Bladeren: opruimen, laten liggen of composteren?
Bladeren zijn het zout en peper van de natuur. Bij het ontluiken in de lente kleuren ze de natuur opnieuw groen, in de zomer zorgt hun schaduw voor de nodige afkoeling en in de herfst zetten ze met hun vaak schitterende roodgele tinten de natuur in vuur en vlam. Dankzij de natte zomer en de zachte temperaturen van de afgelopen weken kunnen we dit jaar extra lang van dit schouwspel genieten.
Halverwege de herfst, zo rond begin november, als de gemiddelde temperaturen een duik nemen, komt aan dit spektakel echter langzaam maar zeker een einde. Dan komen de bomen er kaal bij te staan. Onder de bomen vormt zich dan een dik tapijt van mooi gekleurde bladeren. Dat is mooi en plezant om in te wandelen, maar als de bladeren straks beginnen te verteren en zich met regenwater vermengen tot een plakkerige, glibberige smurrie, dan wordt het minder mooi. Dan is er dus werk aan de winkel en moet dat hele boeltje het best opgeruimd worden, of toch maar beter niet?
Mooie herfstkleuren
Het blad is als de keuken van de plant. In het blad wordt het door de wortel opgenomen water onder invloed van zonlicht en warmte omgezet tot suikers, die de plant voorzien van de nodige energie. Deze omzetting gebeurt met behulp van chlorofyl of bladgroen, dat ook zorgt voor de groene kleur van het blad. Deze ‘keuken’ draait in het voorjaar en de zomer op volle toeren en het blad is in die periode dan ook zeer rijk aan bladgroen. Door de afnemende lichtintensiteit, de kortere dagen en de dalende temperaturen in de herfst, begint de boom zich langzaamaan voor te bereiden op de winter.
Aan de voet van het blad wordt een kurklaagje gevormd, waardoor het transport van stoffen van en naar het blad wordt belemmerd en de ‘keuken’ als het ware gesloten wordt. Daardoor raakt het bladgroen uitgeput en verliest het blad zijn groene kleur. Afhankelijk van de soort zijn in het blad van vele bomen en struiken ook nog andere kleurstoffen aanwezig, die trager afbreken dan bladgroen. Het zijn deze kleurstoffen zoals caroteen (oranje), xantofyl (geel), anthocyaan (rood) of een combinatie ervan die in de herfst de bladkleur gaan bepalen.
Nuttige grondstof voor de tuin
In de natuur maken bladeren deel uit van de natuurlijke kringloop. Ze beschermen wortels tegen wintervorst, voorkomen erosie en het dichtslaan van de bodem door hevige regenval. Eens de bladeren verteerd zijn, zijn ze een onmisbare bron van humus en mineralen. Afgevallen bladeren zijn voor elke goede tuinier een cadeau van de natuur.
Het is dus zeker niet nodig en vaak zelfs niet verstandig om alle afgevallen bladeren in de tuin op te ruimen. Bepaalde delen van de tuin hebben er alleen maar voordeel bij.
Zo kan het blad in de border eigenlijk gewoon blijven liggen. Vaste planten en struiken houden bijna zonder uitzondering van een dikke bladlaag als bescherming voor de winter. Een uitzondering hierop zijn de groenblijvende planten. Deze planten hebben ook in de winter licht nodig en mogen dus niet weggestopt worden onder een laag afgevallen blad. Bovendien zorgen de bladeren ervoor dat de onkruidgroei in de border onderdrukt wordt.
Ook voor de moestuinliefhebbers onder ons, zijn de afgevallen bladeren geen probleem. Ze zijn ideaal om de onbeteelde stukken grond te beschermen tegen de winterse weersinvloeden. Ook hier gaan ze de onkruidgroei onderdrukken en zijn ze een extra stimulans voor het bodemleven (van regenwormen tot nuttige micro-organismen) Door het verteringsproces (het verteerde blad mag in het voorjaar gewoon ondergespit worden), zorgen ze op een natuurlijke manier voor extra humus.
Het gazon daarentegen, is als groenblijvende aanplant niet bestand tegen afgevallen bladeren. Hier moeten de bladeren dus steeds opgeruimd worden. Ook opritten, voetpaden, terrassen en tuinwegels worden om evidente redenen het best bladvrij gemaakt.
Bladeren composteren
Er bestaat nogal wat verwarring over het feit of bladeren al dan niet goed te composteren zijn. Daarom geven we hier een korte opfrissing van de basisregels voor het composteren van bladeren. Afgevallen bladeren worden in de vaktaal van compostmeesters, net als stro, snoeihout, boomschors... gerekend tot het ‘bruine materiaal’
Twee soorten bladeren
Er bestaat geen twijfel over dat verse bladeren een perfecte grondstof zijn voor het maken van compost. Naar het einde van het groeiseizoen vinden er in het blad echter allerlei processen plaats, die, afhankelijk van de boomsoort, het blad taaier en moeilijker verteerbaar maken. Grofweg kunnen we stellen dat er 2 groepen bladeren bestaan.
Gemakkelijk composteerbare bladeren Het blad van linde, appel, peer, hazelaar en eigenlijk van de meeste bomen en struiken die courant in de tuin voorkomen, is gemakkelijk composteerbaar. Deze bladeren verteren vlot als ze vochtig en luchtig zijn. Voor een vlugge compostering is het dan ook sterk aangeraden om de composthoop om te zetten. In de composterende massa gaan de bladeren zich immers als de bladen van een boek op mekaar leggen. Er kan dan geen zuurstof meer tussen en de vertering stopt.
Moeilijk verteerbare bladeren De tweede groep bladeren zijn degene die moeilijk composteerbaar zijn. Deze bladeren gaan op het einde van het groeiseizoen over tot de vorming van looistoffen en andere afbraakremmers in het afgerijpte blad. Daardoor verloopt de vertering een stuk moeilijker. Tot deze groep behoren onder meer de bladeren van de notelaar, beuk en eik.
Dat betekent echter niet dat ze niet te composteren zijn. Hou er wel rekening mee dat het composteren een stuk langer duurt dan bij gemakkelijk verteerbare stoffen en dat ze dus het hele composteringsproces kunnen vertragen. Om dit te omzeilen is het aangeraden om deze bladeren eerst mechanisch te verkleinen. Hoe fijner deze bladeren versnipperd worden, hoe groter de contactoppervlakte waarlangs de snippers vocht kunnen opnemen en hoe sneller ze door schimmels en bacteriën worden verteerd. Het mechanisch verkleinen van het blad kan bijvoorbeeld door ze te verzamelen met een bladzuiger met hakselfunctie, door ze met de hakselaar te vermalen of door er eenvoudigweg met de grasmaaier overheen te rijden.
Bladcontainer maken
Je kan de bladeren ook apart composteren. Dat kan heel eenvoudig door zelf een bladcontainer te maken. Sla hiervoor 4 stevige palen in de grond in de vorm van een vierkant met 4 zijden van ongeveer 1 m en doe er kippengaas (hoogte 1.20 m) omheen. Je kan dit het best doen op een plek waar de regen bij kan en die in de zomer toch wat schaduw krijgt. De moeilijk verteerbare bladeren kan je het best mechanisch verkleinen zoals eerder beschreven.
Als je niet zo veel bladeren hebt, kan je ze ook in grote plastic zakken steken. Maak de bladeren vochtig, bind de zakken dicht en maak er een paar beluchtingsgaten in. Zet ze op een plek waar ze niet in de weg staan. Afhankelijk van de soort bladeren en de plaats waar de bladcontainer staat, heb je na 1 tot 2 jaar mooie, vruchtbare bladaarde: vezel- en humusrijk, vochtvasthoudend en vol gezonde voedingsstoffen.
