Sabine Devreese (BelOrta): “Als we hier minder groenten produceren, riskeert ook Duitsland lege rekken”

Het areaal groenten in Vlaanderen blijft al jaren min of meer stabiel, maar het aantal bedrijven gespecialiseerd in groenteteelt is op 20 jaar tijd gehalveerd. Gelukkig blijft de productie wel op peil, met dank aan de schaalvergroting en toegenomen specialisatie van Vlaamse groentetelers. En dat is niet alleen belangrijk voor de sector en onze voedselvoorziening, maar ook voor spelers als BelOrta. De grootste coöperatie voor verse groenten en fruit in Europa klokte in 2023 af op een recordomzet van 626 miljoen euro, mede dankzij de overname van de Belgische Fruitveiling.

Sabine Devreese studeerde in 1992 af als landbouwingenieur en maakte na 20 jaar bij Arvesta de overstap naar de functie Manager divisie Groenten bij BelOrta. Haar taak is om de hele keten van de verse groenten, van onderzoek en ontwikkeling tot telers en afnemers, in goede banen te leiden.

Gestage groei

Hoe belangrijk zijn groenten in de activiteiten van BelOrta?

Héél belangrijk. Van bij het prille begin, 120 jaar geleden, maakt de commercialisering van verse groenten deel uit van de coöperatie. De Mechelse Veilingen en Coobra-veiling, die aan de basis liggen van BelOrta, waren sterk gericht op groenten. Door de verschillende overnames, zoals die van de Belgische Fruitveiling (BFV), is het aandeel fruit jaar na jaar toegenomen. Vandaag de dag maken groenten ongeveer 60% uit van onze omzet, voor fruit is dat 40%.

Aan welke eisen moet je als BelOrta-leverancier voldoen?

We zijn een coöperatie, dus dat betekent dat je lid moet worden om je producten hier te kunnen afzetten. Alle nieuwe leden moeten door de raad van bestuur worden goedgekeurd en moeten ook aandelen kopen. Al is dat eerder symbolisch, want het gaat om 5 aandelen van 25 euro. Belangrijk is ook dat onze telers hun volledige productie aan de coöperatie leveren. Een klein deeltje voor thuisverkoop direct aan de eindconsument kan wel. Het merendeel van onze telers is van oorsprong gevestigd in de regio rond Mechelen en in Limburg, maar intussen zijn we over heel Vlaanderen vertegenwoordigd en mochten we ook al heel wat Nederlandse telers verwelkomen.

BelOrta groeit elk jaar in omzet. Hoe verklaart u dat?

Dat heeft enerzijds te maken met de overnames die we al hebben gedaan, zoals vorig jaar die van BFV. Maar ook zonder die fusie zien we groei in de omzet. De prijzen hangen ook samen met de inflatiestijging en kostenstijgingen en zijn afhankelijk van de Europese markt. Het areaal groenten blijft vrij stabiel, zowel voor de vollegrondsteelten als in de serre. Het ondernemersklimaat in de sector, bijvoorbeeld de vergunningsproblematiek, laat het ook niet toe om sterk te groeien. Een serre zet je ook niet zomaar eventjes. Ondanks de mooie cijfers zitten we echter ook met heel wat uitdagingen.

Heel wat uitdagingen

De problemen die landbouwers voelen, raken jullie ook. Hoe gaan jullie daarmee om?

De weersomstandigheden worden extremer, het aanbod gewasbeschermingsmiddelen en het gebruik ervan staat onder druk, de gemiddelde leeftijd van onze telers ligt hoog en er is weinig instroom van jongeren, het vinden van betaalbare arbeidskrachten loopt moeilijk, er zijn de hoge energieprijzen, toegang tot water, kalenderlandbouw, hoge administratielast, strenge bemestingsregels, een eerlijke prijs… De lijst van uitdagingen is lang.

We delen uiteraard de zorgen die onze leden hebben en proberen hen daarin zo goed mogelijk te ondersteunen. We hebben dan ook enorm veel begrip voor de landbouwprotesten en voor de eisen die daar op tafel zijn gelegd. We vertegenwoordigen mee de belangen van onze telers en werken samen met organisaties als het Verbond van Belgische Tuinbouwcoöperaties (VBT), die op het juiste niveau de uitdagingen aankaarten. We trekken mee aan de kar.

Vrezen jullie een tekort aan bepaalde producten als er telers blijven afhaken?

Je ziet 2 evoluties (figuur 1). Enerzijds neemt het aantal telers af, doordat ze met pensioen gaan zonder opvolging, of omdat ze afhaken door de vele uitdagingen. Maar je ziet ook dat de productie min of meer gelijk blijft, dankzij schaalvergroting en overnames. We vrezen dus nog niet meteen een tekort aan de grootste teelten, maar voor een aantal nicheproducten, zoals boerenkool, verse spinazie en andijvie, kan er wel een probleem opduiken. Onze sterkte is de rijkdom en versheid van ons assortiment, maar als we dit niet meer lokaal kunnen vinden, zullen sommige teelten uit het aanbod verdwijnen.

Een van de eisen in de landbouwprotesten zijn eerlijke prijzen. Hoe proberen jullie daar met de veiling aan mee te werken?

Op elk moment proberen om de beste prijs uit de markt te halen is onze bestaansreden. Het is en blijft echter een markt van vraag en aanbod met een vers product dat je niet kan bewaren, dus we kunnen dit niet volledig sturen. Onze telers weten en begrijpen dat. Enerzijds heb je het systeem met de klok, waarlangs we nog steeds het belangrijkste volume op de markt brengen. De klokprijs weerspiegelt optimaal vraag en aanbod. Daar is het soms winnen, soms verliezen. Anderzijds onderhandelen we ook met afnemers en maken we goede afspraken, want productzekerheid is voor hen heel belangrijk.

Hoe belangrijk is export voor de verse groenten bij BelOrta?

Ongeveer 45% van onze groenten blijft in België, de rest is voor het buitenland (figuur 2). Export is echter relatief, want Frankrijk, Duitsland en Nederland zijn onze belangrijkste handelslanden. Slechts een zeer klein deel gaat buiten Europa, en dan gaat het bijvoorbeeld om lokale specialiteiten, zoals witloof naar Canada of spruitjes naar Japan.

Land- en tuinbouw is een strategische sector en dat moet ook erkend worden. Het is gewoon niet realistisch om dat enkel Vlaams of Belgisch te bekijken, want onze voedselproductie zit in een Europese context. Als wij minder groenten produceren, dreigen er niet alleen bij ons, maar ook in Duitsland en het Verenigd Koninkrijk lege rekken.

Spelen internationale markten een grote rol in de klokprijs bij ons?

Zeker, want alles hangt met elkaar samen. Is er veel aanbod in het zuiden van Europa, dan daalt de prijs bij ons. Je ziet ook elk jaar een periode van overlap, bijvoorbeeld het naderende einde van het tomatenseizoen in Spanje en de opstart van de serretomaten bij ons. Dat is traditioneel een dip in de prijs op de klok.

Welke groenten zijn toppers in onze Vlaamse productie en handel?

Tomaat steekt er echt met kop en schouders bovenuit. Al bestaat er eigenlijk niet zoiets als een ‘gewone tomaat’, want er worden hier wel 20 soorten geteeld. Maar ook komkommer, witloof, sla, paprika en asperges zijn sterkhouders in productie en handel.

Duurzaamheid

Verschillende sterkhouders die u opnoemt, zijn glasgroenten. De serreteelt komt nu ook af en toe in het vizier in verband met de duurzaamheid van warmtekrachtkoppelingen (WKK’s).

Het is goed dat we praten over duurzaamheid en dat er hard aan gewerkt wordt, maar we mogen niet vergeten dat niet alleen ecologie, maar ook economie en het sociale aspect voorwaarden zijn voor een duurzame productie. Zowel onze vollegrondsteelt als de serreteelt is hier bij ons enorm efficiënt en ze gaan spaarzaam om met energie en water. In de glastuinbouw met WKK’s wordt er niet alleen elektriciteit geproduceerd, maar wordt de warmte en CO2 die vrijkomt benut door de planten. Het is een circulair en hoogtechnologisch systeem waar we fier op mogen zijn. Willen we dan echt hier de stekker uit de WKK’s trekken en groenten importeren uit het zuiden, waar men nu al water met de vrachtwagen naar bedrijven moet transporteren? Onze WKK’s zijn duurzamer dan groenten importeren uit een warm klimaat dat kampt met verwoestijning.

Nele Kempeneers (Pennenvrucht)