Niet elke Vlaamse boer sakkert vanwege de droogte
Als we vaker geconfronteerd zullen worden met lange perioden van droogte, dan zullen meer Vlaamse landbouwers aan de slag gaan met onder meer quinoa maar bijvoorbeeld ook met kikkererwten, wijndruiven en… hennep.
Enkele tientallen hectaren quinoa, meer groeit er van het Zuid-Amerikaanse pseudograan (nog) niet in Vlaanderen. Toch illustreert het hoe de Vlaamse landbouw zich kan wapenen tegen een veranderend klimaat.
Quinoa is een relatief nieuwe teelt in Vlaanderen. Het gewas kan goed om met droogte en is zo goed bestand tegen een veranderend klimaat. Dat verklaart meteen ook de interesse van Vlaamse landbouwers in quinoa. Van oorsprong komt dit pseudograan uit Zuid-Amerika. De meeste quinoa die we hier consumeren, komt uit Peru, Bolivia en Chili. Voor de oplettende consument is het echter mogelijk om te kiezen voor lokaal geteelde quinoa. Eén grootwarenhuisketen legt al enkele jaren Belgische quinoa in het winkelrek. En een dozijn pioniers in Vlaanderen teelt quinoa en verkoopt die zelf: aan saladebars en restaurants, in hoevewinkels en -automaten, enzomeer.
Diversificatie naast asperges
Luc Lavrijsen uit Herk-de-Stad, op de grens van Limburg en Vlaams-Brabant, startte dit seizoen met quinoa. “Voor mij is het de eerste keer dat ik quinoa teel”, vertelt Luc Lavrijsen, aspergeboer uit Herk-de-Stad, “en ik ben aangenaam verrast. De opkomst was even spannend, maar nu groeit de quinoa als kool. Begin april zaaiden we. Toen was het al droog zodat de opkomst in 2 fasen verliep. De kleine quinoazaadjes moeten ondiep gezaaid worden. Ze vonden maar net voldoende vocht om te kiemen. Zodra de planten enkele centimeters groot zijn, worden ze tolerant voor droogte. Dat viel de voorbije weken erg op. Andere teelten krullen hun bladeren door droogtestress. Quinoa niet, die groeit aan sneltempo voort.”
Voor Luc is de quinoa een manier om de bedrijfsvoering te diversifiëren, en risico’s te spreiden. Zijn hoofdteelt blijven asperges, een lekkernij waarvoor de consument graag de verplaatsing maakt naar de mooi ingerichte hoevewinkel. Hij verwacht dat de consument naar de winkel gaat voor zijn asperges, en de jongere generatie dan in één moeite ook quinoa zal aankopen. Ook de asperges hebben, na een natte winter, geen nood aan beregening.
Luc wil ook inspelen op de groeiende interesse van grootwarenhuizen, voedingswinkels en restaurants. “Het duurzame karakter van quinoa ga ik uitspelen als troef. De quinoa moet niet beregend worden. Bovendien werd het veld niet gespoten tegen onkruid. Door te schoffelen met de tractor hebben we het onkruid onder controle gehouden. Dankzij het droge weer is dat heel goed gelukt.”
Wennen aan andere aanpak
“Voor landbouwers is die mechanische aanpak van het onkruid even wennen”, vertelt teeltadviseur Wim Fobelets (Boerenadviseur.be). “De koudwatervrees is niet geheel onterecht. In een nat voorjaar zoals in 2024 is schoffelen tegen onkruid veel lastiger dan herbiciden spuiten. Dit seizoen is het net omgekeerd. Herbiciden werken minder goed bij droogte, en schoffelen geeft nu prachtige resultaten.” Op termijn hoopt de teeltadviseur dat er 1.000 ha quinoa in Vlaanderen zal groeien. Dat zou de Vlaamse landbouw weerbaarder maken tegen droogte. Ook de rendabiliteit van onze landbouwbedrijven zou er wel bij varen. “Graanteelt is dit seizoen verlieslatend. Onze boeren betalen mee de oorlog in Oekraïne door de lage prijzen van landbouwgrondstoffen. De nood aan een teelt die even grote voordelen biedt voor de bodem als graan is dus groot”, aldus Fobelets.
Droogteminnende teelten
Luc Lavrijsen en Wim Fobelets specialiseren zich in de teelt van quinoa, maar dat is heus niet het enige voorbeeld van een droogtetolerante teelt in Vlaanderen. Elk gewas met een penwortel lukt erin om diep in de bodem naar vocht te zoeken. Denk bijvoorbeeld aan suikerbieten die hier van oudsher groeien. Tegelijk zie je nieuwe teelten opmars maken die het voordien enkel in meer zuiderse contreien goed deden. Peulvruchten zoals kikkererwten zijn erg geliefd geworden bij restaurants, net als de quinoa. “Zowel kikkererwten als quinoa lenen zich tot lekkere gerechten”, vertelt kok Herbert Van Zieleghem van restaurant Famis in Scherpenheuvel. “Van de quinoa van boerderij Het Nijswolkje hier uit de buurt , maakte ik onlangs bijvoorbeeld een lekkere amuse.”
Bij een lekker gerecht hoort een goede wijn, en die komt niet noodzakelijk meer uit Frankrijk. “De zon en warmte gaven onze druiven dit jaar een fantastische start”, vertelt Joris Eeckhout van wijndomein Den Eeckhout in het heuvelachtige Houwaart. “Droogte geeft zelden een probleem op onze hellingen. Wat wel elk jaar een uitdaging blijft, is het risico op vorst in het voorjaar. De ligging van een wijngaard is daarbij cruciaal, en precies daarin zit de kracht van de Houwaartse Berg als locatie.” Zo heeft elke voor onze contreien nieuwe teelt nog zijn uitdagingen.
Voor kikkererwten is dat bijvoorbeeld de onkruidbestrijding en de oogst. “Droogte is goed voor mijn kikkererwten, maar helaas ook voor het onkruid melganzevoet”, zucht Thomas Truyen, Vlaanderens eerste kikkererwtenteler.
De volgende nieuwe teelt klopt al aan de deur: hennep, de niet-hallucinogene variant van de wietplant heeft nuttige toepassingen in bouwmaterialen, textiel en kan kunstof vervangen in bijvoorbeeld verkeerspaaltjes. Interesse in de teelt van hennep is er al langer bij Vlaamse landbouwers, maar het ontbrak aan afzet en een speciale oogstmachine. Daar kwam recent verandering in dankzij de samenwerking tussen bouwfirma Cordeel en een akkerbouwer uit regio Tienen.
Voorbeelden genoeg dus om te besluiten dat de Vlaamse landbouw niet bij de pakken blijft zitten, maar zich wapent tegen het veranderend klimaat.
