ILVO zet schouders onder Europese ambities voor 75% gezonde bodems

75% van de Europese bodems tegen 2030 gezond of significant gezonder maken: dat is de ambitie van de Soil Deal for Europe van de Europese Commissie. Om die ambitie te bereiken financiert Europa de komende jaren elk jaar een tiental onderzoeksprojecten. De geselecteerde projecten moeten uiteindelijk bijdragen tot meer duurzame en bodemvriendelijke beheerpraktijken en moeten de Europese en nationale of regionale wetgeving die zorgt voor gezonde(re) bodems ondersteunen. Het Vlaams Instituut voor Landbouw, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) is betrokken bij 6 projecten die in 2023 van start zijn gegaan.

Verschillende thema’s

De Europese Commissie schreef 5 grote missies uit om in de komende jaren het Europese onderzoek te sturen. Een van die missies heet “A Soil Deal for Europe” of kortweg ook wel de Soil Mission genoemd. Het doel: de Europese bodems herstellen en beschermen, en dus ook duurzame praktijken voor bodembeheer bevorderen. De verschillende objectieven zijn onder andere de koolstofreserves in de bodem verhogen, erosie vermijden, de bodemstructuur verbeteren, biodiversiteit stimuleren en de kennis over de bodem verhogen bij het brede publiek. Tot nu toe werden in totaal al 28 projecten geselecteerd. ILVO is betrokken bij 6 projecten die in 2023 van start zijn gegaan, waarvan het er 2 coördineert.

Koolstoflandbouw

We kunnen de laatste tijd niet om het onderwerp van koolstoflandbouw heen. Europa is volop bezig met uitdokteren hoe we eerlijke systemen kunnen opbouwen om de verdienmodellen rond koolstofopslag te regulariseren.

ILVO coördineert in dat kader het MARVIC project, dat deze Europese regelgeving moet ondersteunen door goed onderbouwde MRV (Monitoring, Rapportering en Verificatie)-systemen te ontwikkelen als basis voor een fair vergoedingssysteem voor de landbouwer. Het monitoringluik bestaat uit een slimme combinatie van data, staalnames, modelering en remote sensing.

Het CREDIBLE-project brengt dan weer een kennishub samen: een netwerk van netwerken. Onderzoeksinitiatieven, publieke administraties en bestaande koolstoflandbouwnetwerken worden samengebracht in elf focusgroepen om kennis uit te wisselen, samenwerkingen op te bouwen en strategieën te ontwikkelen. ILVO organiseert een focusgroep over het belang en de inzet van langetermijnveldexperimenten om kennis op te bouwen rond koolstoflandbouw en om modellen te verfijnen. In dat kader zullen de resultaten van de Vlaamse meerjarige BOPACT-proef, die binnenkort gepubliceerd worden, al grote inzichten kunnen geven. In die proef monitort het ILVO al meer dan tien jaar het effect van niet-kerende bodembewerking en composttoepassing op de bodemkwaliteit, ziektedruk en gewasopbrengst.

BodemBiodiversiteit

Het bodemleven in al zijn diversiteit is de motor voor een gezonde bodem. Maar de huidige wetenschappelijke kennis over de individuele rollen en onderlinge interacties van dat bodemleven zijn beperkt. Welke sleutelorganismen zorgen voor bepaalde ecosysteemfuncties- en diensten? In welke mate beïnvloeden menselijke ingrepen zoals ontbossing, verstedelijking en in het bijzonder de klimaatsverandering hun overleving en werking? Welke strategie is nodig om de bodemgezondheid te herstellen en om te komen tot een verduurzaming van ecosysteemdiensten? Deze en andere antwoorden worden gezocht in het BIOservicES-project.

Verdienmodellen met positieve impact op bodemgezondheid

Hoewel koolstof een sleutelindicator is voor een gezonde bodem, is het zeker niet de enige. Maar welke indicatoren voor bodemgezondheid zijn bruikbaar in de praktijk? Kunnen specifieke landbouwpraktijken ecoysteemdiensten leveren voor bodemgezondheid? En kunnen die diensten vervolgens omgezet worden naar verdienmodellen? Deze vragen liggen aan de kern van het SoilValues project. Dit project onderzoekt hoe verdienmodellen die nu al bestaan in de landbouw kunnen veranderen om ook tot een betere bodemgezondheid te komen op het bedrijf. Het project betrekt landbouwers, adviseurs en landbouworganisaties en houdt ook rekening met technische, economische, sociale en ecologische aspecten.

ILVO levert technische kennis over beheerpraktijken en ecosysteemdiensten maar onderzoekt ook zogenaamde Testing Grounds: landbouwbedrijven met concrete verdienmodellen in verschillende landen (België, Denemarken, Duitsland, Nederland, Polen en Portugal) die zich engageren om bodemgezondheid in te bouwen in hun bedrijfsvoering. Op de Vlaamse Testing Ground het Groot Grenspark Saeftinghe wordt een composteringsproject opgestart en wordt gezocht naar een goede balans tussen de economische aspecten en de bijdrage aan ecosysteemdiensten, met bodemgezondheid en bodemvruchtbaarheid als kernpunten.

Data samenbrengen en toegankelijk maken voor elke burger

Er is al veel kennis over bodems, en er komt er nu nog heel wat bij dankzij deze reeks nieuwe Soil Mission projecten. Die kennis, die nu vaak er gefragmenteerd is, samenbrengen en de hiaten opvullen is de taak van het SoilWise-project, dat ook door ILVO gecoördineerd wordt. Het project werkt nauw samen met het onderzoekscentrum van de Europese Unie (JRC) en zal de kennisdatabank voor het European Soil Observatory (EUSO) opleveren. Het doel is een next generation datacatalogus waarin praktische bodemdata en -kennis gemakkelijk vindbaar zijn volgens de FAIR-principes (vindbaar, toegankelijk, door elkaar bruikbaar en herbruikbaar). Het finaal product woirdt een chatbox-stijl programma waarin gebruikers kunnen vinden wat ze nodig hebben.

Living Labs

In het kader van de Soil Mission worden doorheen Europa 100 Soil Health Living Labs en Lighthouses opgezet die drijvers moeten worden van de zoektocht naar concrete oplossingen, en van het omzetten van die oplossingen naar de praktijk. Het SOILL-samenwerkingsverband werd opgezet om die 100 living labs en lighthouses te coördineren, ondersteunen, uitbreiden en promoten en wordt geleid door de internationale associatie van gecertifieerde living labs ENoLL.

De verschillende projecten onder de Mission Soil worden gefinancierd onder Horizon Europe, het Research en Innovation programma van de Europese Unie. Een volledig overzicht van alle Mission Soil-projecten vind je op de EU Missions website.

ILVO