Besparingen zetten rem op Vlaams landbouwonderzoek
In het voorjaar startte Vlaanderen de Vlaamse Brede Heroverweging op om departementen te laten nagaan in welke mate de middelen die ze benutten hun doel bereiken én wat mogelijke efficiëntiewinsten zijn. Feit is dat besparingen een rem zetten op Vlaams onderzoek, ook in de land- en tuinbouw.
Voor ILVO, het Vlaams Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek, maakte administrateur-generaal Joris Relaes het eindrapport en gaf daarover tijdens een hoorzitting lezing aan de leden van de commissie Landbouw in het Vlaams parlement.
De 5G’s van ILVO
Hij opende zijn betoog met de weergave van de missie van ILVO. “Onze missie is het opbouwen van kennis om op een maatschappelijk verantwoorde manier voldoende, gezond en gevarieerd voedsel te kunnen produceren voor de 10 miljard monden die de wereld in 2050 moet voeden.”
Deze missie wordt nagestreefd via de ILVO-onderzoeksvisie ‘Naar 2030 en verder’ met als leidraad ‘5G voor Landbouw en Voeding’.
Die 5G staat voor: gezonde productie, gezonde omgeving, gezonde verwerking, gezonde consumptie en gezonde socio-economische relaties. Dat gebeurt niet alleen via technologische innovatie maar ook via systeeminnovatie.
Opmerkelijk parcours
Het voorbije decennia heeft ILVO een opmerkelijk parcours afgelegd. Minder en minder middelen komen vanuit Vlaanderen, meer en meer middelen vanuit de private sector én vanuit Europa.
“De (Vlaamse) basisfinanciering bedraagt circa 30 % middelen (apparaatskrediet), op basis waarvan circa 70 % middelen via de E(rkende) V(ennootschap) ILVO extern wordt verworven. Het rechtstreeks multiplicatoreffect van de apparaatskredieten is dus ongeveer 1 op 3.”
ILVO groeit voornamelijk dankzij de toename van het aantal goedgekeurde EU-projecten.
In het Vlaams regeerakkoord gaat veel aandacht naar onderzoek en innovatie, maar de eigen Vlaamse onderzoekinstellingen worden aan de andere kant geconfronteerd met sterke besparingsdoelstellingen.
Doel van Vlaanderen is om 3 % van het BBP te besteden een onderzoek en ontwikkeling. In het Vlaams regeerakkoord staat dan ook uitdrukkelijk: “De Vlaamse regering zal het ILVO met de Food Pilot als speerpunt verder uitbouwen.”
20 % minder ambtenaren
“Echter geldt voor het I(ntern) V(erzelfstandigd) A(gentschap) ILVO een verplichte besparing op het personeelsbestand, het personeelsbudget én op de gekoppelde werkingskredieten”, zegt ILVO-topman Joris Relaes.
“Een dergelijke personeelsbesparing wordt niet doorgevoerd bij onderzoeksinstellingen als VLIZ, VIB, IMEC, VITO... Dit kan als een concurrentienadeel worden beschouwd ten nadele van de eigen Vlaamse wetenschappelijke instellingen, zoals INBO, Plantentuin, ILVO...”
Op 10 jaar tijd zijn er een vijfde minder ambtenaar bij IVA ILVO, of 52 eenheden. Ter vergelijking: in 2012 waren er bij ILVO 292 ambtenaren en 295 medewerkers met een privaat contract, voor 2020: 232 ambtenaren en 440 medewerkers met een privaat contract.
Verouderde gebouwen
Een ander pijnpunt waar vandaag te weinig bij wordt stilgestaan, is de structurele onderfinanciering van het verouderde gebouwenpatrimonium van ILVO. “We beschikken over een sterk verouderd gebouwenpatrimonium. Via een quickscan-conditiemeting werden de onderhoudsnoden geïdentificeerd. Enkel nog maar voor het onderhoud van de huidige gebouwen heeft ILVO jaarlijks 2,8 miljoen euro nodig.”
De toelage voor onderhoud en werken aan onroerende goederen bedraagt... 2.695.000 euro en omvat zowel de onderhoudskosten alsook alle nieuwe investeringen. “Er is dan ook heel wat budget nodig om de klimaatdoelstellingen te halen wat het ILVO-patrimonium betreft”, stelt Joris Relaes vast.
Er werd ook gevraagd om enkele oefeningen te maken met 5 en 15 %-besparingsvoeten. Besparingen zouden leiden tot de afbouw van bijvoorbeeld het socio-economisch onderzoek en het klimaatonderzoek binnen ILVO.
“Besparingen op de middelen bedoeld voor onderzoek naar innovaties met betrekking tot de stikstofproblematiek zou leiden tot het afbouwen van het onderzoek naar stalsystemen die minder ammoniak uitstoten. Maar ILVO is nagenoeg de enige onderzoekinstelling in Vlaanderen met accurate expertise en onderzoeksmogelijkheden in eigen installaties op dit vlak”, geeft Joris Relaes nog mee.
Administratieve last
Wat de realisatie van duurzaamheidsdoelstellingen betreft, zouden verdere besparingen ook leiden tot minder onderzoek dat bijdraagt tot de verduurzaming van de Vlaamse land- en tuinbouw.
Voor het departement Landbouw & Visserij zat secretaris-generaal Patricia De Clercq een stuurgroep voor. Daarin wordt de administratieve last van de Vlaamse Brede Heroverweging als hoog tot heel hoog ervaren. “Dat heeft niet zozeer te maken met het landbouwbeleid zelf, maar aan een samenvloeisel van regels die van toepassing zijn op operatoren in de voedselvoorzieningsketen.”
Bij verdere besparingen (5 of 15 %) is de rode draad een potentiële negatieve impact op de 3 pijlers van duurzame ontwikkeling (ecologie, economie en sociaal). “Bij een besparingsronde zouden duidelijke keuzes en bijstellingen van ambities noodzakelijk zijn. Dan moeten ook stakeholders daarbij betrokken worden en in een overgangsfase worden voorzien”, stelt Patricia De Clercq.
Vandaag is bijvoorbeeld de VLIF-overnamesteun een belangrijke maatregel in functie van de generatiewissel. “Besparingen zouden zorgen voor een lager forfaitair bedrag en een lagere selectiekans, wat niet zonder gevolgen zou blijven”, stelt Patricia De Clercq.
Slagkracht van VLAM
Ook voor VLAM, het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing, zouden bijkomende besparingen grote gevolgen kunnen hebben. “We denken dan bijvoorbeeld aan het verlies aan data (data verwerken is duur), waardoor het beleid minder accurate informatie zou hebben. Het indienen en/of de slaagkans van EU-dossiers zou dalen en een personeelsbesparing zou leiden tot minder service aan de sectoren en gradueel verlies van cohesie.”
Tenslotte zouden bijkomende besparingen voor VLAM zorgen voor het verminderen van de gespecialiseerde exportondersteuning (zowel in beurzen als inhoudelijk) en zou de consumenteninfo minder onderbouwd dreigen te worden.
