Expo

In 75 jaar veranderde de landbouw ingrijpend. Die evolutie bracht verwachtingen, regels en spanningen met zich mee. Boeren voelden zich soms niet gehoord en trokken de straat op, zoals bij de betoging tegen het Plan Mansholt in 1971. Landbouw werd een Vlaamse bevoegdheid, maar is tegelijk Europees verankerd. Discussies over prijzen, mest of stikstof zetten de verhoudingen soms op scherp. Toch bleef het beleid ook een partner in de zoektocht naar toekomstgerichte oplossingen

Toen eind 19e eeuw de graanprijzen kelderden, vonden veel boeren in de veeteelt een nieuwe uitweg, met kansen op een stabieler inkomen. Prijskampen en veemarkten speelden een belangrijke rol in het sociale en professionele leven op het platteland. In de jaren 1970 ontstonden nieuwe vormen van intensieve veehouderij, los van de grond. Ze boden economische kansen voor de kleine boeren, maar brachten ook uitdagingen zoals het mestoverschot. Vandaag blijft de sector zoeken naar evenwicht tussen productie, milieu en maatschappelijke verwachtingen.

'De landbouw' bestaat niet. In Vlaanderen ontwikkelden zich uiteenlopende sectoren: van sierteelt tot fruitteelt, van groenteteelt tot klassieke akkerbouw. Sommige gewassen verdwenen, andere kwamen erbij of kenden een herintroductie: maïs, soja, quinoa, hennep of koolzaad. Telkens zochten boeren naar rendabele en duurzame oplossingen voor nieuwe uitdagingen. Elke sector evolueerde op zijn eigen ritme, met steeds meer technologie en specialisatie. Zo tonen boeren en tuinders zich al decennialang flexibel en vernieuwend.

Al zolang landbouw bestaat, is het verbonden met water. Na de Tweede Wereldoorlog lag de nadruk in onze contreien op het droogleggen van ‘waterzieke’ gronden. Overtollig (en veelal vervuild) water moest zo snel mogelijk afgevoerd worden via sloten en rivieren naar de zee. Gaandeweg veranderde dat denken. Stilaan groeide het besef dat water ook een bondgenoot kon zijn. Door toenemende droogte en extreme neerslag zet men vandaag in op buffering, hergebruik en infiltratie. Landbouwers werken samen met natuurverenigingen aan een weerbaar landschap.

Het platteland is sterk veranderd, maar landbouw en landschap blijven nauw verbonden. Boeren vormden eeuwenlang het ritme en uitzicht van de open ruimte. De voorbije decennia kwamen daar steeds nieuwe bewoners en gebruikers bij: pendelaars, wandelaars, natuurverenigingen en verkeer. De landbouwer paste zich voortdurend aan om zijn plek te behouden. Vandaag groeit opnieuw de aandacht voor het platteland als gedeelde ruimte, waar landbouw en samenleving elkaar kunnen ontmoeten.

Boeren doe je niet alleen. Vroeger draaide het landbouwbedrijf op vele handen: de boerin, die naast het huishouden vaak ook melkte of mee het land opging, en de kinderen, die hielpen waar ze konden. Tijdens de oogst, of ’s nachts bij een kalvende koe, stonden ook de buren paraat. Elke extra werkkracht was welkom

Arbeid is cruciaal in de landbouw, of het nu handenarbeid, paardenkracht of motoren zijn. Lang waren landbouwer en paard onafscheidelijk, maar de tractor bracht daar verandering in. De tijdswinst was enorm. Met de doorbraak van de tractor evolueerden ook de landbouwwerktuigen drastisch. De introductie van de aftakas, hydraulica en elektronica waren volgende stappen in de modernisering. Ondertussen heeft ook de GPS volledig zijn ingang gevonden in de praktijk en is het uitkijken naar de toekomst. Zullen drones, zelfrijdende machines en artificiële intelligentie een even grote revolutie betekenen?

Wetenschappelijk onderzoek ligt aan de basis van innovatie in de landbouw. Denk aan plantenveredeling, kunstmatige inseminatie of veldproeven met nieuwe machines: allemaal hielpen ze de productiviteit vooruit. Maar zonder vertaling naar de praktijk bleef kennis dode letter. Daarom waren ook onderwijs en voorlichting cruciaal. Mechanica, genetica, economie of chemie; een moderne landbouwer moet van alle markten thuis zijn om zijn bedrijf te runnen.