Nieuwe streefdoelen voor Vlaamse eiwitstrategie

Recente schokken, zoals de coronapandemie, de oorlog in Oekraïne en de toenemende druk op ons klimaat en ons leefmilieu vereisen duurzamere en veerkrachtigere voedselsystemen. Hier maakt een meer evenwichtige eiwitproductie en -consumptie inherent deel van uit. Twee jaar geleden lanceerden 20 partners uit keten, maatschappij, onderzoek en beleid de Vlaamse eiwitstrategie 2021-2030.

Deze eiwitstrategie zet in op 6 strategische thema’s: duurzaam diervoeder, duurzame dierlijke productie, meer plantaardige eiwitten, meer nieuwe eiwitten, meer productdiversiteit en duurzame eiwitconsumptie. In de eiwitstrategie worden dus zowel plantaardige, nieuwe als dierlijke eiwitten meegenomen als schakels in de keten. De Vlaamse eiwitstrategie komt onder stoom, want het voorbije jaar hebben de partners nieuwe streefdoelen ontwikkeld om deze eiwittransitie heel concreet te maken.

Eerste eiwitstrategie

In februari 2021 werd de Vlaamse eiwitstrategie gelanceerd. De eiwitstrategie is een belangrijk onderdeel van de Vlaamse voedselstrategie. Partners uit agrovoedingsketen, middenveld, onderzoek en beleid werkten mee aan dat gemeenschappelijk kader en toekomstperspectief. Dezelfde partners kwamen in december 2022 met een eerste eiwitactieprogramma naar buiten. 76 acties zetten de woorden uit de eiwitstrategie om in een eerste reeks daden.

Eiwitten zijn een opportuniteit voor economie, ondernemerschap en innovatie: ze creëren nieuwe mogelijkheden voor alle schakels in de agrovoedingsketen. Tegelijk zijn er duidelijke winsten op het vlak van milieu, klimaat en gezondheid. Eiwitbronnen, zoals peulvruchten, maken deel uit van een gezond en milieubewust voedingspatroon en de lokale productie ervan maakt ons minder afhankelijk van ingevoerde eiwitbronnen voor voeding en voeder, zoals soja. Bovendien zet de dierlijke productie verdere stappen richting circulariteit.

Voortgangsrapport met update

Twee jaar na de lancering van de eiwitstrategie en één jaar na het eiwitactieprogramma, volgt nu een voortgangsrapport met een update van en extra acties én de bekendmaking van kwantitatieve doelstellingen die concrete richting geven aan deze eiwitstrategie.

Samenwerking en gedeelde verantwoordelijkheid staan centraal in de eiwitstrategie. Het zijn dan ook de eiwitpartners uit de agrovoedingsketen, maatschappij, beleid en onderzoek die samen tot kwantitatieve doelstellingen voor 2030 kwamen.

Deze doelstellingen, en de werkgroepen die hieraan gewerkt hebben, zijn verdeeld over de 6 strategische thema’s van de eiwitstrategie. Deze doelstellingen zijn geen bindende doelen, maar wel streefdoelen die het mogelijk maken om de voortgang van de eiwitstrategie richting 2026 (mid term) en 2030 (einde) te meten. De doelstellingen en acties zijn communicerende vaten: acties moeten de doelstellingen helpen te halen, en doelstellingen monitoren (deels) het effect van acties en geven richting aan de acties.

29 doelstellingen

In totaal werden 29 doelstellingen geformuleerd. “De mest van onze 60 tot 70 melkkoeien wordt in een pocketvergister verwerkt tot warmte en elektriciteit, die we zelf gebruiken. Met het digestaat dat overblijft uit de vergisting bemesten we onze akkers”, getuigen melkveehouders Kris en Ginny Heirbaut. Zij trekken volop de kaart van een circulaire veehouderij, waarbij de mest van hun koeien op het bedrijf benut wordt in de vorm van energie en meststoffen. Bovendien werden (ingevoerde) eiwitbronnen, zoals soja, vervangen door lokale eiwitteelten zoals grasklaver en luzerne: teelten die extra stikstof aan de lucht onttrekken, waardoor minder kunstmestbemesting nodig is. Ook kunnen deze teelten koolstof in de bodem vastleggen.

Acties als de nieuwe GLB-maatregel die duurzame ondernemingsstrategieën of verdienmodellen ondersteunt, moeten helpen om dit soort inspanningen richting een circulaire veehouderij te ondersteunen, en hiervoor een verdienmodel te ontwikkelen.

Duurzame diervoeders

50% van de gebruikte grondstoffen voor veevoeder geproduceerd door mengvoederindustrie bestaat uit nevenstromen van de voedings- en biobrandstoffenindustrie. “We maken gebruik van een alternatief voor vismeel, op basis van Single Cell Protein (SCP) en nevenstromen uit de vleesverwerkende industrie”, zegt Danny Van Mullem, CEO van de voederfabrikant Lambers-Seghers.

Zijn bedrijf gebruikt Single Cell Protein (SCP) en nevenstromen uit de vleesverwerking als hoogwaardige eiwitbronnen in het voeder voor aquacultuur. De SCP is een bacterieel eiwit bekomen door fermentatie van nevenstromen, in dit geval uit de aardappelindustrie. De nevenstromen uit de vleesverwerkende industrie, zoals bloedmeel, kippenmeel, verenmeel en hydrolysaten, halen ze uit het slachthuis.

Nevenstromen, die anders misschien verloren gaan, worden nu dus gebruikt en omgezet tot vis, die dan de consument voorziet van hoogwaardige eiwitten. De voedingsindustrie zal via deze doelstelling extra inspanningen leveren om nevenstromen te valoriseren in veevoer. Ook extra acties vanuit de andere partners, zoals de retailsector en het beleid, moeten helpen om deze doelstelling te halen.

Bij de plantaardige eiwitten is de doelstelling 25% areaalstijging voor nieuwe plantaardige eiwitgewassen voor humane voeding. “Quinoa is een blijver in het teeltplan”, aldus Wouter Saelens uit Herent, die een boerderij uitbaat vlakbij Leuven. Hij hoopt grotere afzetkanalen te vinden omdat korteketenverkoop erg arbeidsintensief is. Verschillende acties, waaronder de GLB-maatregelen die de teelt van eiwitgewassen aanmoedigen, maar eveneens projecten die samenwerking en de ontwikkeling van eiwitketens bevorderen, moeten meer landbouwers over de streep trekken om dit soort eiwitgewassen te telen.

Meer nieuwe eiwitten

34 bedrijven produceren nieuwe eiwitten. Twee derde van deze bedrijven levert ook een commercieel product voor de markt. "Het grote voordeel van insecten is dat ze heel efficiënt voeder omzetten: we hebben heel weinig voeder nodig om 1 kg eiwit uit insecten te produceren.”Aan het woord is Alexander Maroy, CEO van het bedrijf Nusect. Nusect kweekt meelwormen en sprinkhanen voor gezelschapsdieren, aquacultuur en humane voeding. Insecten zijn één van de nieuwe eiwitbronnen die mee zorgen voor een meer divers eiwitaanbod. Het aantal bedrijven geeft een goede indicatie van de groei van deze innovatieve producten. Deze groei wordt aangemoedigd via extra onderzoek en een duidelijker wetgevend kader.

Meer productdiversiteit

Een andere doelstelling is een toename in supermarkten van het aandeel kant-en-klare maaltijden die volledig plantaardig zijn. “We kunnen de plant-based, flexi-approach niet meer wegdenken in onze winkels. Tegen 2025 willen we ons aanbod in plant-based verdubbelen.” Dit is één van de vele getuigenissen van een partner van de Green Deal Eiwitshift op ons bord. Verschillende actoren in de keten, zoals retail, horeca, catering, cateringsettings en voedingsindustrie willen het aanbod van (gerechten met) plantaardige eiwitten opkrikken. Verschillende acties, inclusief meer kennis over eiwitbronnen en recepturen, moeten dit engagement kracht bijzetten. Deze doelstelling wordt de komende jaren nog becijferd. Dit hangt samen met het volgende streefdoel voor consumptie: tegen 2030 willen we dat 60% van de Vlaamse eiwitconsumptie uit plantaardige bronnen komt.

Duurzame eiwitconsumptie

60% van de Vlamingen geeft aan dat ‘lokaal geproduceerd’ een belangrijk aankoopcriterium is. “Lokale producten zijn belangrijk voor de consument: 45% van de Vlamingen geeft aan dat ze lokale productie belangrijk vinden bij de aankoop van verse voeding.” Dit blijkt uit de laatste cijfers van VLAM (2023). Dit percentage wil men nog verder doen stijgen door acties die de Vlaamse consument overtuigen om te kiezen voor lokaal geproduceerde eiwitbronnen.

Het voortgangsrapport, met alle doelstellingen, acties en partners van de eiwitstrategie, is beschikbaar op https://lv.vlaanderen.be/nl/beleid/vlaamse-kost/eiwitstrategie.

Meer info over de GLB-maatregel die eiwitgewassen aanmoedigt, vind je op Ecoregeling: Inzaai van éénjarige milieu-, biodiversiteitsvriendelijke of klimaatbestendige teelten | Landbouw en Visserij (vlaanderen.be) (eenjarige teelten) en Agromilieuklimaatmaatregel: inzaai van meerjarige milieu-, biodiversiteitsvriendelijke of klimaatbestendige teelten | Landbouw en Visserij (vlaanderen.be) (meerjarige teelten)

Meer info over de GLB-maatregel duurzame ondernemingsstrategieën vind je op VLIF-steunaanvragen ter ondersteuning van een duurzame ondernemingsstrategie (verdienmodel) kunnen via e-loket ingediend worden | Landbouw en Visserij (vlaanderen.be).

DLV