Oogsten en vooruitblik in de EU: Oekraïne en het klimaat hebben impact op de resultaten
Het is inmiddels een traditie. De Europese Commissie brengt jaarlijks, begin september, verslag uit over de oogstresultaten van de belangrijkste akkerbouwgewassen in de Europese Unie (EU), maar nu ook – vanwege de geopolitieke situatie – over Oekraïne.
De opbrengstcijfers zijn verzameld door de specifieke diensten van de Europese Commissie en door de individuele lidstaten. Het uitvoerende orgaan maakt bij de verwerking van de gegevens gebruik van diverse modellen, om zo rekening te houden met de meest relevante en actuele bodem- en klimaatomstandigheden, gezien de soms extreme weersomstandigheden die ons continent hebben getroffen.
Graanopbrengst blijft onder het historisch gemiddelde
Op het gebied van graanteelt merkt de Europese Commissie een beperkte groei op, die de uiteenlopende situaties in de verschillende delen van de EU weerspiegelt. Ze verwacht een oogst van 271 miljoen ton voor 2023, wat 2,4% meer is dan in 2022. Dat was echter het laagste niveau van de afgelopen 10 jaar. 2023 ligt eigenlijk 3% onder het gemiddelde.
Met een ‘stabiele’ productie van 126 miljoen ton doet tarwe het redelijk goed, ook al heeft de regenval van de afgelopen weken de oogst in sommige lidstaten vertraagd. “We verwachten dat er een deel van de tarwe van lagere kwaliteit zal zijn dan het gemiddelde van de afgelopen jaren”, aldus de vertegenwoordiger van de Europese Commissie. Met een volume van 49 miljoen ton daalt de gerstoogst met 5% tegenover vorig jaar.
De maïsoogst zal naar verwachting rond 62 miljoen ton liggen, een stijging met 18% ten opzichte van 2022. Dat was echter een rampzalig jaar door de droogte. Dit jaar is er dus een herstel, hoewel het cijfer nog ongeveer 10% onder het historisch gemiddelde ligt. De weersomstandigheden in september en oktober zullen weliswaar nog een impact hebben op de uiteindelijke opbrengstcijfers.
Europa als exporteur
De commissiediensten zagen een daling van de graanprijzen in de EU tijdens de afgelopen 12 maanden, gelinkt aan de neerwaartse trend van grondstofprijzen door een overvloedig aanbod op wereldniveau. Er waren tarwenoteringen die met 25% daalden, tot 230 euro per ton tarwe.
De oogsten zouden er nochtans voor moeten zorgen dat de EU een belangrijke exporteur blijft op de internationale markten, met name voor tarwe en gerst. “We verwachten hevige concurrentie van Rusland, de graanproductie heeft er opnieuw een record bereikt”, merkte de vertegenwoordiger van de Commissie op. Hij besprak ook de situatie in Canada, dat te maken heeft gehad met ernstige droogte. Dit zal leiden tot een daling van de productie van durumtarwe, waarvan het de grootste exporteur is.
De graanprijzen zullen naar verwachting blijven dalen tijdens de komende maanden, met uitzondering van de prijs van kwaliteitstarwe.
Toegenomen productie oliehoudende gewassen
De productie van oliehoudende gewassen zou naar verwachting rond de 32 miljoen ton bedragen in 2023/2024, wat 4% meer is dan het voorgaande teeltjaar. “We zitten 9 tot 10% boven het historisch gemiddelde, dus er is een geleidelijke groei van de productie van oliehoudende gewassen in de EU.”
De Europese Commissie verwacht een oogst van 19 miljoen ton koolzaad, een kleine daling met 2%, terwijl soja naar verwachting met bijna 15% zal stijgen en zonnebloem met 14%, ondanks de eerdere voorspellingen van een daling als gevolg van de recente weersomstandigheden in Bulgarije voor zonnebloem en in Roemenië en Frankrijk voor soja.
Goede oogstcijfers voor Oekraïne...
Ondanks alle productieproblemen en dankzij gunstige weersomstandigheden, zouden verschillende Oekraïense gewassen naar verwachting een positief resultaat laten zien in vergelijking met de waarnemingen van vorig jaar.
In het door de regering gecontroleerde gebied wordt verwacht dat er ongeveer 56 miljoen ton graan wordt geproduceerd, en meer dan 20 miljoen ton oliehoudende gewassen. Gerst wordt geschat op 60 miljoen ton en koolzaad op 28 miljoen ton. Het is echter ook belangrijk om te weten dat 40% van het totale tarwevolume slechts van gemiddelde kwaliteit zou zijn.
...dat wel zijn graan moet verkopen!
De Commissie betreurt dat Rusland opnieuw de graandeal in de Zwarte Zee heeft opgezegd. Ze heeft daarom opgeroepen om de werking van solidariteitscorridors te verbeteren, om de capaciteit in termen van volumes te vergroten en tegelijkertijd de logistieke kosten te verlagen om de export van Oekraïens graan te vergemakkelijken.
Kiev moet zijn productie kunnen verkopen op de internationale markt, maar is hier volledig van afgesneden sinds het einde van het Istanboel-akkoord over transporten in de Zwarte Zee. De Commissie pleit voor de afschaffing van overbodige controles, voor het stroomlijnen van processen (douaneafhandeling), het verbeteren van de infrastructuur en voor het volledig benutten van het potentieel van de Donau. De capaciteit zou moeten stijgen naar 4 miljoen ton per maand, tegenover 3 miljoen ton begin dit jaar.
De EU verstrekt al heel wat financiële steun voor de solidariteitscorridors (grensposten, spoorvervoer, havens). Zo is onder meer 250 miljoen euro aan subsidies toegekend via het Connecting Europe Facility, het EU-programma voor infrastructuurfinanciering, met als doel de verbinding tussen de EU en Oekraïne te verbeteren.
“Dit zal Oekraïens graan sneller naar derde landen en lidstaten brengen die niet aan Oekraïne grenzen en dus de druk op de markten van naburige landen (Polen, Roemenië, Slowakije, Hongarije en Bulgarije) verminderen”, aldus de Commissie.
Geen zicht op strategische reserves
Samenvattend kan men stellen dat, ondanks de slechte weersomstandigheden in verschillende delen van de EU (droogte in het zuiden en zware regenval in het noorden), de oogstopbrengsten naar verwachting beter zullen zijn dan het lage niveau van 2022, maar nog steeds onder het gemiddelde van de afgelopen jaren.
Wat is er echter precies aan de hand met de strategische reserves van de EU? Hun ‘vertrouwelijke’ karakter, vooral in de huidige geopolitieke situatie, roept vragen op. En de vertegenwoordiger van het uitvoerend orgaan gaf in zijn presentatie geen concrete antwoorden. Hij herinnerde er alleen aan dat de lidstaten de Commissie maandelijks op de hoogte moeten brengen van hun voorraden. “Helaas voldoen niet alle landen aan deze eisen. We hebben dus geen volledig zicht op de voorraden”, betreurde hij.
Hoe dan ook, de cijfers die door de Commissie werden gepresenteerd, benadrukken vooral de schadelijke gevolgen van de klimaatverandering (overstromingen, watertekort...) en de impact ervan op de landbouwproductie. De vertegenwoordiger van de Commissie erkende dat deze fenomenen vandaag mee in overweging moeten worden genomen en dat de economische levensvatbaarheid van heel watlandbouwbedrijven daarvan afhangt.
