Moderne technologie maakt biologische landbouw mede mogelijk in Vlaanderen

Een geschikte gesprekspartner voor dit thema vonden we bij Lieven Delanote, afdelingshoofd biologische productie bij Inagro in Roeselare-Beitem.

Precisielandbouw

De eerste vraag waarmee we worstelen is in welke mate we precisielandbouw in het themaverhaal moeten meenemen. “Voor mij is een gps-stuurhulp een nuttig instrument om makkelijk recht te rijden tijdens het planten of zaaien. Hierdoor wordt – zeker in de biologische teelt – later het schoffelwerk vergemakkelijkt omdat het gewas mooi op een rechte lijn staat. Dan kan men nog kiezen of we met behulp van gps gaan schoffelen of niet. Binnen precisielandbouw valt ook de techniek van vaste rijpaden. Hierdoor kan creatiever met de bodem omgesprongen worden”, aldus Lieven.

Hij geeft ook aan dat dankzij gps-technologie een perceel makkelijker in kleinere veldjes kan opgesplitst worden. Maar ook kan bijvoorbeeld op een bloemkoolveld de oogstgang veel makkelijker in het voorjaar met een bloemenmengsel ingezaaid worden. Tevens is het eenvoudiger om aan vruchtwisseling te doen. De teler kan ervoor kiezen of hij bijvoorbeeld een veld van 10 ha vol zet met één gewas of dit met behulp van gps-technologie gaat opsplitsen in verschillende deelveldjes en meerdere gewassen gaat verbouwen. Dit komt de rotatie en vruchtwisseling ten goede. “Kortom, de gps geeft nieuwe vrijheidsgraden”.

In drone-toepassingen ziet Lieven Delanote momenteel minder heil. Een drone kan bijvoorbeeld een veld in beeld brengen en taakkaarten voor de bemesting opstellen. In de gangbare landbouw is dit mogelijks nuttig, maar in de biologische landbouw ziet hij het minder snel opgang maken. In bio wordt gewerkt met traag werkende meststoffen: het nut om variabel stalmest te gaan strooien vlakt dan uit. “Voor mij is een dronebeeld een uitnodiging om in de biologische landbouw plaatsspecifiek met de schup in de grond te gaan kijken”.

In de gangbare landbouw kan de bodemkennis eventueel uitgeschakeld worden door een computerbeeld. Maar in de biologische landbouw moet de boer met zijn bodem bezig zijn en zich afvragen op welk moment, hij welke handelingen moet uitvoeren met welke machine en bij welke afstelling.

De drone moet de uitnodiging zijn om de techniek in vraag te stellen in plaats van een automatisch computergestuurd antwoord te geven. In de biologische landbouw moet het vakmanschap naar boven gehaald worden, geprikkeld door precisielandbouwtoepassingen.

De moderne technologie maakt biologische landbouw mede mogelijk in onze Vlaamse context, maar de boer blijft aan het stuur staan. gps geeft meer slagkracht, cameratoepassingen op machines bieden meer precisie. Hierdoor is het efficiënter werken richting onkruidbestrijding.

Door de technologische evolutie moet een biobedrijf niet meer klein blijven. Ze kunnen zich bepaalde investeringen gaan veroorloven doordat ze efficiënter aan de slag kunnen. Net op te kleinschalige bedrijven zijn de investeringen in precisiemachines niet af te schrijven.

Mechanische onkruidbestrijding

Mechanische onkruidbestrijding komt puur op techniek aan en is voor de biologische sector heel belangrijk. “Ook in dit domein vinden nog belangrijke ontwikkelingen plaats. Dit gaat van kleine aanpassingen tot high tech toepassingen. Allen zijn ze erop gericht om de machines slagkrachtiger te maken en een betere werking te geven”, aldus Lieven Delanote.

Hij haalt hierbij het voorbeeld aan van de onkruidbrander, een machine die al 50 jaar bestaat, en illustreert met het voorbeeld van constructeur Vanhoucke. Deze herbekeek de werking van de onkruidbrander en laat nu – heel eenvoudig uitgelegd - opgewarmde in plaats van koude lucht richting branders gaan. Door de luchtstroom aan te passen werd het gasverbruik fors gereduceerd. Door toepassing van sensoren op de machine, o.a. om de bodemtemperatuur te meten, wordt tijdens het werk aan de bestuurder een indicatie gegeven voor de afstelling van de machine en een indicatie van de rijsnelheid. Vroeger zag je pas na twee dagen of je te snel of te traag had gereden. Nu krijg je tijdens het werk een zicht richting ideale rijsnelheid. Lieven vat samen door te stellen dat de machine uiterlijk nagenoeg hetzelfde blijft, maar dat de aansturing ervan evolueerde de laatste jaren.

Hij illustreert nog met een ander mooi voorbeeld: die van de klassieke wiedeg die al jaren gekend is. Nu is er een constructeur die een andere aansturing van de veren op de wiedtanden heeft uitgewerkt. De machine valt sneller en beter af te stellen en volgt de bodem beter. Het concept is herdacht en nieuwe technologie om de veren te maken is toegepast. Dit maakt dat de wiedeg performanter en efficiënter is. Hierdoor kunnen we ook vroeger in het veld gaan. Vroeger werd bijvoorbeeld drie weken gewacht om geplante knolselder of spruitkool te gaan wiedeggen. Doordat we de machine nu ‘zachter’ kunnen afstellen, is het mogelijk om al tien dagen na planten op het veld de onkruidbestrijding aan te pakken.

Machineconstructeurs hebben nu 3D-computer tekenprogramma’s en automatisch gestuurde las- en snij-apparatuur voor de metaalverwerking. Dit zijn kleine dingen, maar die de machine af fabriek beter geschikt maken voor het veld.

Dankzij de opkomst van de gps-stuursystemen kunnen we de onkruidbestrijding dichter tegen de plantenrijrij gaan uitvoeren. Schoffelen blijft het efficiëntst aangevuld met torsie- of vingerwieders die het onkruid in de rij aanpakken. “Eigenlijk moet een bioboer een batterij aan machines in de hangaar staan hebben, net zoals een gangbare boer die een resem producten in het fytolokaal heeft staan”, aldus Lieven Delanote.

Een ander verschil tussen de gangbare en biologische sector is dat er in de biologische sector actief gestuurd moet worden richting mechanische onkruidbestrijding. In de gangbare teelt wordt er wel eens geschoffeld, maar eerder met een passieve houding. Zij kunnen nog chemisch corrigeren als bij de mechanische onkruidbestrijding niet alles is opgeruimd. In bio kan dit niet.

High-tech

Voornoemde ‘kleine’ veranderingen maken dat de zaai- en plantmachines beter worden, waardoor ook de onkruidbestrijding beter gaat. “Want uiteindelijk is het één ketting die zich opvolgt”.

Onder ‘high tech’ innovaties noemt Lieven alles wat met gps te maken heeft. Het feit dat één rij al recht is, biedt reeds een enorm comfort. Een gps-stuurautomaat bij het zaaien en planten vindt in bio meer en meer ingang. Bij het planten of bij de onkruidbestrijding moet de chauffeur niet steeds op zijn bestuurdersstoel blijven zitten, maar hij kan de cabine verlaten en de werking van de machine van dichtbij opvolgen.

Schoffelen met gps-stuurgeleiding is in Nederland veel couranter dan in Vlaanderen, haalt Lieven Delanote aan. Als reden hierachter ziet hij de schaalgrootte. Bij onze noorderburen werken ze meer op akkerbouwschaal met grotere teelten via gestandaardiseerde methodes. In Vlaanderen zijn de biobedrijven gediversifieerder met meerdere teelten en veel verschillende machines. Hier overal een goede gps-besturing integreren is moeilijker te realiseren. Ook de afstelling van de machines vraagt wat oppervlakte vooraleer het op punt staat. gps-schoffelen is een ‘virtuele plantrij’ volgen. Dit gaat tot er een ‘afwijking’ is op hetgeen virtueel geplant is. Dit is een aspect waar de Vlaamse boer maar moeilijk mee omkan. Gps-toepassingen werken in 99,9% van de gevallen. Die 0,1% dat het niet werkt is te enerverend en maakt dat bv. na zaaien het systeem niet meer klopt voor de onkruidbestrijding. Een Nederlander kan volgens Lieven vlotter overweg met dit euvel.

Naast gps-toepassingen noemt hij camerabesturing op werktuigen. Dit is een mogelijkheid voor loonwerkers die bijvoorbeeld gaan schoffelen bij boeren die niet werken met gps. Zo kan de loonwerker toch overal terecht.

Tractoren op gps en machines met camera’s zijn ongetwijfeld de volgende stap, volgens Lieven Delanote. “Dit levert een performante combinatie op die op een termijn van tien jaar zeker vlot toepassing heeft gevonden”.

In deze evolutie ziet hij meer toekomst dan in deze van de ‘Inrow weeders’. Dit zijn machines die in de basis bestaan uit een schoffelapparaat met een tool voor de onkruidbestrijding in de rij. Die tool is vaak een soort mes, aangedreven door een hydromotor of pneumatische cilinder. Een camera zorgt voor de gewasherkenning, een computer verwerkt de beelden en stuurt de tool aan om in de rij te wieden. Deze machines zijn op de dag van vandaag beschikbaar maar duur in aanschaf, waardoor het niet voor ieder biobedrijf haalbaar is. De combinatie van de GPS-gestuurde tractor en het camera-gestuurd werktuig zal volgens Lieven Delanote hierom mogelijks meer toepassing vinden in de praktijk.

Voorjaar

Als we over het thema mechanisatie in bio spreken, ziet Lieven extra aandacht die er gekomen is voor machines die in het voorjaar gebruikt worden. Groenbemesters moeten aangepast verwerkt worden. Hierom is er een vernieuwde interesse in klepelmaaiers en is er een tendens richting precisiecultivatoren. Deze moeten oppervlakkig de groenbemester gaan afsnijden met behulp van brede, ondiep werkende beitels. De groenbemester of de onkruidplanten mogen geen kluit meer hebben met ‘reservewater’ zodat er kans is op overleven. Ze moeten zo weinig mogelijk kluit hebben, zodat ze opdrogen en vergaan.

Een andere techniek die in beeld komt, is deze van het ondiep ploegen of ecoploegen. Hierbij wordt maar 10 à 15 cm diep geploegd en wordt onkruid weggewerkt dat je niet kapot kreeg en/of is het tevens mogelijk om fijne gewassen te zaaien.

Veevoeding in de biologische sector hangt voor het overgrote deel af van gras in het rantsoen. Hierom wordt sterk ingezet op graslandmanagement en/of de aanschaf van hooibouwapparatuur met brede werkbreedte en grote capaciteit. Tevens wordt gekeken hoe zacht de machines omgaan met klaver.

In de biologische melkveehouderij is er momenteel veel interesse voor drijfmesttoediening via sleepslangtechniek (navelstrengbemesten). Zie ook een speciaal dossier hieromtrent in Landbouwleven nr 3142 van 6 april 2018. Het is een methode om vroeg in het voorjaar zonder structuurschade en efficiënt drijfmest uit te rijden.

Bij biologische veehouders is er naast grasklaver ook aandacht voor granen in het rantsoen. Granen willen zij ook oogsten als gehele plant silage (gps). Loonwerkers kunnen dit met de gekende oogstbekken voor maïs. Maar dit levert niet altijd het gewenste resultaat. Mede onder impuls van de biologische sector zijn er loonwerkers die geïnvesteerd hebben in een afzonderlijk oogstbek voor gps.

Tot slot noemen we nog de interesse in vaste rijpaden. Bij deze techniek rijdt de tractor altijd in hetzelfde spoor en bekomen we onbereden grond tussen de tractorwielen. Een aangepaste tractor op bijvoorbeeld een spoorbreedte van 3 m en een aangepast machinepark dat inspeelt op een veelvoud van deze werkbreedte is dus aan de orde.

Wat duidelijk is aan het einde van ons gesprek, is dat de mechanisatie in de biologische sector nog niet uitontwikkeld is en er nog een boeiende toekomst in het verschiet ligt.

TD