Als de term ‘ezel’ de lading niet volledig dekt

Wat wij een ezel noemen – dikwijls omwille van de lange oren – is dus echter niet altijd een ezel. De huisezel (Equus asinus) zoals wij hem kennen, werd geboren uit een kruising tussen gewone ezels. Muilezels en muildieren werden geboren uit de kruising van een ezel met een paard of pony (Equus caballus) en zijn bijna altijd onvruchtbaar.

Een andere look en instelling

De ezelhybriden hebben een ander uiterlijk dan de ezels die wij kennen uit ons dagelijks leven. Ook combineren ze de typische kenmerken van de ezel met het doorzettingsvermogen en de kracht van een paard. Net als dit bij de ezel het geval is, zijn hun eisen wat betreft voeding lager. Hun koppigheid – al kan je dat ook intelligentie noemen – is daarentegen nog meer uitgesproken. De lichaamsbouw van de hybriden lijkt op die van een paard of pony. Wel hebben ze het hoofd, de oren en de ruwe vacht van een ezel.

Een muilezel/dier verenigt in zich de eigenschappen van beide ouders. Het zijn prooidieren, maar ze hebben niet de snelheid van een paard om te vluchten. Een muilezel zal dan ook eerder vechten dan vluchten.

Bewogen geschiedenis

Muilezels hebben geschiedenis geschreven als lastdieren met een ongezien uithoudingsvermogen in onder andere de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog had het Britse leger zo’n 213.000 muilezels in dienst. Over de hele wereld verhuisden muilezels hele legers, tot de voertuigen met verbrandingsmotor dit overnamen. Een onderdeel van de opleiding van de rekruten voor het Britse leger in de Tweede Wereldoorlog, was het leren van de verschillen tussen muilezels en paarden. Zo leerde men hun dat muilezels in geval van koliek doorgingen met hun werk en geen symptomen toonden, terwijl paarden dit overduidelijk lieten blijken.

Hun gevoel voor zelfbehoud speelde hen ook soms parten in oorlogstijden. Toen het leger van generaal Patton Italië doorkruiste om de nazi’s te verjagen, blokkeerde een span van 2 muilezels een smalle en gevaarlijke brug. De dieren waren niet vooruit te krijgen en Patton schoot ze eigenhandig neer. Daar waar een goedgetraind paard zal doorgaan, zal een meer oplettende ezel of muilezel een bedreigend risico resoluut afwijzen.

Na het einde van de Tweede Wereldoorlog raakte de (muil)ezel op de achtergrond om te verkassen naar de vrijetijdsector. In landen zoals India en Afghanistan worden de dieren wel nog ingezet op moeilijk terrein.

Ook als toeristenvervoer in de Grand Canyon (Verenigde Staten) zijn muilezels zeer gegeerd wegens hun betrouwbare tred.

Het gedrag van een ezel is niet het gedrag van een paard

We gebruiken hier de term ‘ezel’ voor zowel de ezel als de ezelhybriden. De ezel heeft vlucht- en gevechtsinstincten. Vechtgedrag is daarom sterker aanwezig bij ezels dan bij paarden. Daarin verschillen ezelhybriden van ezels, omdat ze kunnen schakelen tussen de aangeboren vluchtreacties van zowel paard (vlucht) als ezel (vecht). Dit maakt hun gedrag vrij onvoorspelbaar. Ezels horen ook beter dan paarden. Ze lokaliseren de geluiden beter en dit zorgt voor een verhoogde alertheid.

Ezels geven over het algemeen de voorkeur aan het gezelschap van andere ezels, maar ze kunnen ook een sterke band vormen met paarden, pony’s en ezelhybriden. Het gedrag van de ezel verschilt van dat van paarden en pony’s en het is cruciaal dat hiermee rekening wordt gehouden. De ezel zal door zijn gedrag minder of subtielere tekenen van pijn en verdriet tonen dan een paard of pony met dezelfde problematiek (zie hierboven bij anekdote over de Tweede Wereldoorlog).

Ezels versus paarden/pony’s

De veterinaire behandeling van ezels berust grotendeels op dezelfde principes als die van paarden. Het is alleen de manier van het vertonen van ziekteverschijnselen die verschillend is. Vaccinatie tegen griep en tetanus dient ook te worden voorzien voor ezels en ezelhybriden. Gericht ontwormen en wormpreventie is eveneens onontbeerlijk. De hoeven van de ezel verschillen anatomisch van die van andere paarden/pony’s. Een ervaren hoefsmid zal hier rekening mee houden. Het hoorn van ezelhoeven absorbeert meer vocht en is dus vatbaarder voor hoefellende in natte en vuile omstandigheden.

Vezelrijke voeding

Vergeleken met paarden en pony’s hebben ezels een betere verteringsefficiëntie wat vezels betreft. Zeer vezelig ruwvoer – zoals stro – is perfect, terwijl dat voor paarden en pony’s ontoereikend is. Het is dan ook af te raden om ezels op dezelfde manier te voederen als paarden en pony’s. De voeding van de ezel dient energiebeperkt te zijn en arm aan zetmeel en suikers. Grotendeels stro als ruwvoer en schaarse begrazing zijn hierbij een leidraad. Indien het stro aangevuld wordt met hooi, dient het hooi te zijn gewonnen van laat gemaaid en dus stengelrijk gras.

Mensen met ezels

Een toch wel merkwaardige muilezel is Tina (zie foto hierboven), die een gelukkig leven slijt bij Heidi en Nick Smith in Moulin du Pensol in de Franse Limousin-streek. Tina werd opgenomen in hun gezin als geliefd ‘onderdeel’ van Moulin du Pensol, het gastenverblijf van Heidi en Nick, die er neerstreken in 2018 en afkomstig zijn uit Norfolk (Verenigd Koninkrijk). Tina leeft er samen met een kleine kudde ezeltjes en is een kruising van een trekpaard en een ezel. Ze werd zelfs afgericht en wordt door Nick gereden. “Hoewel ze afstandelijk en wantrouwig blijft tegenover mensen die ze niet kent, schakelden wij haar in bij onze vaste ezeldagen, waar de gasten van de B&B kennis konden maken met de ezels en ze leerden verzorgen”, schreef Nick in zijn blog.

In Vlaanderen, meer bepaald in Sint-Gillis-Waas, is Kristel Cromheeke de drijvende kracht bij Anegria, een opvangcentrum waar een honderdtal ezels van allerlei pluimage een heerlijke thuis gevonden hebben. De reportage op Plattelands TV toonde het harde werk en de zorg waarvan de dieren genieten.

Meer info over ezels vind je bij De Belgische Ezel Vrienden vzw en bij Anegria ezelopvang in Sint-Gillis-Waas.

Patricia Borgenon