Zaaien met succes

Ook heel wat groentesoorten die we anders gewoon ter plaatse zaaien, kunnen we in afwachting dat het wat droger wordt alvast binnen of buiten, beschut tegen de regen, in teiltjes en potjes voorzaaien. Zaaien is de meest eenvoudige manier om planten te vermeerderen. Geef een zaadje de juiste hoeveelheid vocht, licht en temperatuur en het zal wel kiemen. Om de kiemplantjes echter ook succesvol te zien uitgroeien tot prachtig bloeiende planten of smakelijke groenten, heeft men – naast groene vingers – vaak ook wel wat vakkennis nodig. Het begin van het tuinseizoen is het ideale moment om deze kennis nog eens op te frissen.

Zaaijargon van A tot Z

Afharden Jong plantmateriaal dat binnen (warme kas, huiskamer) werd opgekweekt, moet voor het buiten uitgeplant worden langzaam gewend worden aan de buitentemperatuur, om te vermijden dat het door de koude een groeistilstand zou krijgen. Dit kan door de plantjes geleidelijk aan enkele uren buiten te zetten (of door de koude bak te luchten). Begin met 2 uur, de volgende dag 4 uur, de dagen daarop 6 uur, 8 uur.

Zet de planten de eerste dagen op een schaduwrijke plaats, daarna kunnen ze enkele uren in de zon. Haal de plantjes de eerste dagen zeker ’s nachts binnen, na enkele dagen kunnen ze op vorstvrije nachten buiten blijven. Door het geleidelijk afharden wordt de structuur van de plantjes steviger en kunnen ze zonder problemen buiten uitgeplant worden (vorstgevoelige planten pas na half mei).

Breedwerpig zaaien Zaden van planten die onmiddellijk op hun definitieve groeiplek worden gezaaid of zaden voor de opkweek van plantgoed van groenten, zoals prei en sla, worden vaak gelijkmatig en breedwerpig over de hele in te zaaien oppervlakte uitgestrooid. Daarna worden ze dan voorzichtig ingeharkt. Soms geeft deze manier van zaaien problemen met ongelijkmatige opkomst (verschillende diepte). Ook het wieden van onkruid is vaak een probleem.

Donkerkiemers, lichtkiemers De meeste zaden hebben geen licht nodig om te kiemen en mogen dus gewoon afgedekt worden met een laagje grond. In de regel mogen zaden tweemaal zo diep zitten als ze zelf groot zijn, waardoor de kans op uitdroging sterk verminderd wordt. Andere zaden hebben dan weer licht nodig om te kiemen en mogen dus niet of slechts heel ondiep afgedekt worden met grond. Duw deze zaden met een plankje stevig vast in de grond om uitdroging te vermijden. Raadpleeg steeds de instructies op de verpakking van het zaad.

Eenjarigen Planten die kiemen, groeien, bloeien en zelf zaad produceren op 1 groeiseizoen, zijn eenjarigen. Deze worden opgekweekt uit zaad. Het zijn vaak prachtig bloeiende planten die we eenvoudig zelf kunnen kweken. Winterharde eenjarigen kunnen al vroeg in het groeiseizoen op hun definitieve plaats uitgezaaid worden. Niet-winterharde eenjarigen worden vaak al vroeg in het voorjaar binnenshuis of in een verwarmde serre uitgezaaid. Ze vragen vaak een hogere kiemtemperatuur en kunnen pas naar buiten (eerst afharden!) na de ijsheiligen.

Fileren Planten die binnen uitgezaaid worden in bakjes of teilen moeten, zodra de zaden gekiemd zijn, op een plaats gezet worden met zo veel mogelijk licht (vermijd echter rechtstreeks zonlicht). Planten hebben licht nodig om zich te voeden (fotosynthese). Wanneer de plantjes goed warm staan, gaan ze flink groeien, maar bij gebrek aan licht kunnen ze niet voldoende voedsel aanmaken. Daardoor groeien ze lang en slap uit met een eerder fletsgroene kleur. Dergelijke planten noemt in het tuinjargon gefileerd.

Gecoate, geprimede, gepileerde zaden Bij pillenzaad heeft men het zaad omgeven met een mantel, waardoor ze een gelijke ronde vorm krijgen. Dit vergemakkelijkt het uitzaaien van vooral fijne zaden. Ze kunnen gemakkelijker op de juiste afstand gezaaid worden, waardoor uitdunnen na de opkomst niet meer nodig is. Bij gecoate zaden worden er aan de coating meststoffen en/of gewasbeschermingsmiddel toegevoegd. Dit gebeurt in de regel enkel voor professionele gebruikers. Ook het primen van zaden, waarbij de zaden voorgekiemd worden, gebeurt uitsluitend voor professionele toepassingen.

IJsheiligen Dit is de naam voor een aantal katholieke heiligen van wie de naamdagen vallen van 11 tot 15 mei. In de volksweerkunde betekenen de ijsheiligen traditioneel het einde van de kans op nachtvorst, die voor heel wat planten schadelijk is. In werkelijkheid valt de laatste nachtvorst, zeker de laatste jaren, vaak al veel vroeger op het seizoen (2023: 5 april, 2022: 3 april, 2014: 24 januari).

Kiemkracht, kiemproef De kiemkracht van zaad geeft het percentage zaden aan dat na een bepaalde periode nog uitgroeit tot een volwaardige kiemplant. Je kan makkelijk zelf testen of zaden nog voldoende kiemkrachtig zijn. Neem een bordje en leg er enkele vellen vochtig keukenpapier op, breng een aantal te testen zaden op het keukenpapier, dek af met keukenfolie om uitdroging te vermijden en zet dit op een warme (20 °C) plek. Na enkele dagen kan je dan zien hoeveel zaden er gekiemd zijn en of het nog de moeite loont om dit zaad uit te zaaien.

Verspenen Als we gezaaid hebben in een zaaiteil of een ander groot recipiënt, moeten de jonge kiemplantjes op een bepaald moment open geplant worden. Als men genoeg ‘warme’ ruimte heeft, kan men ze onmiddellijk in een aparte pot opplanten. Om plaats te sparen kan men ze ook in perspotjes of in een ruime zaaiteil opplanten. Verspenen gebeurt op het moment dat de kiemblaadjes (de zaadlobben) volledig ontwikkeld zijn en de eerste echte blaadjes zich beginnen te ontwikkelen. Maak de zaailingen voorzichtig los met een stokje en pak ze voorzichtig vast bij de kiemblaadjes. Laat de wortels van het jonge kiemplantje zakken in het gaatje dat je op voorhand gemaakt hebt in de potgrond, zorg ervoor dat de kiemblaadjes boven de grond blijven, en druk de grond voorzichtig dicht.

Voorweken Sommige zaden hebben een harde schil, waardoor moeilijk vocht kan doordringen in het zaad en de kieming slechts langzaam op gang komt. Door ze, afhankelijk van de soort, 1 of meerdere dagen in lauw water te leggen gaan ze daarna veel vlugger en gelijkmatiger kiemen. Als de zaden opzwellen en de kiem zichtbaar wordt, zijn ze klaar om uit te zaaien. Bonen en erwten zijn de bekendste soorten, maar ook andere planten, zoals artisjok en peterselie, hebben baat bij voorweken.

Zaaipotgrond Gebruik steeds potgrond van goede kwaliteit, dit verhoogt de kans op succes van het zaaisel. Zaaipotgrond is gemengd met zand en perliet voor een luchtige structuur en bevat geen of heel weinig meststoffen (de meeste zaden hebben zelf reservevoedsel aan boord). Daardoor wordt verbranding van de kiempjes vermeden.

Geert Brantegem