Nederlandse voorloper realiseert flinke stikstofreductie
Melkveehouders Frank en Ilona Post uit het Nederlandse Nieuwe-roord in Oost-Nederland zijn een van de 15 fervente deelnemers van het samenwerkingsverband Koeien & Kansen. Zij realiseren minder stikstofinput in de koe en tevens minder stikstofuitstoot aan de ‘achterkant’.
Al sinds 2006 is de familie Post een van de deelnemers aan het Nederlandse samenwerkingsverband Koeien & Kansen. Dit project is een samenwerkingsverband van 15 toekomstgerichte Nederlandse melkveehouders, het Nederlandse melkveeproefbedrijf De Marke en Wageningen University & Research en Adviesdiensten (WUR). Met subsidie van de Nederlandse overheid en op verzoek van het bedrijfsleven toetst, evalueert en verbetert het project de effectiviteit en uitvoerbaarheid van diverse Europese (en Nederlandse) wet- en regelgeving in de praktijk en ondersteunt het de Nederlandse melkveehouderijsector bij de implementatie ervan.
De onderwijswereld is voor Frank Post geen onbekende, aangezien hij, naast melkveehouder, ook docent Agrarische bedrijfsanalyse is aan Aeres Hogeschool in Dronten.
Omdat de ouders van Frank in de Nederlandse provincie Overijssel niet verder konden ontwikkelen met hun landbouwbedrijf in de jaren 90, kochten ze de huidige locatie in het Drentse Nieuweroord. Dat was in 1997. De familie Post had in die tijd zo'n 30 stuks melkvee en 15 ha grond.
Tussen 1977 en 2000 groeide het melkveebedrijf van 30 naar 65 stuks melkvee.
Nabij Natura 2000-gebied
In 1996 ging Frank in maatschap met zijn ouders. In 2006 kwam zijn vrouw Ilona in de maatschap bij en gingen de ouders van Frank eruit. Zo makkelijk als dat toen ging, gaat het nu, wat hun kinderen betreft, niet meer volgens Frank en Ilona. Frank: “Hier 1.200 m verderop zit namelijk een Natura 2000-gebied. Stel dat wij onze zonen in de maatschap zouden laten en wij willen ooit eens meedoen aan een opkoopregeling van de Nederlandse overheid, dan hebben onze zoons een groot probleem, omdat ze dan een beroepsverbod krijgen. Dat zit namelijk als addertje onder het gras bij die opkoopregeling in.”
Op dit moment heeft het Drentse bedrijf 140 stuks melkvee, 75 stuks jongvee en 80 ha land. Daarvan is 49 ha weiland, 21 ha maïs, 7 ha veldbonen en 3 ha bos/bosschages. Bijzonder bij de veldbonen is dat de familie de luizen bestrijdt met larven van lieveheersbeestjes. In totaal worden 2.500 larven van lieveheersbeestjes uitgestrooid over de 7 ha veldbonen. Frank: “We doen dit omdat wij zo min mogelijk gebruik willen maken van bestrijdingsmiddelen. We kijken altijd eerst of er andere teeltmethoden zijn of de mogelijkheid van biologische bestrijding.”
Veel 100.000 kg-toppers
De familie Post heeft een traditionele ligboxenstal uit 1996, die in 2005 flink is vergroot. Ze melken het melkvee in een 2 x 11, 60 graden melkput. Dat de familie relatief weinig jongvee aanhoudt, komt omdat ze weinig vervanging nodig hebben. Ze hebben dus veel koeien die heel lang melk geven en veel koeien die melkgiften van boven de 100.000 kg/koe hebben. Frank: “Deze werkwijze is ook weer duurzaam, want je hebt relatief weinig jongvee(opfok) nodig en jongveeopfok is economisch en milieutechnisch gezien onvoordelig.”
Een van de 100.000 kg-toppers van de familie Post heet Adema. Die koeienlijn Adema heeft veel toppers boven de 100.000 kg overigens, dus dat zit blijkbaar in de genen. Een andere goede lijn heet Pietje. De hele melkveestapel samen produceert 1,3 miljoen kg melk/jaar. De melk van de koeien gaat via Arla als verse melk naar supermarkten.
Op het moment dat de familie Post in 2006 in het samenwerkingsverband Koeien & Kansen stapte, speelden vooral items als nitraat, stikstof en fosfaat, maar dan vooral wat bemesting betreft. Frank: “Mijn vader is al vanaf 1988 bezig geweest met mineralenmanagement. Nog steeds ligt de focus op het optimaliseren van mineralenbenutting, maar de laatste jaren zijn er ook nieuwe doelen bijgekomen, zoals het streven naar 300 uur arbeid per ton melk. Dat moet haalbaar zijn, net als een financiering onder de euro per kilo melk.”
30 ha grond nodig
De Drentse melkveehouderij had ook derogatie, onder meer als proefbedrijf om te kijken wat de effecten zijn als je ermee stopt. Ofwel, wat er gebeurt als je van 250 kg/N/ha naar 170 kg/N/ha zou gaan. Ondertussen is de Nederlandse melkveehouderij zijn derogatie dus daadwerkelijk kwijt en Frank baalt daar wel van. “Op het moment dat wij de derogatie nog hadden, waren wij ‘grondgebonden’, zoals dat heet, dus hoefden wij geen mest af te zetten. Nu wij de derogatie kwijt zijn, moeten wij maar liefst 1.300 ton mest/jaar afvoeren sinds 1 januari dit jaar.”
Dit betekent een extra kostenpost voor de Nederlandse melkveehouderij van 35.000 euro/jaar. Voor dit jaar heeft de familie Post dit opgelost door meer mest af te zetten bij plaatselijke akkerbouwers. De rest gaat naar een groot mestverwerkingsbedrijf in het oosten van Nederland.
Voor de lange termijn zijn deze 2 afzetmogelijkheden geen optie volgens de melkveehouder, omdat ze vrij duur zijn. Dus is hij van plan om extra grond bij te pachten of om gronden te ruilen. Frank: “Ik ben hierover al in gesprek met grondbezitters . Het equivalent van 1.300 ton is 30 ha, dus zo veel extra grond heb ik nodig om weer grondgebonden te worden. Krimp van mijn veestapel is ook een oplossing, maar daar krijg ik geen energie van, dus daar begin ik niet aan.”
Lastige items
Rond 2012 gingen binnen het samenwerkingsverband Koeien & Kansen de items ammoniak (nitraat), waterverbruik en broeikasgassen spelen. Nitraat had te maken met de Europese nitraatrichtlijn, waarbij dus minder nitraat in het water terecht mag komen, omdat de gehaltes in het water te hoog zijn. In 2015 en 2016 ging binnen Koeien & Kansen biodiversiteit en natuur een rol spelen. In 2018, onder oud-minister Carola Schouten, kwam het item stikstof al op, en onder de huidige minister voor Natuur en Stikstof, Christianne van der Wal-Zeggelink, is dit natuurlijk helemaal een item geworden. Frank: “Op zich vond ik Schouten goed beginnen en ook met visie en beleid, maar ze eindigde met ad hoc beslissingen, rampzalig voor de sector. Momenteel zie ik binnen Koeien & Kansen minder nieuwe items opduiken, maar zie ik meer dat de items uit voorgaande jaren nu om de zo veel jaar terugkomen.”
Globaal 2 mogelijkheden
Het rollend jaargemiddelde ligt bij de familie Post momenteel op zo’n 10.000 kg/koe, 3 jaar geleden was dat 10.700 kg/koe. De gehaltes liggen momenteel op 4,59% vet en 3,69% eiwit. Volgens Frank zijn zijn belangrijkste doelen als melkveehouder momenteel om reducties te realiseren wat betreft stikstof, ammoniak (nitraat) en broeikasgassen (bijvoorbeeld methaan). Dit betekent volgens hem óf meer grond aankopen (grondgebonden) en minder koeien houden (extensiveren), óf emissies verlagen door middel van vakmanschap en optimalisatie of technologie en innovatie.
Globaal gezien kiest de familie Post voor meer grond en emissiereducties door middel van optimalisatie en vakmanschap. Frank: “We kiezen vooral dat laatste, omdat daar het meeste financiële potentieel in zit. Het reduceert je kosten, verhoogt je opbrengsten en verlaagt je emissies. ”
Rantsoenen aanpassen
De eerste maatregel die de familie Post nam in 2018, was starten met het monitoren van de rantsoenen voor het melkvee, om zodoende te kunnen optimaliseren. Samen met hun vaste adviseur van Koeien & Kansen werden alle soorten voer gewogen en bemonsterd op voederwaardes, VEM, ruw eiwit, enzomeer. Uit de monitoring bleek dat er op koppelniveau 7,5 kg/DS (droge stof) gras gevoerd wordt, 5,7 kg/DS maïs, 1,5 kg eiwitbrok, 1,5 kg/DS voederbieten, 1 kg/DS raapschoot en 4,5 kg energiebrok. Het advies was om meer koolhydraten te voeren, dus energie, en minder eiwit. Frank: “Heel specialistisch gezien ben ik meer zetmeel en pectine beginnen voeren. Dat ik nu minder eiwit voer, is omdat eiwit voor meer ammoniakverlies kan zorgen. Met de nadruk op 'kan', want dat hoeft niet per se het geval te zijn.”
28 kg/N/jaar per melkkoe minder
Na deze rantsoenaanpassing gaat er bij de familie Post momenteel op jaarbasis 165 kg stikstof per melkkoe in. Daarvan gaat 57 kg naar de melk, 1,8 kg gebruikt de melkkoe zelf en 107 kg/N/jaar wordt door iedere melkkoe ‘uitgepoept’. En dat zijn mooie cijfers, aangezien er gemiddeld op Nederlandse melkveebedrijven 180 N/jaar de koe in gaat. Daarvan gaat gemiddeld 42 kg N naar de melk, 2 kg N gebruikt de koe zelf en een Nederlandse melkkoe mest gemiddeld jaarlijks 135 kg/N. De familie Post realiseert dus, door efficiëntie, een N-reductie per koe van maar liefst 28 kg/N/jaar per melkkoe.
Frank: “Voor eiwitvorming heb je namelijk stikstof nodig en wij halen er 15 kg/N/jaar meer uit door meer melkeiwitten in de melk. Verder geldt: als er te weinig onbestendig eiwit is of te weinig fermenteerbare organische stof, dan krijg je te weinig microbieel eiwit, waardoor je veel meer ammoniakverlies hebt.” Frank zorgt er daarom voor dat er op vrijwel ieder moment van de dag een goede balans is tussen onbestendig eiwit en fermenteerbare organische stof. Dat is een bijkomende maatregel die bijdraagt aan de stikstofreductie. Daarnaast past hij zoveel mogelijk weidegang toe om emissies in de stal te vermijden. Het melkvee kan minimaal 8 uur per dag buiten in de weide lopen. De maatregelen die de familie Post namen, zorgen ook voor een methaanreductie van zo'n 427 g/CO2/jaar (totaal van de broeikasgasuitstoot per koe/jaar is volgens Frank zo'n 764 g/CO2).
“De Nederlandse overheid wil een ammoniakreductie van zo'n 50% per melkkoe, maar dat ga je met alleen rantsoenmaatregelen niet redden. Met vakmanschap kan ik maximaal 30% N-reductie bereiken, dus moet ik wel grond aankopen. Ik had ook nog voor techniek kunnen kiezen – bijvoorbeeld een luchtwasser achter de stal of een emissiearme vloer – maar met die laatste optie reduceer je natuurlijk geen broeikasgassen.”
Extensivering sector is geen oplossing
Duurzame melkveehouderij in Nederland begint volgens Frank met een zo hoog mogelijk economisch resultaat. “Vandaar ook dat wij bewust kiezen voor het optimaliseren van onze technische resultaten, met aandacht voor nauwkeurig voeren en bemesten en voor het verhogen van de levensproductie. Rantsoenefficiëntie is voor mij daarbij belangrijker dan hoge rollende jaargemiddelden. Het is namelijk niet verstandig om van 1 kg DS 0,8 kg melk te maken, als dat ook 1,5 kg melk kan zijn. Dat scheelt duizenden euro’s per jaar op bedrijfsniveau.”
De familie Post heeft daarom ook een aantal jaren bewust ingekruist met Fleckvieh, Montbéliarde en Zweeds roodbont. Volgens Frank is extensivering van de Europese melkveesector – dus minder melkvee houden in Europa – niet de oplossing om meer emissiereducties te behalen. Frank: “Dan hebben wij namelijk met z'n allen nóg meer land nodig om dezelfde melkproducties te kunnen behalen.”
Politici denken vanuit verkeerd perspectief
Heel veel politici en beleidsmakers, zowel in Nederland als in Europa, denken vooral vanuit hun eigen specifieke belangen en vaak zelfs regionaal, stelt de Nederlandse boer. Een groot deel van de voedselproductie is echter inmiddels mondiaal. Hij vindt ook dat deze politici en beleidsmakers te veel denken vanuit Noord-Europees perspectief. “Ik vind dat veel van deze mensen een koloniaal gedachtegoed aanhangen. Ze willen wel goedkoop koffie en kipfilet uit Zuid-Amerika, goedkope thee uit Azië en goedkope kiwi's uit Nieuw-Zeeland, maar als die landen goedkope agrarische producten van ons willen (omdat ze die moeilijker en duurder moeten produceren), dan zeggen wij: nee, dat hebben wij niet meer (door extensivering). Dat is toch hypocriet? Terwijl wij wel, net als in de koloniale tijd, goedkope producten uit deze landen halen en daar bijna of niets voor teruggeven.
Ik ben zeker geen voorstander van ongebreidelde productie, maar te veel extensiveren is ook zonde van onze productiemogelijkheden. Ik vind dat wij als Europa onze agrarische productie wel op peil moeten houden, zodat de rest van de wereld geen honger hoeft te lijden.”
De harde realiteit is echter dat de provincie Drenthe al een keer aan de familie Post gevraagd heeft of ze het bedrijf niet op kunnen kopen via de huidige opkoopregeling die de Nederlandse overheid momenteel heeft openstaan. Frank en zijn vrouw Ilona hebben 4 kinderen, waarvan er 2 de melkveehouderij in willen. “Onze zoon Abel wil dit bedrijf overnemen”, aldus Frank, “en onze zoon Merijn wil een melkveehouderij ergens in Europa beginnen.”
