Europese Volkspartij (EVP) versoepelt ontbossingswet verder
Het Europees Parlement heeft donderdag 14 november enkele cruciale aanpassingen aan de ontbossingswet goedgekeurd. Dat gebeurde op aansturen van de Europese Volkspartij (EVP), die zo haar slag thuis haalt. Over de wet zal nu opnieuw moeten worden onderhandeld met de lidstaten.
De wet tegen ontbossing werd anderhalf jaar geleden goedgekeurd en verbiedt de invoer in de EU van een hele reeks producten die afkomstig zijn van gronden die sinds begin 2021 ontbost werden. Normaal gezien zou de verordening eind dit jaar in werking treden, maar onder druk van EU-landen als Duitsland en handelspartners als de VS, Brazilië en Afrikaanse landen legde de Europese Commissie een uitstel op tafel. De officiële reden is dat bedrijven en handelaars die moeten bewijzen dat hun producten 'ontbossingsvrij' zijn, meer tijd nodig hebben om aan de rapporteringsvereisten te voldoen. Lidstaten gingen er al mee akkoord om de wet pas vanaf eind 2025 toe te passen.
Landen zonder risico
Donderdag 14 november keurde ook het Europees Parlement dat uitstel goed. De EVP-fractie – waar cd&v in zetelt – maakte van de gelegenheid gebruik om amendementen in te dienen die de wet verder versoepelen, om de “bureaucratische druk” op landbouwers en bedrijven verder te verlichten.
Tijdens de stemming donderdag heeft de EVP haar zin gekregen. Met de steun van de (extreem)rechtse fracties ECR (conservatieven), PfE (Patriotten voor Europa) en ESN (Europa van Soevereine Naties), is ze erin geslaagd een 'no risk'-clausule aan de wet toe te voegen. Producten uit landen waar niet ontbost wordt, zullen nu vrijgesteld worden.
“In landen met een stabiele of toenemende ontwikkeling van het bosareaal is het risico op ontbossing in het kader van de verordening verwaarloosbaar of nihil”, verantwoordt de EVP. Het zou gaan om landen met robuuste, geverifieerde maatregelen tegen ontbossing, waardoor de rapportageverplichtingen in deze landen vereenvoudigd kunnen worden. Marktdeelnemers in deze risicocategorie moeten dan enkel voldoen aan de bepalingen van de nationale wetgeving.
Problemen met de telling
Dit amendement verzwakt de ontbossingswet, zegt Sara Matthieu, Europarlementslid voor Groen. “Er is geen enkel land zonder risico op ontbossing. Hiermee creëren de christendemocraten een achterpoortje waarmee landen ongemoeid verder kunnne gaan met ontbossing. Zo saboteert de EVP niet alleen onze biodiversiteit en natuur, maar ondermijnt ze ook de rechtszekerheid voor onze bedrijven.” De groenen wijzen er immers op dat verschillende grote bedrijven, zoals Carrefour, Michelin en Danone, zich al vóór de wet hebben uitgesproken en zich op de inwerkingtreding hebben voorbereid. De onzekerheid die nu zou ontstaan, noemt Matthieu “volstrekt onverantwoord”.
“Ik roep de Europese Commissie op om die onzekerheid te vermijden door het voorstel (n.v.d.r. om de inwerkingstreding van de wet uit te stellen) in te trekken.” Dat zou betekenen dat de wet zoals die vorig jaar is goedgekeurd, over anderhalve maand in werking treedt. Matthieu zegt dat de Commissie het jaar uitstel pas op tafel legde na een intense lobbycampagne van grote agro-industriële bedrijven
“Vandaag hebben de Europese christendemocraten het cordon sanitaire gebroken en – niet voor het eerst – een extreemrechtse meerderheid gevormd om de Europese ontbossingswetgeving, die amper een jaar geleden met een overweldigende meerderheid werd goedgekeurd in hetzelfde parlement, uit te hollen”, reageert Kathleen Van Brempt. Ze spreekt over een “bijzonder trieste dag voor de Europese Unie, voor het klimaatbeleid, voor onze industrie én voor onze geloofwaardigheid op het internationale toneel”. Volgens Van Brempt probeert de EVP de ontbossingswet helemaal te blokkeren (n.v.d.r. zie verder ook).
Natuurorganisaties en de groene fractie in het Europees Parlement reageerden al voor de stemming onthutst op de EVP-amendementen. “De EVP zegt dat ze de regels wil vereenvoudigen voor de bedrijfswereld. Maar de wijzigingen die ze voorstelt, zullen enkel zorgen voor meer verwarring, chaos en ontbossing”, zegt Philippe Verbelen, campagneleider Biodiversiteit bij Greenpeace. Volgens WWF dreigt de wet een “lege huls” te worden die niets doet aan de wereldwijde ontbossing.
De amendementen haalden het wel maar nipt, terwijl er problemen waren met het elektronische stemsysteem. Niet elke stem van Europarlementariërs zou geteld zijn. De voorzitter van het Europees Parlement, Roberta Metsola, weigerde echter de stemming te herhalen. “Metsola had een herstemming moeten doen”, stelt Matthieu. “Het Parlement moet democratisch gezond zijn én lijken. Door een herstemming te doen, zou ze alle twijfels hebben weggenomen.”
Teruggetrokken amendementen
De EVP diende eerst nog andere amendementen in. Zo zouden enkel importeurs moeten aantonen dat hun producten 'ontbossingsvrij' zijn. En om alle spelers in de toeleveringsketens voldoende tijd te geven zich voor te bereiden, wilde de EVP eerst bijkomend uitstel voor de inwerkingtreding tot eind 2026. Deze amendementen trok de EVP op het laatste moment terug na een deal met de liberalen, beweert Matthieu.
Het lijkt ook een strategische zet. Over de ontbossingswet zelf moet nu namelijk opnieuw worden onderhandeld met de lidstaten. In het Parlement luidt de analyse dat de lidstaten in geen geval akkoord zullen kunnen gaan met de nieuwe risicobeoordeling, omdat die zou betekent dat ze zelf verschillend worden behandeld.
Als tegen het einde van dit jaar – wanneer de oorspronkelijke ontbossingswet in werking had moeten treden – geen akkoord tussen het Parlement en de lidstaten gevonden wordt, krijgt de EVP de hefboom om nieuw uitstel aan te vragen, waardoor er voorlopig geen wetgeving komt die wereldwijd het verlies aan bosareaal aanpakt. De stemming van donderdag bewijst dat de EVP en de andere rechtse fracties over de stemmen beschikken om de onderhandelingen met de lidstaten over Nieuwjaar te tillen.
Werkbare wet
Hilde Vautmans (Open Vld) ontkent dat er een groot akkoord met de EVP werd gesloten. Zij koos voor een onthouding bij het amendement over de invoering van de 'geen risico'-clausule, maar stemde vol overtuiging voor de hele wettekst en dus voor een jaar uitstel voor de ontbossingswetgeging. “Dit is heel belangrijk voor onze bedrijven, kmo's en landbouwers, die zullen moeten rapporteren. We kunnen het niet maken dit al eind dit jaar in voege te laten treden”, aldus Vautmans.
De veelbesproken EVP-amendementen werden door de Duitse Christine Schneider (CDU) ingediend. In een reactie op de stemming zei ze dat het haar erom te doen is de administratieve last voor bedrijven te verminderen. “Daarvoor is één jaar uitstel niet voldoende.” Dat er in de risicobeoordeling van landen ook een categorie 'geen risico' zou worden ingevoerd, is volgens haar om te “vermijden landen te straffen die hun huiswerk al hebben gedaan”.
“Als Europees Parlementslid moeten we doen wat we hebben beloofd. Ik heb beloofd om deze wet werkbaar te maken, níét om hem uit te kleden”, benadrukte ze. De EVP wil wel degelijk de ontbossing stoppen, aldus Schneider. “Het allerbelangrijkste voor de EVP is dat uitstel met 1 jaar, dat gaan wij niet in gevaar brengen.”
Boerenbond noemt het uitstel en de ‘no risk’-clausule een goede zaak. “Er zijn nog veel onduidelijkheden over de toepassing van de wetgeving, zowel bij onze boeren als bij toeleveranciers en verwerkers die eerst uitgeklaard moeten worden”, aldus Boerenbond.
Het uitstel zou wel nog niet tegemoet komen “aan onze bezorgdheid over de onnodige en doelloze administratie die de ontbossingsverordening ook aan onze rundveehouders oplegt”. Volgens Boerenbond zouden veehouders volgens de verordening bij elk afgeleverd rund moeten bewijzen dat dit rund niet gegraasd heeft op recent ontbost gebied, zelfs bij een afbakening als ‘lage risicozone’. “In Vlaanderen is dit compleet overbodige administratie aangezien er hier nagenoeg geen ontbossing is in landbouwgebied. Wanneer beleidsmakers zich engageren voor administratieve vereenvoudiging, is dit de wereld op zijn kop. Wij verwachten dan ook dat dit uitstel en de ‘geen risico’-clausule minstens het gesprek opent om risicoloze gebieden vrij te stellen van deze administratie.”
Politieke spelletjes
De houding van de EVP omtrent de ontbossingswet kadert ook in een grote politiek spel. Net nu de volksvertegenwoordigers de hoorzittingen met de kandidaat-commissarissen afwerken en zich moeten uitspreken over de nieuwe Europese Commissie, dreigt de christendemocratische en conservatieve fractie de meerderheid die de nieuwe ploeg van voorzitter Ursula von der Leyen in het zadel moet helpen, te ondermijnen.
Voor haar amendementen kreeg de EVP de steun van de (extreem)rechtse fracties, terwijl ze op de sociaaldemocratische S&D, het liberale Renew en de groenen rekent om de Commissie goedgekeurd te krijgen. “De EVP kijkt de hele tijd naar links en naar rechts en loopt van de meerderheid weg om spelletjes te spelen”, zegt een insider. “De EVP'ers breken het cordon sanitaire aan de lopende band.” Europarlementariër Van Brempt noemt op X de samenwerking van de EVP met extreemrechts een “absolute schande”.
Voor de EVP is de ontbossingswet een symbooldossier geworden, zoals de natuurherstelwet dat eerder was, luidt de kritiek. “Het doet de vraag rijzen of de EVP nog een partner is.”
Er wordt daarom ook uitgekeken naar de houding van de EVP'ers bij de evaluatie van de 6 kandidaat-vicevoorzitters van de Commissie en Varhelyi, de commissaris voor Dierenwelzijn. Bij de sociaaldemocraten wordt gevreesd dat ze mogelijk haar Spaanse kandidate Terese Ribera (Schone Transitie) stokken in de wielen zullen willen steken. Niet omwille van de persoon, maar omwille van de uitvoering van de Green Deal, waarvoor ze verantwoordelijk zou worden. “Maar wij zijn alvast niet bereid de Green Deal lost te laten”, luidt het.
Dat de EVP de steun van extreemrechts zou hebben gezocht, wilde Schneider niet gehoord hebben. Niet alleen de stemmen van Alternative für Deutschland (AfD), maar ook die van enkele socialisten en liberalen hebben ervoor gezorgd dat een aantal amendementen met een erg krappe meerderheid werden goedgekeurd, merkte ze fijntjes op. “Ik ben hier niet aan het werk gegaan om samen met extreemrechts amendementen goed te keuren. Zij gaven hun steun omdat ze het goede amendementen vonden. In het verleden steunde extreemrechts ook al voorstellen van links, ook zij zijn nu eenmaal leden van het Europees Parlement.”
Wat wel opvalt, is de houding van de cd&v-delegatie. Bij alle 8 goedgekeurde EVP-amendementen kozen Wouter Beke en Liesbet Sommen voor een onthouding. Ze volgden hun fractie dus niet, maar besloten ook om die geen stokken in de wielen te steken.
