Historische hoeve Hof ten Bossche
Aan de rand van het Brakelbos in de Vlaamse Ardennen ligt de historische hoeve ‘Hof ten Bossche’, die teruggaat tot de 14de eeuw. Tot 1951 was het Hof ten Bossche in gebruik als pachthoeve en vandaag de dag wordt er vanuit de site een gemengd akker- en veeteeltbedrijf uitgebaat.
Omwille van zijn historische en architecturale waarde werd het Hof ten Bossche achtereenvolgens in 2009 geïnventariseerd als bouwkundig erfgoed en in 2024 aangeduid als beschermd monument. Het Hof ten Bossche maakt eveneens onderdeel uit van het recent afgebakend cultuurhistorische landschap van het Brakelbos en de vallei van de Sassegembeek.
Aangezien de site met de gekasseide toegangsweg integraal geïnventariseerd is als bouwkundig erfgoed, moet voor de verwijdering van vrijstaande bouwwerken of constructies steeds een omgevingsvergunning worden bekomen. De vergunningverlenende overheid moet in de motivering van haar vergunningsbeslissing een onroerenderfgoedtoets uitvoeren. De overheidsinstanties moeten er zelf ook over waken dat hun eigen werken en activiteiten de erfgoedwaarden zo weinig mogelijk aantasten.
De site is gelegen in agrarisch gebied. Als evenwel aangetoond kan worden dat de verdere uitbating van het landbouwbedrijf niet meer mogelijk is, bijvoorbeeld ingevolge een erfopvolging of omdat de verouderde structuren niet meer functioneel zijn voor een moderne uitbating, kan een vergunning van een zonevreemde functiewijziging, bijvoorbeeld naar residentieel wonen, worden aangevraagd. De aanvrager zal moeten aantonen dat de nieuwe functie de erfgoedwaarden onverlet laat. Er mogen dus geen fysieke ingrepen gebeuren die de historische verschijningsvorm en het uitzicht naar en vanuit het Hof ten Bossche aantasten.
Verder rust op de eigenaar of actuele gebruiker de plicht om de site voldoende te onderhouden en desgevallend alle nodige herstellingen uit te voeren van beschadigingen die optreden na de aanduiding als monument. Het individueel beschermingsbesluit bevat in dit geval geen nadere instandhoudingsverplichtingen.
Het beschermingsbesluit van het Hof ten Bossche neemt de meeste toelatingsplichten over uit de standaardlijst voor monumenten uit het Onroerenderfgoedbesluit. Samengevat is, naast een vergunning, een toelating van het Agentschap vereist voor alles wat constructief ingrijpt of wijzigt aan de gebouwen of het erf, alsook alle aanpassingen aan historische materialen en de erfbeplanting.
In het ruimer cultuurhistorische landschap moeten de individuele eigenaars en gebruikers ook de rust en stilte in het gebied bewaren in functie van de landschapsbeleving. Er mogen dus geen werken of activiteiten uitgeoefend worden die te luidruchtig zijn, het gebied visueel verstoren of die massale bezoekersstromen genereren die het landschap overbelasten. Er worden voor het gehele gebied ook een reeks toelatingsplichten opgelegd voor ingrepen die het zicht ingrijpend wijzigen of die waardevolle bouwkundige en landschapselementen aantasten.