circulair te worden. In volle klimaatcrisis een nieuwe fabriek bouwen op basis van schaliegas is niet verantwoord", besluit Tycho Van Hauwaert, beleidsexpert industrie.
Nood aan duidelijk stikstofkader
"Industrie, landbouw en onze welvaart verliezen vandaag", zo reageert Vlaams viceminister-president Bart Somers (Open VLD) op de vernietiging van de omgevingsvergunning voor de Ineos-ethaankraker in de haven van Antwerpen. Hij grijpt de uitspraak van de Raad voor Vergunningsbetwistingen aan om opnieuw op te roepen tot stikstofoverleg in de Vlaamse regering.
"De rechter spreekt klare taal", laat klimaatorganisatie Climaxi weten. "We hebben nood aan een duidelijk stikstofkader voor zowel industrie als landbouw om ons milieu en klimaat te redden. Maar door de onsamenhangende politiek van de Vlaamse regering komt Vlaanderen terecht in een doolhof van tijdelijke kaders die een voor een sneuvelen."
Soepeler voor industrie
De minister van Landbouw Jo Brouns (cd&v) ziet in de uitspraak van de Raad voor Vergunningsbetwistingen een bewijs dat er iets schort aan de verschillende stikstofbehandeling van landbouw en industrie. Zo is het principe van de passende beoordeling - het onderzoek op het terrein naar de effecten op de natuur - in de landbouw volgens hem al lang aanvaard. "In de ministeriële instructie (van minister van Omgeving Zuhal Demir, red.) maar ook in het stikstofakkoord wordt gewerkt met een soepelere drempel voor de industrie waarbij die concrete passende beoordeling niet nodig is. Dergelijke werkwijze wordt nu in deze zaak door de rechtbank op losse schroeven gezet. Wij hebben hier altijd voor gewaarschuwd", legt Brouns uit.
Tegelijk wil Brouns ‘het hoofd koel houden’. "Onze rechters zijn gelukkig minder star dan in bijvoorbeeld Nederland. De Raad voor Vergunningsbetwistingen maakte al in het Broeklin-arrest duidelijk dat het niet is omdat de kritische depositiewaarde in de modellen wordt overschreden, dat er automatisch een significante aantasting van de natuur is. Nu zegt de Raad dat er evenmin zomaar van uitgegaan mag worden dat er op basis van de gemodelleerde depositie geen verslechtering is. Er zal dus altijd concreet en kwalitatief moeten bekeken worden wat de gevolgen zijn", aldus Brouns.
‘Geen probleem, wel een nieuwe realiteit’
Volgens Brouns zijn de deposities van het Ineos-project ‘zo laag dat we er mogen van uitgaan dat zo'n concrete passende beoordeling ons inziens geen probleem zou mogen opleveren, net zoals dat voor onze landbouwbedrijven veelal geen probleem mag opleveren. We hebben nu 6 maanden om tegemoet te komen aan het arrest’.
Volgens Brouns creëert het arrest wel ‘een nieuwe realiteit’. "We zullen aan tafel moeten om het vergunningenkader met deze uitspraak te verzoenen", klinkt het. "De nadruk zal daarbij moeten liggen op hoe we de 'passende beoordeling' op een vlotte en toegankelijke manier kunnen organiseren. Dit is, zoals we altijd gezegd hebben, niet enkel een verhaal van landbouw. Het mag geen strop rond de nek worden van onze gehele economie", besluit de cd&v-minister.
